Postrzegane ryzyko jako determinanta ograniczająca dokonywanie zakupów w sklepach internetowych przez seniorów
Postęp technologiczny czy też powszechny dostęp do Internetu przyczyniły się popularyzacji i powszechności zakupów online. To zjawisko jeszcze bardziej nasiliła pandemia COVID-19. Obecne w opinii publicznej stereotypy budują wizerunek konsumenta senioralnego jako osoby nieodnajdującej się w przestrzeni wirtualnej. Z drugiej jednak strony można także przypuszczać, że seniorzy dużo rozważniej podejmują decyzje o zakupie niż młodzi konsumenci ze względu na towarzyszące im częstsze obawy związane z bezpieczeństwem. Polskie społeczeństwo starzeje się i stale zwiększa się średnia długość życia, co powoduje, iż większość seniorów zaczyna uważać się za nowoczesnych konsumentów, korzystających z różnych innowacji. Celem artykułu jest identyfikacja elementów ryzyka postrzeganego, jakie zauważają seniorzy w procesie nabywania dóbr i usług w e-sklepach. Dodatkowym celem jest wskazanie, które z obaw zakupowych w większym stopniu odnoszą się do konsumentów senioralnych, a także identyfikacja czynników, na które seniorzy zwracają uwagę w czasie nabywania towarów online. Rozważania w niniejszym opracowaniu oparto na źródłach wtórnych, bazach Głównego Urzędu Statystycznego, a także posłużono się metodami wnioskowania logicznego. Ukazane wnioski mogą być zaimplementowane przez przedsiębiorstwa z sektora e-handlu, ponieważ mogą one pomóc w kształtowaniu dobrych relacji z klientami senioralnymi. Wnioski te mogą również stanowić asumpt do podejmowania kolejnych badań nad zachowaniami nabywczymi konsumentów seniorów w Internecie.
Bibliografia
Bibliografia/References
Adamczyk, M. D., & Lisiecka-Bednarczyk, A. (2022). Obecność i bezpieczeństwo osób starszych w cyberprzestrzeni. Cybersecurity and Law, 8(2), 219–229. https://doi.org/10.35467/cal/157184
Baarck, J., D'homres, B., & Tintori, G. (2021). Loneliness in Europe before and during the COVID-19 pandemic. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC126802
Badowska, S., & Golec, A. (2021). Wybrane zachowania konsumenckie seniorów w świetle postępującej cyfryzacji kanałów świadczenia oferty w sektorze usług finansowych. W: E. Frąckiewicz & R. Iwański, Srebrna gospodarka. Perspektywa interdyscyplinarna (352–389). Wydawnictwo Akademii Sztuki w Szczecinie.
Bakalarczyk, R. (2021). Seniorzy – niewidzialni – obecni? Starzejące się społeczeństwo – prognozy, wyzwania, możliwości. Caritas Polska.
Bauer, R. A. (1960). Consumer behavior as risk taking. W: R. S. Hancock, Dynamic Marketing for a Changing World (389–398). Proceedings of the 43rd Conference of the American Marketing Association.
Bejm, A., & Gąsior, M. (2014). Źródła postrzeganego ryzyka a skłonność konsumentów do zakupów on-line w świetle wyników badań własnych. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (337), 120–128.
Bhatti, A., Ur Rehman, S., Kamal, A. Z., & Akram, H. (2020). Factors effecting online shopping behaviour with trust as moderation. Jurnal Pengurusan, (60), 109–122. https://doi.org/10.17576/pengurusan-2020-60-09
Bylok, F. (2019). Kierunki zmian strategii konsumpcji seniorów – słuchaczy uniwersytetu trzeciego wieku. Folia Oeconomica, (5/344), 49–66. http://dx.doi.org/10.18778/0208-6018.344.04
Cunningham, S. M. (1967). The major dimensions of perceived risk. W: D. F. Cox, Risk Taking and Information Handling in Consumer Behavior. Harvard University Press.
Dąbrowska, A., Jurowczyk, P., & Szuszkiewicz, A. (2022). Konsument hybrydowy na rynku produktów spożywczych. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, (183), 9–18. https://econjournals.sgh.waw.pl/SiP/article/view/2947
Erjavec, J., & Manfreda, A. (2022). Online shopping adoption during COVID-19 and social isolation: Extending the UTAUT model with herd behavior. Journal of Retailing and Consumer Services, 65, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2021.102867
Eurostat. (2020). Individuals – internet use. https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/ISOC_CI_IFP_IU__custom_8159135/default/bar?lang=en (pobrano 27.10.2023).
Frąckiewicz, E. (2018). Internet jako medium komunikacji i sprzedaży na srebrnym rynku. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (354), 7–16.
Frąckiewicz, E. (2021). Information and communication technologies as a source of customer value in the context of balancing the positions of younger and older consumers. Sustainability, 13(4722), 1–15. https://doi.org/10.3390/su13094722
Frąckiewicz, E., & Iwański, R. (2020). Zastosowanie ankiety internetowej w diagnozie postaw srebrnych konsumentów na przykładzie rynku usług bankowych. W: K. Mazurek-Łopacińska, & M. Sobocińska, Badania marketingowe w gospodarce cyfrowej (126–138). Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Garwol, K., & Stebila, J. (2021). Seniorzy „niewykluczeni” cyfrowo. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, (66), 94–110. https://doi.org/10.15584/nsawg.2021.2.7
Gąsior, M. (2015). Postrzeganie ryzyka wiązanego z zakupami online – analiza zmian w latach 2013–2015. Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu, 2(41), 71–82. https://doi.org/10.18276/pzfm.2015.41/2–06
GUS. (2022a). Rocznik Demograficzny 2022. Główny Urząd Statystyczny.
GUS. (2022b). Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2022 r. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Szczecinie.
GUS. (2022c). Sytuacja osób starszych w Polsce w 2021 r. Analizy statystyczne. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku.
Gołuch, A. (2018). Aktywność seniorów a korzystanie z nowych mediów. Dyskursy o kulturze, (9), 57–78.
Gregor, B., & Kaczorowska-Spychalska, D. (2016). E-konsument w grupie wiekowej 55+. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, (43/3), 111–120. https://doi.org/10.18276/sip.2016.43/3-10
Grześkowiak, A., Przybysz, K., Peternek, P., & Stanimir, A. (2021). Pokolenie 65+. Perspektywa społeczno-ekonomiczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Grzyl, B. (2013). Ryzyko, identyfikacja i ocena ryzyka przedsięwzięcia inwestycyjnego w aspekcie działań logistycznych. Autobusy. Technika. Eksploatacja. System Transportowe, (3), 601–610. https://depot.ceon.pl/handle/123456789/7354
Hassan, A. M., Kunz, M. B., Pearson, A. W., & Mohamed, F. A. (2006). Conceptualization and Measurement of Perceived Risk in Online Shopping. Marketing Management Journal, 16(1), 138–147.
Hong, Z., & Yi, L. (2012). Research on the influence of perceived risk in consumer online purchasing decision. Physics Procedia, (24), 1304–1310.
Hopkin, P. (2017). Fundamentals of Risk Management. Understanding, Evaluating and Implementing Effective Risk Management. Kogan Page.
Ismail, K. A., & Wahid, N. A. (2023). Touching the COVID-19 pandemic impacts on Malaysian older adults' online shopping behaviours: A marketing business review. Journal of Governance and Integrity, 6(2), 606–615. https://doi.org/10.15282/jgi.6.2.2023.9727
Iwański, R. (2017). Nowe oblicza starości z perspektywy dalszego starzenia się populacji. Studia Oeconomica Posnaniensia, 5(11), 113–128. https://doi.org/10.18559/SOEP.2017.11.8
Jacoby, J., & Kaplan, L. (1972). The Components of Perceived Risk. Association for Consumer Research.
Kesharwani, A., & Bisht, S. S. (2012). The impact of trust and perceived risk on internet banking adoption in India. An extension of technology acceptance model. International Journal of Bank Marketing, 30(4), 303–322.
Kovalenko, A. (2021). Older adults shopping online: A fad or a trend. W: E. Mazaheri, The Impact of COVID-19 on E-Commerce (67–80). https://doi.org/10.51432/978-1-8381524-8-2_5
Kramkowska, E. (2016). Człowiek stary jako ofiara przemocy w rodzinie. Wydawnictwo Naukowe Katedra, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.
Leszczyńska, M., & Łopaciński, K. (2017). Prosumencki potencjał seniorów – stan obecny i perspektywy. Wyniki badań rynku polskiego. Informatyka Ekonomiczna, 3(45), 80–91. http://dx.doi.org/10.15611/ie.2017.3.07
Li, G. (2017). Reliability, validity, and dimensions of SEM-based sport tourism risk perception scale. International Journal of u- and e-Service, Science and Technology, 10(3), 13–24. http://dx.doi.org/10.14257/ijunesst.2017.10.3.02
Lipowski, M. (2015). Postrzeganie ryzyka jako czynnik warunkujący zachowanie konsumenta w kanale dystrybucji. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia, 49(1), 71–79.
Lipowski, M., & Angowski, M. (2017). Preferencje wyboru kanałów marketingowych przez seniorów. Handel Wewnętrzny, II(3/368), 358–369.
Lisiecka-Bednarczyk, A. (2022). Działania upodmiotawiające w profilaktyce manipulacji wobec seniorów. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 65(3/259), 101–115. https://doi.org/10.31743/znkul.13829
Maciejewski, G. (2010). Ryzyko w decyzjach nabywczych konsumentów. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Maciejewski, G. (2014). Sposoby radzenia sobie konsumentów z ryzykiem nieudanego zakupu. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (187), 229–239.
Majdzińska, A. (2015). Różnicowanie zaawansowania starości demograficznej na obszarze województwa łódzkiego. Folia Oeconomica, 4(315), 109–126. http://dx.doi.org/10.18778/0208-6018.315.08
McCorkle, D. E. (1990). The role of perceived risk in mail order catalog shopping. Journal of Direct Marketing, 4(4), 26–35.
Mitchell, V.-W. (1999). Consumer perceived risk: Conceptualisations and models. European Journal of Marketing, 33(1/2), 163–195.
Niedzielska, A. (2014). To nie jest kraj dla starych ludzi, czyli marketing 60+ w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu, (36), 87–94. http://www.wzieu.pl/zn/825/ZN_825.pdf#page=87
Olejniczak, T. (2019). Konsumenci seniorzy wobec innowacji produktowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
Pietrucha, J., & Maciejewski, G. (2020). Precautionary demand for cash and perceived risk of electronic payments. Sustainability, 12(7977), 1–25. https://doi.org/10.3390/su12197977
Popli, A., & Mishra, S. (2015). Factors of perceived risk affecting online purchase decisions of consumers. Pacific Business Review International, 8, 49–58.
Roalf, D. R., Mitchell, S. H., Harbaugh, W. T., & Janowsky, J. S. (2012). Risk, reward, and economic decision making in aging. Journals of Gerontology Series B: Pschyological Sciences and Social Sciences, 3, 289–298. https://doi.org/10.1093/geronb/gbr099
Roselius, T. (1971). Consumer rankings of risk reduction methods. Journal of Marketing, 35(1), 56–61.
Rowe, W. D. (1975). An "Anatomy" of Risk. Environmental Protection Agency.
Różański, T. (2020). Samotność i osamotnienie osób starszych jako problem społeczny i edukacyjny. Roczniki Pedagogiczne, 12(48)(4), 75–90. https://doi.org/10.18290/rped20124-6
Rudnicki, L. (2019). Ryzyko w działalności gospodarstw domowych – istota, rodzaje i sposoby jego ograniczania. Gospodarska, Społeczeństwo, Środowisko, (2), 17–25.
Sawińska, A. (2014). Seniorzy i preseniorzy jako perspektywiczny podmiot rynku turystycznego i rekreacyjnego. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, (46), 171–177.
Smyczek, S. (2012). Consumer behavior on international market. Wydawnictwo Placet.
Sołtysiak, M. (2016). Postrzeganie ryzyka przez młodych ludzi. Humanities and Social Sciences, XXI(3), 171–181.
Sroczyńska, M., Uklańska, K., Klimski, W., & Kowalczyk-Boroń, E. (2022). Polscy seniorzy w społeczeństwie ryzyk. Fundacja Matuzalem.
Stolecka-Makowska, A. (2016). Zakupy konsumentów przez Internet w Polsce i Unii Europejskiej – analiza porównawcza. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (302), 162–174.
Szczukocka, A. (2022). Wpływ pandemii na rozwój handlu elektronicznego. Folia Oeconomica, (2/359), 1–20. https://doi.org/10.18778/0208-6018.359.01
Szepieniec-Puchalska, D. (2012). Polscy konsumenci w obliczu megatrendów w konsumpcji. Konsumpcja i Rozwój, 1(2), 85–100.
Szepieniec-Puchalska, D., & Szymańska, A. (2016). Postawy starszych konsumentów wobec produktów innowacyjnych. Problemy Zarządzania, 14(2/59), 185–203. https://doi.org/10.7172/1644-9584.59.12
Szmigielska, B., Bąk, A., & Hołda, M. (2014). E-seniorzy w świetle dotychczasowych badań. W: B. Szmigielska (red.), Senior zalogowany (13–29). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szmigielska, B., Bąk, A., & Jaszczak, A. (2012). Komputer i Internet w życiu e-seniorów – doniesienie z badań jakościowych. Studia Edukacyjne, (23), 343–366.
Tomaszek, A. (2020). Starzejące się społeczeństwo jako wyzwanie społeczne Polski. W: N. Laurisz (red.), Wyzwania i problemy społeczne początku XXI wieku (60–73). Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
Trzcińska-Król, M. (2018). Senior w świecie mediów. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, (22), 51–71. https://doi.org/10.14746/ikps.2018.22.04
Vaportzis, E., Clausen, M. G., & Gow, A. J. (2017). Older adults perceptions of technology and barriers to interacting with tablet computers: A focus group study. Frontiers in Psychology, 8(1687), 1–11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01687
Wałęga, A., & Kwapniewski, W. (2021). Czynniki determinujące lojalność młodych konsumentów na rynku dóbr konsumpcyjnych. Marketing i Rynek, (7), 10–19. https://doi.org/10.33226/1231-7853.2021.7.2
Zalega, T. (2017). Wybrane alternatywne trendy konsumenckie a zachowania konsumenckie osób w wieku 65+. Konsumpcja i Rozwój, 1(18), 20–43.
Zheng, L., Favier, M., Huang, P., & Coat, F. (2012). Chinese consumer perceived risk and risk relievers in e-shopping for clothing. Journal of Electronic Commerce Research, 13(3), 255–274.
