Praca i zabezpieczenie społeczne Nr 09/2005

W numerze:

Jan Jończyk

Ubezpieczenie emerytalne - stan obecny i widoki na przyszłość
Zabezpieczenie społeczne po osiągnięciu wieku emerytalnego jest przedmiotem rosnącego zainteresowania z uwagi na niewydolność finansową dotychczasowych systemów, m.in. z powodu pogarszającej się proporcji ubezpieczonych i emerytów oraz trudności w rozwiązaniu wiążących się z tym problemów (ekonomicznych, społecznych, politycznych i prawnych). Reformy emerytalne są konieczne, ale trudne do przeprowadzenia i w wielu wypadkach nie dają oczekiwanego rezultatu. Reforma emerytalna w Polsce jest wdrażana od 1 stycznia 1999 r. i napotyka coraz większe trudności z powodu błędów w założeniach reformy i jej niekonsekwentnej realizacji. Autor uważa, że należy na nowo podjąć debatę o systemie ubezpieczenia emerytalnego w Polsce oraz skorygować system przez uwzględnienie zasad i konstrukcji ubezpieczeniowej formy ochrony. Wynika z nich m.in., że potrzebne są różne komplementarne ubezpieczenia, bez fałszywej koncepcji zdefiniowanej składki i niezdefiniowanego świadczenia oraz bez złudnej "trzyfilarowej logiki", która się nie sprawdziła. Z prawnego (w tym konstytucyjnego) punktu widzenia reforma emerytalna z 1998 r. jest nielogiczna. W propozycji Autora na przyszłość mowa jest o ubezpieczeniach emerytalnych z tytułu zatrudnienia: podstawowym, z minimalnym okresem ubezpieczenia i minimalną emeryturą; powszechnym ubezpieczeniu emerytalnym w okresie aktywności zawodowej (np. 2565 lat) w celu uzyskania emerytury odpowiedniej do stażu i zarobku; dodatkowym, grupowym ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych i uciążliwych, z wykorzystaniem tradycji ubezpieczenia brackiego.

Studia i opracowania

Przemysław Czechowski

Rola publicznych służb zatrudnienia w procesie dokonywania zwolnień grupowych (w świetle prawa wspólnotowego i porównawczego)
Przedmiotem artykułu jest problematyka dotycząca udziału i roli publicznych służb zatrudnienia w procesie dokonywania zwolnień grupowych na gruncie prawa wspólnotowego i porównawczego. Autor przedstawia m.in. kwestie związane z obowiązkiem pracodawcy uprzedniego poinformowania właściwych organów publicznych o zamiarze przeprowadzenia zwolnień grupowych. Formułuje także pod adresem polskiego ustawodawcy postulaty :de lege ferenda", których wprowadzenie mogłoby pozwolić na bardziej konstruktywne wypełnianie swoich zadań przez publiczne służby zatrudnienia.

Wykładnia i praktyka

Krystyna Zakrzewska-Szczepańska

Bhp przy telepracy
Telepraca jako forma świadczenia pracy znana jest na zachodzie Europy od ponad 20 lat. W ostatnich latach daje się zauważyć jej rozkwit. Telepraca jest również przedmiotem zainteresowania rynku pracy w Polsce, a niektóre środowiska uważają ją za sposób na uaktywnienie pewnych grup zawodowych, np. osób niepełnosprawnych, kobiet wychowujących dzieci, osób zamieszkujących na terenach wiejskich. Autorka przybliża specyfikę telepracy i na tym tle omawia podstawowe obowiązki pracodawców i pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas tej formy świadczenia pracy.

Stefan Płażek

Jeszcze sprawie palenia tytoniu w pracy
Autor podejmuje próbę odpowiedzi na następujące pytania związane z paleniem tytoniu w pracy: Czy istnieje obowiązek pracodawcy urządzania palarni? W jakim zakresie pracodawca może zakazać palenia tytoniu? Czy postępowanie pracodawców z palącymi pracownikami może dotykać kwestii dyskryminacji bądź praw konstytucyjnych? Jak traktować czas poświęcony na palenie z punktu widzenia przepisów o czasie pracy i wynagrodzeniu? Jakie sankcje mogą dotyczyć pracowników łamiących wydane przez pracodawcę ograniczenia co do palenia tytoniu?

Wojciech Maciejko

Szczególne warunki pracy a dostęp do zabezpieczenia społecznego
Autor dokonuje teoretycznej analizy instytucji szczególnych warunków pracy. Przede wszystkim definiuje szczególne warunki pracy oraz wylicza publiczne prawa podmiotowe, których przyznanie jest uzależnione od wykazania przed organem administracji publicznej faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Wskazuje przy tym, że w obecnym porządku konstytucyjnym wymaga się od zainteresowanych przedstawiania na tę okoliczność dowodów wydawanych w trybie narzuconym przez akty wewnętrznego kierownictwa, a więc przez akty prawne niezawierające przepisów powszechnie obowiązujących. W konkluzji Autor stwierdza, iż stosowane przez organy zatrudnienia i organy rentowe niekonstytucyjne przepisy mogą w procesie stosowania prawa w istotny sposób ograniczać zainteresowanym dostęp do praw zabezpieczeniowych w sytuacjach, gdy w istocie spełnili oni wymagane warunki, a jedynie nie udało się im uzyskać od pracodawcy stosownego dokumentu na ich potwierdzenie.

Iwona Sierpowska

Status prawny pracownika socjalnego - wymagania ustawowe i oczekiwania społeczne
Opracowanie przedstawia prawną regulację pozycji pracownika socjalnego w Polsce. Analiza wymagań dotyczących kwalifikacji, uprawnień i obowiązków pracownika socjalnego poprzedzona jest wskazaniem czynników ustrojowych i społecznych, które ukształtowały obecny status tej grupy zawodowej. Autorka wskazuje na silną dyferencjację pozycji pracownika socjalnego w administracji publicznej, która wynika przede wszystkim ze zróżnicowanej regulacji prawnej. Omawia także problematykę związaną z autorytetem i społecznym wizerunkiem pracownika socjalnego. Mając na uwadze prestiż zawodowy, ustawodawca określił specjalne uprawnienia pracowników socjalnych i przyznał im ochronę przewidzianą dla funkcjonariuszy publicznych. Opracowanie zawiera postulaty "de lege ferenda" dotyczące zmian legislacyjnych w analizowanym zawodzie. W szczególności chodzi o zaostrzenie wymagań dotyczących podnoszenia kwalifikacji oraz poszerzenie przywilejów pracowników socjalnych. Autorka podkreśla potrzebę unowocześnienia metod pracy i uczynienia z pracownika socjalnego zawodu zaufania publicznego.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Wynagrodzenie "niegodziwe" na gruncie prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy

Urlop wypoczynkowy w pierwszym roku zatrudnienia

Konsultacje i wyjaśnienia

Urlop wypoczynkowy i wynagrodzenie urlopowe

Nowe przepisy

Przegląd obejmuje Dzienniki Ustaw od numeru 136 z 25 lipca 2005 r. do numeru 157 z 19 sierpnia 2005 r.

Wskaźniki i składki ZUS

Według stanu na dzień 1 września 2005 r.