Praca i zabezpieczenie społeczne Nr 01/2005

W numerze:

Wojciech Maciejko

O wolności pracy i równości pracujących
Autor dokonuje teoretycznej analizy konstytucyjnej wolności pracy. Podejmuje próbę sformułowania definicji wolności pracy przez ocenę jej składników: wolności, powiązanej z nią funkcjonalnie równości oraz pracy. Wskazuje, gdzie leżą granice wolności pracy, a także jakie dobra publiczne są na tyle istotne z punktu widzenia państwa, że ich niewzruszalność jest celem ważniejszym od respektowania wolności pracy. Drugim wątkiem podjętym przez autora jest zależność pomiędzy wolnością pracy a równością osób zatrudnionych i poszukujących pracy.

Studia i opracowania

Artur Rycak

Arbitraż i mediacja w prawie pracy. Doświadczenia amerykańskie i polskie
Autor omawia referaty i dyskusję prowadzoną w ramach międzynarodowej konferencji naukowej pt. "Arbitraż i mediacja w prawie pracy. Doświadczenia amerykańskie i polskie", która odbyła się w dniach 8-9 października 2004 r. w Lublinie. Inspiratorami i organizatorami konferencji były: Katedra Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Katedra Prawa Amerykańskiego i Porównawczego KUL, Fundacja - Instytut na Rzecz Państwa Prawa oraz ze strony amerykańskiej Pennsylvania Bar Association, Labor and Employment Law Section (Stowarzyszenie Prawników Pensylwanii - Sekcja Prawa Pracy i Zatrudnienia).

Małgorzata Gersdorf
Michał Raczkowski

Odpowiedzialność za pracowniczy czyn nieuczciwej konkurencji
Rozważania na temat ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji należą co do zasady do domeny prawa cywilnego, handlowego oraz prawa własności intelektualnej. Ustawa ta może jednak stanowić także przedmiot zainteresowania nauki prawa pracy. Chodzi o sytuację, w której czynu nieuczciwej konkurencji dopuszcza się pracownik. Autorzy opracowania stawiają dyskusyjna tezę, iż za czyny nieuczciwej konkurencji wobec pracodawcy, jeśli można je zakwalifikować także jako wykonywanie obowiązków pracowniczych, pracownicy odpowiadają na zasadach prawa pracy, a spory na tym tle powinny być rozpatrywane przez sądy pracy.

Wykładnia i praktyka

Jakub Stelina

Przywrócenie do pracy chronionego działacza związkowego w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Autor analizuje bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego w kwestii przywracania do pracy chronionych działaczy związkowych, z którymi rozwiązano stosunki pracy bez wymaganej zgody właściwego organu organizacji związkowej. Zwolniony pracownik może domagać się wówczas powrotu do pracy (przywrócenia do pracy) albo odszkodowania, przy czym prawo wymaga, aby sąd pracy orzekł stosownie do żądania pracownika. Okazuje się jednak, iż nierzadko w miejsce żądanego przywrócenia do pracy Sąd Najwyższy orzekał o odszkodowaniu, a niekiedy wręcz oddalał żądanie (powództwo lub kasację) pracownika. Z uwagi na doniosłość praktyczną tego zagadnienia warto prześledzić główne nurty orzecznictwa Sądu Najwyższego, uświadamiając tym samym zarówno pracodawcom, jak i działaczom związkowym możliwe konsekwencje prawne ich zachowań.

Andrzej Chobot
Konrad Pachciarek

Prawa i obowiązki agencji pracy tymczasowej i pracodawcy użytkownika wobec pracownika tymczasowego
Działalność agencji pracy tymczasowej, które funkcjonują na polskim rynku od 1994 r., spotyka się z coraz większym zainteresowaniem. Nietypowość, zyskujących na popularności, stosunków pracy polegających na skierowaniu przez agencję pracy tymczasowej pracownika tymczasowego do pracy u innego podmiotu (pracodawcy użytkownika) powodowała od dawna liczne problemy, dotyczące m.in. wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy tymi trzema podmiotami. Szczątkowe regulacje tej problematyki w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz kodeksie pracy okazały się niewystarczające. Dynamiczny rozwój zatrudnienia tymczasowego, a także konieczność dostosowanie polskich przepisów prawa pracy do prawa wspólnotowego doprowadziły do jego kompleksowej regulacji. 1 stycznia 2004 r. weszła w życie ustawa z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (DzU nr 166, poz. 1608), która reguluje zasady zatrudniania pracowników tymczasowych przez pracodawcę będącego agencją pracy tymczasowej oraz zasady kierowania tych pracowników i osób niebędących pracownikami agencji do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy użytkownika. Wejście w życie ustawy pozwoliło na ujęcie w ramy prawne sytuacji ponad 100 tys. osób, które każdego roku są kierowane przez agencje do pracy tymczasowej w przedsiębiorstwach produkcyjnych i handlowych. Autorzy podejmują próbę wyjaśnienia wielu szczegółowych problemów, które powstają w praktyce stosowania ustawy.

Renata Markowska-Wolert

Nowe uregulowania w zakresie zbiorowych stosunków pracy
Autorka omawia zmiany wprowadzone ustawą z 8 października 2004 r. o zmianie ustawy o Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 240, poz. 2407). Objęły one oprócz ustawy o Trójstronnej Komisji również ustawy dotyczące tzw. zbiorowego prawa pracy - ustawę o związkach zawodowych, ustawę o organizacjach pracodawców, ustawę o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i dział jedenasty kodeksu pracy oraz ustawy kształtujące wynagrodzenia - ustawę o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców, ustawę o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej i ustawę o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zmiany objęły także ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i ustawę o dostępie do informacji publicznej. Ustawa nowelizacyjna weszła w życie 23 listopada 2004 r.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Dyskryminacja i równość w ustalaniu wynagrodzenia

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy

Piotr Wojciechowski z Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy odpowiada m.in. na następujące pytanie: Przepisy art. 1513 k.p. nie przewidują rekompensaty w postaci dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym ze średnio 5-dniowego tygodnia pracy. Czy w przypadku nieudzielenia dnia wolnego przysługuje dodatek 100% czy 50%?

Konsultacje i wyjaśnienia

Autorką konsultacji jest Elżbieta Szemplińska z Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Jedno z pytań publikowanych w tym numerze brzmi: Pracownik do końca września 2004 r. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Z dniem 1 października 2004 r. zmieniony został wymiar czasu pracy - na 1/2 etatu. Jaki wymiar urlopu przysługuje temu pracownikowi, jeżeli przed zmianą wymiaru czasu pracy nie wykorzystał ani jednego dnia urlopu? Czy wymiar należnego urlopu byłby inny, gdyby pracownik wcześniej wykorzystał urlop wypoczynkowy, i czy ewentualnie pracodawca miałby jakieś roszczenia wobec pracownika? Pracownik ten ma staż urlopowy 4 lata.

Nowe przepisy

Przegląd obejmuje Dzienniki Ustaw od numeru 247 z 19 listopada 2004 r. do numeru 264 z 15 grudnia 2004 r.

Wskaźniki i składki ZUS

Stan na 1 stycznia 2005 r.