Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 01/2014
Rok wydania: 2014
Miejsce wydania: Warszawa
Oprawa: miękka
Praca i Zabezpieczenie Społeczne 01/2014
Numer 01/2014 do pobrania w wersji PDF
Spis treści
Jan Jończyk
Rekonstrukcja zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego. Podstawowe pojęcia prawne
W Polsce (i w innych krajach) trwa debata o potrzebie istotnych zmian w uregulowaniu zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego. Podejmowana jest zwykle z pozycji polityki społeczno-gospodarczej. Mniej natomiast uwagi poświęca się trudnym zagadnieniom prawnej konstrukcji postulowanych zmian w prawie, czyli problematyce rekonstrukcji zatrudnienia i ubezpieczenia społecznego oraz wprowadzeniu i zdefiniowaniu kluczowych pojęć prawnych. Tych właśnie spraw dotyczą rozważania autora, przy kilku przyjętych przez niego założeniach: 1) szerokie rozumienie zatrudnienia wymaga podziału i kategoryzacji umów o zatrudnienie, 2) o charakterze zatrudnienia decydują obowiązki zatrudniającego, a nie prawa zatrudnionego, 3) dialog autonomicznych partnerów społecznych wymaga nowej konstytucyjnej regulacji, 4) godziwa płaca brutto i płacowa składka łączy zatrudnienie z zabezpieczeniem społecznym, 5) ogólne pojęcie zabezpieczenia społecznego dotyczy także powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, 6) nowe kształtowanie zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego ma być wspólnym dziełem stałej praktyki prawodawczej oraz wykładni i nauki prawa, bez kodyfikacyjnego stereotypu (ukształtowanego w XX wieku w zachodniej kulturze prawnej).
Słowa kluczowe: umowa o zatrudnienie, godziwa i należna płaca, zabezpieczenie społeczne, dialog społeczny
Reconstructing employment and social security – basic legal concepts
An intensified discussion on future regulation of employment and social security takes place in Poland (and elsewhere), usually and predominantly under employment and economic policy aspects. Less consideration is devoted to technical-legal construction problems, to new legal concepts and adequate terminology. It is the subject of the following essay and stress put on: 1) general concept of employment requires different contracts of employment, 2) the character of employment depends on statutory and specified contractual duties of the employer and not on employee’s rights, 3) the dialogue of autonomous social partners is a neglected constitutional problem) 4) a decent and due pay brutto (comprising statutory tax&contribution) determines the systemic combination of employment and social security, 5) the general category of social security covers also the statutory health insurance, financed due to employment and by decent and due pay, 6) shaping the future legal system of employment and social security is the common and interdependent task of legislation, jurisdiction and jurisprudence, away from the XX century type of codification.
Key words: employment contract, decent and due pay, social security, social dialogue
Studia i opracowania
Arkadiusz Sobczyk
Niewłaściwe ustanie stosunku pracy
Autor analizuje zjawisko niewłaściwego ustania stosunku pracy oraz ujawniające się na tym tle specyficzne myślenie o pracowniku i jego prawach. Za niewłaściwe ustanie stosunku pracy uznaje przypadki, w których judykatura (a częściowo doktryna) wywodzi twierdzenie, że stosunek pracy ustaje pomimo niewystąpienia przesłanek ustawowych lub umownych. Zdaniem autora obecnie występują dwa takie przypadki. Pierwszy - to interpretacja na kanwie art. 67 k.p., zgodnie z którą stosunek pracy wygasa pomimo niewystąpienia zdarzenia prawnego. Drugi - to wyinterpretowane przez Sąd Najwyższy twierdzenie, że umowy terminowe nieprzewidujące klauzuli wypowiedzenia mogą być rozwiązane pomimo braku woli stron i pomimo braku podstawy ustawowej.
Słowa kluczowe: wygaśniecie stosunku pracy, wypowiedzenie umowy o pracę, wolność pracy, wadliwość czynności prawnej.
Improper cessation of the employment relationship
The subject of this analysis is the phenomenon of improper cessation of the employment relationship. The author assumes that the improper cessation of the employment relationship occurs when the employment relationship ceases to exist despite the lack of legal or contractual basis thereof. Currently, two such examples exist. The first is the interpretation based on art. 67 of the Labour Code, under which the employment relationship expires, despite the lack of a legal event. The second is the conclusion derived by the Supreme Court that fixed-time contracts not providing for a termination clause may be terminated despite the lack of the parties’ will and the lack of a legal basis. Contrary to dominant beliefs, the author proves that in such cases, the employment relationship does not expire nor terminate.
Keywords: expiration of employment relationship, termination of employment contract, freedom to work, defectiveness of legal action.
Wykładnia i praktyka
Zdzisław Kubot
Dopełnianie normalnych godzin pracy godzinami dyżuru medycznego
Opracowanie dotyczy wynagrodzenia lekarzy za godziny dyżuru medycznego dopełniające normalne godziny pracy. Autor wykazuje, że za takie godziny pracy lekarz otrzymuje normalne wynagrodzenie w ramach umówionego wynagrodzenia za pracę oraz stosowne dodatki. W takiej sytuacji roszczenia lekarzy o normalne wynagrodzenie za każdą godzinę dyżuru medycznego dopełniającą normalne godziny pracy jest roszczeniem o podwójne normalne wynagrodzenie za pracę. Obowiązujące przepisy prawa wykluczają wypłatę takiego wynagrodzenia.
Słowa kluczowe: normalne godziny pracy, godziny dyżuru medycznego, podwójne wynagrodzenie za pracę.
Complementation of regular working hours with medical emergency duty hours
The document concerns doctors’ remuneration for medical emergency duty shifts to complement regular working hours. The author indicates that for such work a physician receives the regular remuneration according to the agreed employment terms and bonus payments as applicable. Therefore, doctors’ claims for regular remuneration for each hour at the emergency duty to compliment regular working hour is a claim for double regular remuneration. The binding provisions of law exclude payment of such a remuneration.
Keywords: regular working hours, medical emergency duty hours, double remuneration for work.
Agata Drabek, Tatiana Wrocławska
Nowe rozwiązania na rzecz ochrony miejsc pracy - warunki uruchomienia pomocy
Autorki przedstawiają ogólne zasady funkcjonowania ustawy z 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy, zwanej powszechnie nową ustawą antykryzysową, oraz warunki uruchamiania pomocy, zwracając szczególną uwagę na wątpliwości interpretacyjne, jakie pojawiają się na tle nowych przepisów. Omawiają porozumienia zbiorowe, na mocy których można wprowadzać szczególne rozwiązania na rzecz ochrony miejsc pracy, oraz umowy warunkujące uzyskanie pomocy finansowej, tj. umowy o przyznanie świadczeń i umowy o dofinansowanie kosztów szkoleń pracowników.
Słowa kluczowe: kryzys ekonomiczny, Polska, porozumienia zbiorowe, szkolenia, świadczenia.
New solutions for the jobs protection – law requirements for aid application
The aim of the presented paper is to characterize the mechanism of the granting of aid for the jobs protection, provided by Law of 11 October 2013 on Special Solutions Relating to the Jobs Protection. At the beginning, authors are presenting the general principles of the law functioning. Next, discuss the collective agreements as the base for the introducing of the special arrangements for jobs protection, as well as indicate the conditions of the contracts for benefits payment. The characteristic of these contracts will be also the last point of the presented contribution.
Keywords: economic crisis, Poland, collective agreements, vocational training, benefits
Dominik Matczak
Umowa o skierowanie do pracy u pracodawcy zagranicznego
Na podstawie przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy agencje pracy są uprawnione do kierowania osób do pracy u pracodawców zagranicznych. W tym celu agencja zobowiązana jest do zawarcia z wybranym kandydatem oraz z zainteresowanym pracodawcą umowy, w formie pisemnej, obejmującej informację o szeroko rozumianych warunkach zatrudnienia. Praktyka pokazuje jednak, że gdy pracodawcą zagranicznym jest agencja pracy tymczasowej, to realizacja ustawowego wymogu jest trudna albo wręcz niemożliwa. Ze względu na duże zainteresowanie podejmowaniem pracy za granicą problem ten ma dużą doniosłość praktyczną. Celem artykułu jest zaproponowanie takich rozwiązań, które mogą doprowadzić do racjonalizacji obecnego stanu prawnego, przy jednoczesnym zachowaniu należytego poziomu ochrony osób kierowanych do pracy u pracodawców zagranicznych oraz rozwoju usług transgranicznego pośrednictwa w zatrudnieniu.
Słowa kluczowe: pośrednictwo pracy, agencja pracy tymczasowej, kierowanie do pracy za granicę, umowa o skierowanie, praca za granicą.
The contract of directing people to work abroad for foreign employers
On the basis of the Act of 20 April 2004 on the promotion of employment and labor market institutions, the employment agencies are authorized to direct people to work abroad for foreign employers. To this end, the agency is obliged to conclude in the written form an agreement with both selected candidate and the interested employer, which includes information on the employment conditions in a broad sense. However, practice shows that when the employer is a foreign temporary employment agency, the implementation of the statutory requirement is difficult or even impossible. Due to the great interest in taking up a job abroad, the aforementioned problems have a large practical importance. The purpose of this paper is to suggest solutions that could lead to a rationalization of the current legal situation, while maintaining an adequate level of protection of people directed to work abroad for foreign employers and the development of cross-border job placement.
Key words: job placement, temporary work agency, directing to work abroad, the contract of directing, work abroad.
Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Marta Madej
Prawo właściwe dla umowy o pracę - cz. 1
Prezentowane w artykule wyroki Trybunału dotyczą wykładni art. 6 Konwencji o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwartej do podpisu w Rzymie dnia 19 czerwca 1980 roku (Dz. Urz. L 266 z 9.10.1980 r.), która została zawarta w celu ujednolicenia norm kolizyjnych umawiających się państw oraz wyeliminowania niepewności dotyczącej prawa właściwego dla zobowiązań umownych. Ten sam cel towarzyszy rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych „Rzym I” (Dz. Urz. L 177 z 4.07.2008 r., s. 6), który zastąpił konwencję rzymską dla umów zawartych po dniu 17 grudnia 2009 r. W sprawach Koelzsch, Voogsgeerd i Schlecker Trybunał miał okazję dokonać wykładni poszczególnych „łączników” wskazanych w art. 6 ust. 2 konwencji rzymskiej. W pierwszej części artykułu omówiono wyrok w sprawie Koelzsch.
Słowa kluczowe: prawo właściwe, zobowiązania umowne, zatrudnienie.
The law applicable to employment contracts
The judgments of the Court presented in the article (Koelzsch, Voogsgeerd and Schlecker) concern the interpretation of article 6 of the Rome convention of 19 June 1980 on the law applicable to contractual obligations, opened for signature in Rome on 19 June 1980 (OJ 1980 L 266, p. 1) which was concluded in order to establish uniform conflict-of-law rules for the contracting states and to increase legal certainty with regard to the law applicable to contractual relations. The same aim is also pursued by Regulation (EC) No 593/2008 of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008 on the law applicable to contractual obligations “Rome I” (OJ 2008 L 177, p. 6) which replaced the Rome convention and applies to contracts concluded after 17 December 2009. In Koelzsch, Voogsgeerd and Schlecker the Court had occasion to provide clarification as regards the relative weight to be attributed to the connection criteria referred to in Article 6(2) of the Rome convention. The first part of the article concerns the judgment in Koelzsch.
Keywords: law applicable, contractual obligations, employment.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Czas pracy i wynagrodzenie lekarzy pełniących dyżury medyczne
Opracowanie dotyczy aktualnych problemów związanych z czasem pracy lekarzy pełniących dyżury medyczne przy uwzględnieniu praktycznych rozwiązań, które mają miejsce w organizacji pracy w placówkach medycznych. Zreferowane w nim najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego z tego zakresu pokazuje do jakich problemów związanych z wynagrodzeniem tej grupy zawodowej prowadzi taki stan rzeczy.
Słowa kluczowe: czas pracy lekarzy, wynagrodzenie za pracę, dyżur medyczny.
The working time and the remuneration of doctors performing medical duty
The study refers to the current problems associated with working time of doctors performing medical duty taking into account the practical solutions which take place in the organization of working medical facilities. Set out at the recent jurisprudence of the Supreme Court in this field shows to which the problems associated with the remuneration of this professional group leading this state of affairs.
Keywords: working time of doctors, remuneration, medical duty.
Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy
Czas pracy
Konsultacje i wyjaśnienia
Zwolnienie od pracy w celu załatwienia spraw osobistych
Nowe przepisy
Przegląd Dzienników Ustaw z 2013 roku od poz. 1410 do poz. 1686
Przegląd wydawnictw
Artur Tomanek: Stosunki pracy w razie likwidacji i upadłości pracodawcy
rec. Walerian Sanetra
Wskaźniki i składki ZUS – według stanu na dzień 1 stycznia 2014 r.
Remanenty w judykaturze, tj. jeszcze o art. 251 k.p.
Często nie wszystko i nie do końca zostaje wyjaśnione w uchwałach Sądu Najwyższego i sprawy muszą powrócić na wokandę, szczególnie w sytuacji nieco zmienionego stanu prawnego. Nierzadko zmiana sytuacji i otoczenia prawnego wymusza nieco inne spojrzenie na problem i konieczność zastanowienia się kolejny raz nad charakterem i znaczeniem norm prawa pracy.
Tak sprawa przedstawia się aktualnie w zakresie interpretacji art. 251
k.p. Nadal nurtuje pytanie o znaczenie normy prawnej w przepisie tym zawartej. Parafrazując owo pytanie, ciągle nie wiemy, czy trzecia umowa to trzecia czy też trzecia z wielu, ale zawartych po wejściu w życie przepisu. A przecież przepis - czy raczej norma w nim zamieszczona - wracał już dwa razy do porządku prawnego.
Sąd Najwyższy postanowieniem z 18 października 2013 r., I PK 77/13, zadał pytanie prawne składowi powiększonemu: czy art. 251 k.p. w związku „z art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy…, uwzględniając treść klauzuli 5 załącznika do dyrektywy Rady 99/70/WE, ma zastosowanie w przypadku, w którym kolejne umowy o pracę były zawierane przed dniem 1 maja 2004 r., natomiast ostatnia z nich nawiązana została już po tej dacie”. Zagadnienie to obejmuje zakres czasowego zastosowania art. 251 k.p., który to przepis ogranicza możliwość kilkukrotnego ponawiania umów o pracę na czas określony między tym samym pracownikiem i pracodawcą.
Zagadnienie to było już rozważane po wejściu w życie art. 251 k.p. w dniu 2 czerwca 1996 r. - por. wyrok I PKN 272/97 oraz uchwałę III ZP 52/97. W powołanej uchwale uznano, iż trzy umowy muszą być zawarte po wejściu w życie przepisu.
Przedstawiając zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia poszerzonemu składowi, Sąd Najwyższy zaznaczył, iż stan prawny uległ aktualnie modyfikacjom w porównaniu do stanu prawnego, który dał asumpt dla podjęcia uchwały III ZP 52/97. Zmiany te zapoczątkował art. 6 ustawy z 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 135, poz. 1446 ze zm.) przewidujący, że przepisu art. 251 k.p. nie stosuje się do dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Natomiast ustawą z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 213, poz. 2081) nadano nowe brzmienie art. 251 k.p. oraz (w art. 15 ustawy) określono, że przepisy art. 251 k.p. w brzmieniu nadanym ustawą stosuje się do umów o pracę zawartych lub zmienianych w sposób określony w tych przepisach od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.
Wątpliwości rodzi też w tym zakresie prawo wspólnotowe. Przepis art. 251 k.p. ma bowiem na celu wdrożenie dyrektywy Rady 99/70/WE z 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (Dz. Urz. WE L 175 z 10 lipca 1999, s. 43; Dz. Urz. UE, polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 3, s. 368), w szczególności klauzuli 5 załącznika do tej dyrektywy.
Na kanwie dyrektywy Rady 99/70/WE ferowane były także rozstrzygnięcia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości dotyczące właśnie kwestii intertemporalnej (wyrok z 7 września 2006 r. w sprawie C-53/04, Marrosu i Sardino, Zb. Orz. 2006, s. 1-7213, i w sprawie C-180/04, Vassallo, Zb. Orz. 2006, s. 1-7251). W powyższych sprawach rząd włoski podniósł zarzut niedopuszczalności pytań prawnych z tego względu, że sporna umowa nie jest umową kolejną, gdyż pierwsza umowa została zawarta przed upływem terminu do wdrożenia dyrektywy. ETS stwierdził, że „jeżeli chodzi o zarzut niedopuszczalności podniesiony przez rząd włoski, wystarczy stwierdzić, że z dyrektywy 99/70, której termin na dokonanie wdrożenia upływa w dniu 10 lipca 2001 r., wynika, że zmierza ona do zapobiegania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy na czas określony i że jej przepisy dotyczą przede wszystkim ponownego zawarcia umów na czas określony i warunków, w których ono następuje. Otóż ponowne zawarcie umowy spornej w niniejszej sprawie nastąpiło w dniu 2 stycznia 2002 r., czyli po dniu, w którym dyrektywa powinna być wdrożona w prawie krajowym. W tej sytuacji nie może być skutecznie podnoszone, że wykładnia tej dyrektywy jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu zawisłego przed sądem odsyłającym” (ww. wyrok w sprawie C-180/04, Vassallo, pkt 28, podobnie ww. wyrok w sprawie C-53/04, Marrosu i Sardino, pkt 36).
Zdaniem Sądu Najwyższego przedstawiającego zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi nie należy ulegać sugestii, jakoby art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. przemawiał za wykładnią art. 251 k.p., w myśl której jedynie zawarcie trzech umów na czas określony po dacie wejścia w życie tego przepisu rodzi skutki w nim opisane. Na takiej bowiem interpretacji przepisu ciąży jego historyczny kontekst i postrzeganie go przez pryzmat wątpliwości, jakie legły u podstaw podjęcia uchwały III ZP 52/97. Co więcej, taka interpretacja art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r., będącego - zgodnie z postanowieniem II PZP 10/09 - międzyczasową normą kolizyjną, determinuje w sposób istotny wykładnię art. 251 k.p., stanowiącego przecież normę prawa materialnego. Trzeba zauważyć, że prawo międzyczasowe generalnie wskazuje, jakie normy prawa stosować, ale nie ingeruje w ich treść. Z art. 15 ustawy z 14 listopada 2003 r. wynika jedynie to, że umowa o pracę zawarta lub zmieniona po dniu 1 maja 2004 r. podlega reżimowi ustawy. Dlatego zasadniczą kwestią jest wykładnia art. 251 k.p.
Zdaniem Sądu Najwyższego zadającego pytane prawne hipotezą normy wynikającej z tego przepisu jest objęte zawarcie trzeciej z kolei umowy o pracę na czas określony. Dyspozycja normy nakazuje zaś kwalifikować taką umowę jako umowę na czas nieokreślony. Innymi słowy, zastosowanie art. 251 k.p. skutkuje zmianą czasu trwania stosunku pracy powołanego do życia przez zawarcie trzeciej z kolei umowy o pracę na czas określony ex lege z określonego na nieokreślony. Zastosowanie art. 251 k.p. nie dotyka natomiast skutkiem dwóch wcześniejszych i wygasłych już umów o pracę na czas określony. Dlatego też zawarcie tych umów przed dniem 1 maja 2004 r. nie rodzi problemu działania art. 251 k.p. wstecz, który działa tylko naprzód w odniesieniu do umowy zawartej dopiero po wejściu w życie tego przepisu. Staje się to jeszcze bardziej klarowne, gdy uwzględni się okoliczność, że zawarcie każdej z trzech wspomnianych w art. 251 k.p. umów stanowi niezależne od pozostałych zdarzenie prawne (czynność prawną). Nawet więc w przypadku zawarcia jedynie trzeciej umowy po 1 maja 2004 r. nie ma mowy o działaniu tego przepisu z mocą wsteczną – nie powstaje problem retroaktywności.
Jak na to zagadnienie spojrzy ponownie Sąd Najwyższy w poszerzonym składzie, nie wiemy. Jedno jest pewne, każde z przyjętych rozwiązań będzie miało skutki uboczne: krajowe bądź europejskie.
Małgorzata Gersdorf
| Inpost Paczkomaty | 14 zł |
| Kurier Inpost | 14 zł |
| Kurier FedEX | 14 zł |
| Odbiór osobisty | 0 zł |
| Darmowa dostawa | od 250 zł |
| Darmowa dostawa w Klubie Książki | od 200 zł |