Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 10/2010

Gertruda Uścińska
Nowe regulacje w zakresie koordynacji zabezpieczenia społecznego
Autorka analizuje rozwiązania zawarte w nowych przepisach unijnych dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. rozporządzeniach 883/2004 oraz 987/2009, które weszły w życie 1 maja 2010 r. Przedstawia zasady, na których zostały oparte nowe regulacje, ich zasięg podmiotowy i przedmiotowy oraz związki i zależności z innymi regulacjami unijnymi. Wskazuje problemy, które wymagają uregulowania w przyszłości.
Co-ordination Social Security Schemes – New Regulations
The paper discusses solutions adopted in the new provisions on the co-ordination of social security schemes, namely Regulations 883/2004 and 987/2009, which entered into force on 1 May 2010. It presents the founding principles of the new regulations, their personal and material scope as well as their relations and cross-dependencies with other EU regulations. The paper also identifies the problems in this area that need to be solved in near future.
 

Studia i opracowania
Paulina Matyjas–Łysakowska
Statut szkoły wyższej jako źródło prawa pracy
W zakresie, w jakim statut reguluje sprawy z zakresu prawa pracy, jest źródłem prawa, nawet mimo braku konstytucyjnego umocowania w art. 87 i art. 59 ust. 2 Konstytucji. Dla uznania statutu jako źródła prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. niezbędne jest upoważnienie ustawowe oraz wyraźna norma upoważniająca do regulowania spraw z zakresu prawa pracy. Przekroczenie upoważnienia ustawowego rodzi skutek bezwzględnej nieważności takiego postanowienia (art. 58 § 1 k.c.), tak samo jak modyfikacja w statucie materii, którą wyczerpuje ustawa. Granice swobody w kształtowaniu treści statutu szkoły wyższej w zakresie dotyczącym stosunków pracy wyznacza art. 9 § 2 k.p. oraz ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, będące źródłem upoważnienia do stanowienia statutu szkoły wyższej. Zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika (art. 18 k.p.) postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia statutu szkoły wyższej, które są mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy, są z mocy prawa nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Zabezpiecza to interesy pracownika i chroni przed niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji prawnej. Zakres spraw przekazanych do regulacji w statucie jest bardzo obszerny i obejmuje wiele kwestii związanych nie tylko z funkcjonowaniem szkół wyższych, ale również spraw pracowniczych. W ten sposób obowiązująca ustawa konsekwentnie realizuje konstytucyjną zasadę autonomii szkół wyższych. Zdaniem autorki, regulowanie spraw z zakresu prawa pracy w statucie nie narusza interesu pracowników ze względu na wyrażoną w kodeksie pracy i mającą zastosowanie w odniesieniu do postanowień statutu zasadę uprzywilejowania pracownika.
The Charter of a School of Higher Education as a Source of Labour Law
The charter of a school of higher education does not have full powers under the Constitution of the Republic of Poland. The procedure for establishing a charter for a public school of higher education provides for the participation of the employee factor. However, this allows the regarding of a higher-education school charter as an “another collective agreement”, specified in art. 59 par. 2 of the Constitution. The charter of a school of higher education constitutes a specific source of labour law within which scope it regulates the rights and obligations of the employees of schools of higher education. The statutory authorisation and the explicit standard authorising the regulation of matters related to labour law are of essence for the charter to be a binding source of labour law within the meaning of art. 9 of the Labour Code. Violating the statutory authorisation is associated with invalidity of the resolution. The charter can regulate a given issue exclusively on the basis of, and within the scope of, statutory authorisation. This cannot modify cases regulated in the Act. The cases which are not covered in the Act are subject to university autonomy, and, pursuant to art. 136 of the Higher Education Act, it is clear that in the cases which are not regulated in the Act the provisions of labour law apply. The conclusion is that the provisions in charters of schools of higher education cannot be less beneficial to the employees of schools of higher education than in the regulations of the Higher Education Act - otherwise they are not applicable, and the appropriate regulations of labour law are applied instead of them. The range of the cases handed over by the Act for statutory regulation is wide and includes cases related not only to the functioning of schools of higher education and their organisation but also to cases within the employment relationship of the employees employed in a school of higher education. Regulating cases within labour law in the charter does not violate the employees’ interests because of the rule of the employee’s privilege.
 

Wykładnia i praktyka
 

Monika Latos-Miłkowska
Przedstawiciele pracowników wyłaniani w trybie przyjętym u pracodawcy
Ostatnie lata przyniosły istotny wzrost znaczenia przedstawicielstw pracowników wyłanianych w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Można stwierdzić, że stały się one trwałym elementem polskiego modelu reprezentacji praw i interesów pracowniczych. Nie zmienia to jednak faktu, że przedstawicielstwa te budzą dość dużo wątpliwości. Podnosi się zwłaszcza brak minimalnej choćby regulacji trybu wyboru tych przedstawicielstw, brak ochrony trwałości stosunku pracy przedstawicieli oraz brak innych gwarancji umożliwiających prawidłowe wypełnianie funkcji. Autorka podejmuje próbę wyjaśnienia wielu problemów, jakie towarzyszą funkcjonowaniu przedstawicielstw wyłanianych w trybie przyjętym u danego pracodawcy, a także wskazuje możliwe kierunki dalszego rozwoju tej instytucji.
Employees’ Representatives Chosen in the Standard Manner Adopted by the Employer
Recent years brought a substantial growth of the role of employees’ representatives chosen in the standard manner adopted by the employer. It can be said, that these representatives have become an important component of the polish system of employees’ rights and interests representation. Nevertheless, this form of employees’ representation still rises a lot of doubt. The most remarkable are: the lack of regulation of even a minimal standard of choosing these representatives, the lack of protection of durability of employment relationship, and the lack of other facilities necessary for proper realization of this function. This article is to be an attempt to explain the problems concerned with functioning of employees’ representatives chosen in the standard manner adopted by the employer, it shows also the possible ways of further development of this institution.
 

Marcin A. Mielczarek
Dyferencjacja rytualna katolicyzmu a prawo pracownika do wolności religijnej
Zważywszy, że kodeks pracy obejmuje ochroną prawo pracownika do wolności religijnej, w szczególności wymieniając religię i wyznanie w katalogu kryteriów zakazanej dyskryminacji pracowników (art. 113 i art. 183a k.p.), zasadne wydaje się postawienie pytania, czy prawo pracy zawiera gwarancje prawa do obchodzenia świąt religijnych przez katolików innego rytu niż dominujący w Polsce ryt rzymski w formie zwyczajnej. Autor wskazuje na możliwości rozwiązania powstających problemów na gruncie obowiązujących przepisów, formułując wnioski de lege lata i de lege ferenda.
The Differentation of the Catholic Rites and the Employee’s Right to Freedom of Religion
The Catholic Church consists of 23 Churches sui iuris, ie the Roman Catholic and 22 Eastern Catholic ones. Using the Gregorian calendar the Roman, Byzantine-Slavonic and Armenian Catholics in Poland can celebrate the majority of their holy days of obligation as the public holidays. However, the Ukrainian Greek Catholic Church uses the Julian calendar in its liturgical practice. Moreover, on the ground of the motu proprio “Summorum Pontificum” of 7th July 2007 the Roman Catholic faithful can participate in so called Tridentine Mass celebrated according to the Roman Missal of 1962, which includes the different liturgical calendar to the reformed one of 1970. In these cases the right to celebration of religious feast-days which are not the public holidays is guaranteed by article 42 of the Act of 17th May 1989 on the guarantees of freedom of conscience and religion. The analysis concerns its interpretative problems.
 

Wojciech Ostaszewski
Wykładnia art. 435 k.c. w związku z dochodzeniem roszczeń związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową
Przedmiotem artykułu jest wykładnia normy zawartej w art. 435 k.c. stosowanej na potrzeby dochodzenia od pracodawcy roszczeń cywilnoprawnych pozostających w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Na podstawie wybranych orzeczeń Sądu Najwyższego autor przedstawia wykładnię pojęć „przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody” i „ruch przedsiębiorstwa” oraz problematykę związku przyczynowego właściwego dla stosowania art. 435 k.c. i przesłanek egzoneracyjnych.
Interpretation of Article 435 of the Civil Code in Supreme Court Jurisdiction Concerning Asserting Claims for Industrial Accident or Occupational Disease
Article is dedicated to the interpretation of the rule of law expressed in art. 435 of the civil code applied to civil claims against employer concerning industrial accident or occupational disease. Author refers to definitions of  “enterprise or a business set in motion by natural forces” and “functioning of the enterprise”, causal relationship proper to application of art 435 of the Civil Code and the exonerate premises.
 

Tomasz Major, Beata Pawłowska
Ubezpieczenia społeczne pracowników migrujących w UE w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy wydał w ostatnim czasie kilka bardzo ciekawych wyroków dotyczących ubezpieczeń społecznych w sytuacji tzw. transgranicznego ubezpieczenia. Autorzy omawiają trzy najważniejsze - ich zdaniem - wyroki w tym zakresie. Pierwszy z 27 października 2009 r. dotyczy ubezpieczeń społecznych pracowników delegowanych za granicę przez polską agencję pracy tymczasowej, dwa pozostałe z 5 listopada 2009 r. i z 25 listopada 2009 r., dotykając tematyki delegowania pracowników, traktują przede wszystkim o pracownikach wykonujących jednocześnie pracę w więcej niż jednym kraju członkowskim. Orzeczenia te odnoszą się wprawdzie do stanu prawnego obowiązującego przed 1 maja 2010 r., jednak niektóre z tez są aktualne również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, szczególnie te dotyczące pracowników oddelegowanych. Należy także podkreślić, że wiele spraw nadal toczy się przed polskimi sądami i długo jeszcze przepisy rozporządzeń 1408/71 oraz 574/72 „będą towarzyszyły” polskim firmom działającym na rynkach europejskich.
Social Insurance of Migrants Employees In Jurisdiction of Polish Supreme Court
The Supreme Court recently issued a number of very interesting judgments concerning social security in a situation known Cross-border insurance. In this study, we want to consider three the most important verdict.  First of all, 27 October 2009 about to social security for workers posted abroad by Polish temporary employment agency. Other verdicts concern the employees while performing work in more than one member state. We should remember that many issues still pending before the Polish courts and for a long time, regulations 1408/71 and 574/72 will be accompanied by the Polish companies operating in the European markets. We have therefore decided that the publication of views a bit closer to the issue of Polish judicial posting.
 

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
Przegląd orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawach z zakresu prawa pracy za rok 2009 (zasada równego traktowania w zatrudnieniu – cd.)
The Review of the Labour Law Jurisdiction in the 2009
 

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Pracownicy szczególnie chronieni a ustawa o grupowych zwolnieniach
The Special Protected Employees and the Act on Collective Redundancies
 

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy
Sprawy bhp
 

Nowe przepisy
Przegląd obejmuje Dzienniki Ustaw od numeru 157 z 30 sierpnia 2010 r. do numeru 176 z 27 września 2010 r.
 

Wskaźniki i składki ZUS – według stanu na 1 października 2010