Labour and Social Security Journal 12/2018
Publication date: 2018
Place publication: Warszawa
Binding: paperback
Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 12/2018
Rok LIX nr 12 (grudzień) ISSN 0032-6186
Spis treści/Content list
Artykuły
Daniel Eryk Lach, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
e-mail:lach@amu.edu.pl
Kilka uwag o nowych instrumentach wsparcia dla osób niepełnosprawnych
Autor analizuje zakres podmiotowy ustawy z 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności i wprowadzone nią formy wsparcia dostępności świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych oraz przedstawia rozwiązania przyjęte w ustawie z 23 października 2018 r.o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych.
Słowa kluczowe: wsparcie dla osób niepełnosprawnych, osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym, świadczenia opieki zdrowotnej.
A few comments on the new instruments supporting disabled people
The subject of this study is to present the new instruments supporting disabled people. Concerning the Act of May, the 9th 2018 on specific solutions supporting people with severe disabilities it will be analyzed its subjective scope and the introduced forms of support concerning accessibility of the healthcare services financed from public funds. Author describes also the solutions of the Act of October, the 23rd 2018 on Solidarity Fond of Support of the Disabled People.
Keywords: support for the disabled people, people with severe disabilities, the services of the health care.
Bibliografia/ References
Bakalarczyk, R. (2016). Wybrane problemy zabezpieczenia społecznego osób opiekujących się niesamodzielnymi bliskimi — wyzwania dla Sejmu VIII kadencji. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, (3).
Główny Urząd Statystyczny. (2017). Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2017. Warszawa: GUS.
Lach, D.E. (2011). Zasada równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Warszawa.
Lach, D.E. (2017). Kryteria „kosztowe” kwalifikowania świadczeń opieki zdrowotnej jako gwarantowanych a prawo do ochrony zdrowia. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, (2).
Naegele, G. (1984). Zum aktuellen Diskussionstand der Kostenneuordnug bei Pfegebedürftigkeit. Theorie und Praxis der Sozialen Arbeit, (10).
Paluszkiewicz, M. (2015). Komentarz do art. 4a. W: M. Włodarczyk (red.), Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Komentarz.Warszawa.
Paluszkiewicz, M. (2015a). Prawne pojęcie niepełnosprawności. Studia Prawno-Ekonomiczne, (95).
Piekarzewska, M. Wieczorkowski, R. Zajenkowska-Kozłowska, A. (2016). Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r. Warszawa: GUS.
Pietraszewska-Macheta, A. (2018). Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz. Warszawa.
Raible, A. (1983). Bessere Absicherung des Pflegebedürftigkeit als ordnungspolitisches Problem und Problem der Kostenumschichtung im Gesundheitswesen. Zeitschrift für Sozialreform, (12).
Safjan, M. Bosek, L. (2016). Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86. Warszawa.
Ślebzak, K. (2012). Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Komentarz. Warszawa.
Ślebzak, K. (2015). Prawo do zabezpieczenia społecznego w Konstytucji RP. Zagadnienia podstawowe. Warszawa.
WHO. (2009). Międzynarodowa klasyfikacja funkcjonowania, niepełnosprawności i zdrowia, https://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user_upload/Wytyczne/statystyka/icf_polish_version_56a8f7984213a.pdf
Arkadiusz Sobczyk, Uniwersytet Jagielloński
e-mail: arkadiusz.sobczyk@uj.edu.pl
Processing employee data under art. 6 paragraph 1 point f) GDPR
Processing personal data in employment relations in Poland will be based primarily on the grounds of the legal obligation laid down in art. 6 paragraph 1 GDPR i.e.: legal obligation, performance of public tasks and even protection of vital interests of a data subject. The above arises from the fact that labour law is highly codified. For this reason, processing personal data by the employer based on the legitimate public interest of the controller or of a third party will be rare. It may be that in the countries where rights and duties in an employment relationship arise primarily from collective agreements the situation is different. The subject of this text is to analyse what art. 6 para. 1 point f) GDPR offers in employee relations in the context of the interest of the employer.
Keywords: GDPR, personal data, work establishment, interests of a work establishment, interests of data controller, processing personal image.
Przetwarzanie danych pracowniczych na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f RODO
Zdaniem autora przetwarzanie danych osobowych w stosunkach pracy w Polsce będzie się opierało w dominującym zakresie na zawartych w art. 6 ust. 1 RODO przesłankach obowiązku prawnego, wykonywania zadań publicznych, a nawet ochrony żywotnych interesów podmiotu danych osobowych. Wynika to z faktu, że prawo pracy w Polsce jest silnie skodyfikowane. Z tego powodu przetwarzanie danych osobowych przez pracodawcę w oparciu o uzasadniony interes administratora lub osoby trzeciej będzie rzadkością. W krajach, w których prawa i obowiązki w stosunkach pracy wynikają przede wszystkim z układów zbiorowych pracy, sytuacja wygląda inaczej. Przedmiotem artykułu jest analiza możliwości, jakie w relacjach pracowniczych daje art. 6 ust. 1 lit. f RODO, w szczególności w kontekście dobra zakładu pracy.
Słowa kluczowe: RODO, dane osobowe, zakład pracy, dobro zakładu pracy, interes administratora danych, przetwarzanie wizerunku
Bibliografia/ References
Barta, P. Kawecki, M. Litwiński, P. (2018). In: P. Litwiński (ed.), Rozporządzenie UE w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływem takich danych. Komentarz. Warszawa: Legalis.
Lubasz, D. Chomiczewski, W. (2018). In: E. Bielak-Jomaa, D. Lubasz (ed.), RODO. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Komentarz. LEX.
Nerka, A. Sakowska-Baryła, M. (2018). In: M. Sakowska-Baryła (ed.), Ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych. Komentarz. Warszawa: Legalis.
Tlatlik, J. (2018). Pracownicze prawo do wizerunku jako przedmiot ochrony prawnej. Monitor Prawa Pracy, (10).
Studia i opracowania
Maria Kosakowska, Uniwersytet Warszawski
e-mail: m.kosakowska@gmail.com
Urlopy związane z rodzicielstwem – efektywność społeczno-ekonomiczna
Urlopy rodzicielskie są powszechnie uważane za instrument polityki prorodzinnej. Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, jaki jest faktyczny charakter tych urlopów. Odwołując się do aktualnych badań dotyczących tej kwestii i porównując doświadczenia różnych państw, przeprowadza analizę skutków społeczno-ekonomicznych, jakie pociągają za sobą urlopy rodzicielskie w zależności od ich konstrukcji (długość) i sposobu wykorzystania (przez jedno czy obydwoje rodziców).
Słowa kluczowe: urlop rodzicielski, dyskryminacja, luka płacowa.
Parental leave – socio-economic efficiency
Parental leaves are generally considered a family-oriented mechanism. What is their true nature? The author analysed the socio-economic outcome of parental leaves, depending on their construcition (length) and the way they are being used (by one or the both of parents). The paper refers to numerous current studies on this topic. It also takes into account international experience.
Keywords: parental leave, discrimination, gender pay gap.
Bibliografia/ References
American Academy of Pediatrics. (1997). Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics, 100(6).
Baker, M. Milligan, K. (2008). How Does Job-Protected Maternity Leave Affect Mothers' Employment? Journal of Labour Economics, 26(4).
Baker, M. Milligan, K. (2008a). Maternal Employment, breastfeeding, and health: Evidence from maternity leave mandates. Journal of Health Economics, 27, Issue 4.
Baker, M. Milligan, K. (2010). Evidence from Maternity Leave Expansions of the Impact of Maternal Care on Early Child Development. Journal of Human Recources, 45, Issue 1.
Balcerzak-Paradowska, B. (2004). Rozwiązania prawno instytucjonalne w zakresie polityki społecznej — stymulator czy bariera zatrudnienia kobiet? W: Bank Światowy. Płeć a możliwości ekonomiczne w Polsce: czy kobiety straciły na transformacji? Raport Departamentu Walki z Ubóstwem i Zarządzania Gospodarką, 29205 (3).Berger, L. Waldfogel, J. (2004). Maternity Leave and the Employment of New Mothers in the United States, Journal of Population Economics, 17, Issue 2.
Brandth, B. Kvande, E. (2002). Reflexive Fathers: Negotiating Parental Leave and Working Life. Gender Work and Organization, 9(2).
Castles, F. (2003). The World Turned Upside Down: BelowReplacement Fertility Changing Preferences and Family-Friendly Public Policy in 21 OECD Countries. Journal of European Social Policy, (13).
Carneiro, P. Loken, K. Salvanes, K. (2015). A Flying Start? Maternity Leave Benefits and Long Run Outcomes of Children. Journal of Political Economy, 123(2).
Deloitte. (2017). Praca i przedsiębiorczość kobiet potencjał do wykorzystania w Polsce. Deloitte.
Florek, L. (2015). Prawo pracy. Warszawa.
Haponiuk, M. (2014). Sytuacja kobiet na rynku pracy w Polsce. Instytut Obywatelski Analiza, (2).
Kurowska, A. (2012). Wpływ wybranych instrumentów polityki rodzinnej i polityki zatrudnienia na dzietność oraz aktywność zawodową kobiet. Polityka Społeczna, (11–12).
Ludsteck, J. Schonberg, U. (2007). Maternity Leave Legislation, Female Labour Suply, and the Family Wage Gap. IZA Discussion Paper Series 2699, (3).
Luci, A. Thevenon, O. (2011). Does economic development explain the fertility rebound in OECD countries? Population and Societies, (481).
McDonald, P. (2006). Low Fertility and the State: The Efficacy of Policy. Population and Development Review, 32(9).
Morel, N. (2007). From Subsidiarity to 'Free Choice': Childand Elder-care Policy Reforms in France, Belgium, Germany, Netherlands. Social Policy & Administration, 41(6).
Rehel, E. (2014). When dad stays home too. Gender and Society, 28, Issue 1.
Ruhm, C. (1998). The economic consequences of parental leave mandates: lessons from Europe. Quaterly Journal of Economics, 113, Issue 1.
Sielska, A. (2017). Dyskryminacja instytucjonalna kobiet na rynku pracy. Warszawa.
Waldfogel, J. (1998). The Family Gap for Young Women in the United States and Britain: Can Maternity Leave Make a Difference? Journal of Labor Economics, 2(3).
Wykładnia i praktyka
Kazimierz Jaśkowski, Sędzia Sądu Najwyższego
e-mail: wpia@umk.pl
Śmierć pracodawcy i zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem
Od 25 listopada 2018 r. obowiązują nowe przepisy określające, jaki wpływ na stosunek pracy wywiera śmierć pracodawcy będącego przedsiębiorcą wpisanym do rejestru Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Reguluje to ustawa z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i znowelizowany art. 632 k.p. Umowy o pracę nie wygasają z chwilą śmierci pracodawcy, lecz trwają co najmniej przez miesiąc. W zależności od działań podjętych przez spadkobierców pracodawcy i/lub zarządcę sukcesyjnego umowy mogą wygasnąć w terminach późniejszych, lecz nie później niż z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Trwałą kontynuację zatrudnienia zapewnia tylko przejęcie zakładu pracy (przedsiębiorstwa) przez nowego pracodawcę. Z tytułu wygaśnięcia umowy z powodu śmierci pracodawcy pracownik ma prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Słowa kluczowe: śmierć pracodawcy, zarząd sukcesyjny, wygaśnięcie umowy o pracę, odszkodowanie, prawo do ponownego zatrudnienia, transfer przedsiębiorstwa.
Death of the employer and succession management of the undertaking
Since November 25, 2018, new regulations defining the effect of the death of an employer who is an entrepreneur registered in the CEIGD register have been in force. This is regulated by the Act of 5 July 2018 on the succession management of a natural person's undertaking and by amended Article 632 of Labor Code. Employment contracts don’t expire upon the death of the employer, but last for at least a month. Depending on the actions taken by the employer’s heirs and/ or succession board the contracts may expire on later dates, but not later than on the day of expiration of the succession management. Stable employment is ensured only by the transfer of a work establishment (undertaking) to another employer. Due to the expiration of the contract caused by the death of the employer, the employee has the right to compensation in the amount of remuneration for the period of notice.
Keywords: death of employer, succession management, expiry of employment contract, compensation, right to re-employment, transfer of undertaking
Zdzisław Kubot, Uniwersytet Wrocławski
e-mail: zdz.kubot@gmail.com
Kontrakty menedżerskie: wskazówki dotyczące sposobu wykonywania umowy
Zlecający zarządzanie może udzielać menedżerowi wskazówek dotyczących sposobu wykonywania kontraktu menedżerskiego (umowy o zrządzanie). Według autora wskazówki udzielone przez zlecającego zarządzanie wiążą menedżera (zarządcę), chyba że zlecający zarządzanie nada wskazówkom charakter fakultatywny. Zlecający zarządzanie ma prawo udzielać menedżerowi wskazówek w zakresie sposobu wykonywania kontraktu menedżerskiego zawartego w ramach działalności wykonywanej osobiście, jak i zawartego w ramach prowadzonej przez menedżera działalności gospodarczej. Wskazówki udzielane menedżerowi (zarządcy) przez zlecającego zarządzanie mogą być niezbędne dla wykonywania kontraktu menedżerskiego w sposób odpowiadający jego interesom oraz oczekiwaniom.
Słowa kluczowe: kontrakt menedżerski, zlecający zarządzanie, menedżer, wskazówki, sposób wykonywania kontraktu, wiedza i umiejętności menedżera, interesy zlecającego zarządzanie.
Managerial contracts: instructions referring to the way of performing a contract
The party ordering management may give instructions to the manager referring to the way of performing the managerial contract (agreement about management). Instructions provided by the party ordering the management services are binding for the manager (administrator) unless the ordering party gives the instructions a facultative nature. The party ordering the managerial services is entitled to giving the manager instructions in the scope of the way of performing a managerial contract made within an activity performed personally by the manager, as well as the one made within the business activity run by the manager. Instructions given to the manager (administrator) by the party ordering the managerial services may be necessary for performing the managerial contract in a way which is appropriate for the ordering party's interests and expectations. Keywords: managerial contract, party ordering managerial services, manager, instructions, guides, way of performing a contract, manager's knowledge and skills, interest of the party ordering managerial services.
Bibliografia/ References
Bakalarz, T. (2015). Twórczość pracowników naukowych. Regulacja prawna. Warszawa.
Barnard, Ch.J. (1997). Funkcje kierownicze. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Borysiak, W. (2013). W: K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Zobowiązania (art. 353–92116 k.c.). Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Czachórski, W. (1968). Prawo zobowiązań w zarysie. Warszawa.
Czachórski, W. (1994). Prawo zobowiązań. Warszawa.
Drapała, P. (2017). W: J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczegółowa. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Etel, L. Prutis, S. (1995). Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem (status prawny zarządcy). Przegląd Prawa Handlowego, (11).
Gersdorf, M. (2013). Cechy charakterystyczne stosunku pracy po nowelizacji kodeksu pracy. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (10).
Gersdorf, M. (2013). Prawo zatrudnienia. Warszawa.
Kopaczyńska-Pieczeniak, K. (2014). W: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Tom III. Część szczególna. Komentarz LEX. Warszawa: LEX a Wolters Kluwer business.
Kruczalak, J. (2000). Umowy menedżerskie. Warszawa.
Kubot, Z. (1998). Umowy o zarządzanie członków zarządu spółek kapitałowych. Warszawa.
Kubot, Z. (1999). Kontrakty menedżerskie średniej kadry kierowniczej. Wrocław.
Kubot, Z. (1999a). Umowa o zarządzanie samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej. Prawo i Medycyna, (2).
Kubot, Z. (2002). Status kierownika samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Wrocław.
Kubot, Z. (2009). Kierownictwo zlecającego jako pojęcie prawne. W: Z. Góral (red.), Z zagadnień współczesnego prawa pracy. Księga jubieuszowa Profesora Henryka Lewandowskiego. Warszawa.
Kubot, Z. (2015). Kierownictwo zlecającego w zakresie zatrudnienia cywilnoprawnego oraz samozatrudnienia. W: Z. Hajn, D. Skupień (red.), Przyszłość prawa pracy. Liber Amicorum. W piędziesięciolecie pracy naukowej Profesora Michała Seweryńskiego. Łódź.
Kubot, Z. (2018). Kompetencje kierownicze zarządu spółki kapitałowej. W: Ius est ars boni et aegui. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Józefowi Frąckowiakowi. Wrocław.
Longchamps de Berier, R. (1939). Polskie prawo cywilne. Zobowiązania. Lwów. (Wydanie anastatyczne, Poznań 1999).
Ludwiczak, W. (1955). Umowa zlecenia. Poznań.
Machnikowski, P. (2017). W: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa.
Machnikowski, P. (2018). W: A. Olejniczak (red.), System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań — część ogólna. Tom 6. Warszawa.
Masternak, Z. (1997). Obowiązek pracowniczej staranności. Warszawa.
Ogiegło, L. (2011). Zlecenie. W: J. Rajski (red.), Prawo zobowiązań — część szczegółowa. Tom 7. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN.
Pazdan, M. (1969). Niektóre konsekwencje teorii organów osoby prawnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Śląskiego. Prace Prawnicze, (5).
Radwański, Z. (1984). Prawo zobowiązań. Warszawa.
Szczerski, J. (1972). W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Warszawa.
Zieliński, T. (1979). Ogólne zasady wykonywania zobowiązań w prawie pracy. Studia Prawnicze, 4(62).
Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Aleksandra Ziętek-Capiga, Uniwersytet Warszawski
e-mail: a.zietek-capiga@wpia.uw.edu.pl
Nieuznawanie urlopu rodzicielskiego za okres świadczenia pracy dla celów ustalenia prawa do urlopu wypoczynkowego
Trybunał Sprawiedliwości UE w dniu 4 października 2018 r. wydał wyrok w sprawie C-12/17, Tribunalul Botoşani, Ministerul Justiţiei przeciwko Marii Dicu, zgodnie z którym okres urlopu rodzicielskiego, z którego korzystał pracownik w okresie rozliczeniowym, nie może być zrównany z okresem rzeczywistego świadczenia pracy w celu ustalenia jego prawa do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego.
Słowa kluczowe: prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego, urlop rodzicielski.
The non-recognition of parental leave as a period of actual work for the purpose of determining a worker’s entitlement to paid annual leave
According to the judgment of the Court of Justice of the EU of 4 October 2018, C-12/17, case Tribunalul Botoşani, Ministerul Justiţiei vs. Maria Dicu, the period of parental leave taken by the worker during the reference period cannot be treated as a period of actual work for the purpose of determining that worker’s entitlement to paid annual leave. Keywords: right to paid annual leave, parental leave.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Eliza Maniewska, Uniwersytet Warszawski
e-mail: e.maniewska@wpia.uw
Odprawa z tytułu zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników – najnowsze orzecznictwo
Jak dotąd Sąd Najwyższy nie analizował w swoim orzecznictwie prawa do odprawy pieniężnej w tytułu zwolnień pracowników dokonywanych na podstawie ustawy z 13 marca 2013 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w sytuacji rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron. Tę lukę wypełnia wyrok z 19 września 2018 r., I PK 123/17. Opracowanie jest poświęcone szerszemu omówieniu tego judykatu.
Słowa kluczowe: zwolnienia indywidualne z przyczyn niedotyczących pracowników – odprawa.
Severance allowance for dismissals for reasons not related to employees - the latest case law
So far, the Supreme Court has not analyzed in its jurisprudence the right to severance allowance in respect of redundancies made on the basis of the Act of 13 March 2013, in the situation of termination of the employment contract under the parties' agreement. This gap is fulfilled by the judgment of 19 September 2018, I PK 123/17. The study is devoted to a wider discussion of this judicate.
Keywords: individual dismissals for reasons not related to employees - severance allowance.
Poniższe stałe rubryki nie mają charakteru artykułów naukowych/Permanent columns below do not have the status of scientific articles
Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy
Ekwiwalent za urlop
Nowe przepisy
Przegląd Dzienników Ustaw z 2018 r. od poz. 2032 do poz. 2240
Wskaźniki i składki ZUS - według stanu na dzień 1 grudnia 2018 r.
Sukces czy Kłopoty ze skargą nadzwyczajną?
Ostatnio z ust urzędników Prezydenta RP można usłyszeć jak wielkim sukcesem jest wprowadzenie do naszego porządku prawnego skargi nadzwyczajnej. Ostatecznie, czy i jak wielki jest to sukces pokaże stosowanie w najbliższych latach tej skargi w praktyce, ale już teraz widać, że jest ona źródłem różnego rodzaju kłopotów. Kłopoty z tą skargą ma sam ustawodawca, który wprowadził ją w ustawie z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (art. 89-95, 115). Świadectwem tego jest to, że w 2018 r.– a więc jeszcze przed przystąpieniem do rozpoznawania skarg nadzwyczajnych przez składy orzekające Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN – przepisy regulujące tę skargę zostały już trzykrotnie znowelizowane.
Co więcej, należy przewidywać, że w przyszłości skarga nadzwyczajna stanie się źródłem różnego rodzaju kłopotów interpretacyjnych dla SN, ale także i dla innych organów sądowych, jak również całej praktyki obrotu prawnego, już chociażby z uwagi na to, że jest to zupełnie nowa instytucja prawna, a jej zasadnicze cele i założenia są wysoce wątpliwe. Godzi ona bowiem w pewność obrotu prawnego oraz stabilność orzecznictwa sądowego. Bez wątpienia sprawi także, iż ostateczne rozstrzygnięcia konkretnych spraw zostaną przesunięte w czasie, a to oznacza przedłużenie postępowania i dodatkowo wysoce komplikuje i generuje przewlekłość całości postępowań sądowych.
Rodzi to wątpliwość, zwłaszcza jeżeli uwzględnić, że skarga nadzwyczajna może zostać wniesiona także od orzeczeń kończących postępowanie w spawach, które uprawomocniły się po 17 października 1997 r. (art. 115), czy skarga ta w ogóle mieści się w prawidłowo pojmowanej strukturze państwa prawnego, skoro oznacza zasadniczą destabilizację jego mechanizmów wymierzania sprawiedliwości. To z kolei jest o tyle istotne, że wyjściową przesłanką (obok zgodności z zasadami sprawiedliwości społecznej) skargi nadzwyczajnej jest konieczność zapewnienia zgodności z zasadą (demokratycznego) państwa prawnego (art. 89 § 1 po nowelizacji), a sama ta skarga wydaje się kolidować z założeniami państwa prawnego, co prowadzi do swoistej sprzeczności wewnętrznej.
W uzasadnieniu do najnowszej ustawy o Sądzie Najwyższym stwierdza się, że wprowadzenie instytucji skargi nadzwyczajnej jest odpowiedzią na pojawiające się postulaty przywrócenia rozwiązania podobnego do rewizji nadzwyczajnej, ale dostosowanego do warunków dzisiejszego ustroju. Według tego uzasadnienia nie zachodzi tu jednocześnie kolizja z instytucją kasacji. Warto jednak przypomnieć, że rewizja nadzwyczajna była rodzajem substytutu czy namiastki kasacji, w konsekwencji czego przywrócenie kasacji (skargi kasacyjnej – w sprawach cywilnych) nie było dziełem przypadku i usuwało potrzebę istnienia rewizji nadzwyczajnej, poddawanej skądinąd wielostronnej krytyce z uwagi na arbitralność organów upoważnionych do wnoszenia tego środka prawnego i deprecjonowanie interesów stron. Według stwierdzeń uzasadnienia do ustawy skarga nadzwyczajna uzupełnia lukę w obecnym systemie nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Niezależnie od powyższych twierdzeń i wprowadzonych uregulowań dotyczących relacji między skargami, problem pewnej kolizji czy konkurencji między skargą kasacyjną (kasacją) a skargą nadzwyczajną istnieje, chociażby z tej racji, że w sprawach ze skargi kasacyjnej ostateczne rozstrzygnięcie może być wydane przez skład Izby Cywilnej czy Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zaś w sprawach ze skargi nadzwyczajnej właściwa jest inna izba, a orzeczenie wydawane jest w składzie z udziałem ławników. Ważniejsze jest tu wszakże to, że normując skargę nadzwyczajną nie wzięto po uwagę okoliczności, iż w ostatnich latach system nadzwyczajnych środków zaskarżenia był sukcesywnie rozbudowywany i doskonalony. Zamiast więc wprowadzać pod wieloma względami wątpliwą nowość należało – jeżeli już – pomyśleć o ewentualnym usprawnieniu skargi kasacyjnej i dostosowaniu do nowych okoliczności innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia, takich zwłaszcza jak wznowienie postępowania (art. 399 i nast. k.p.c.), a może także skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4241 i nast. k.p.c.). Ponadto, o ile w przypadku skargi kasacyjnej ustawodawca zamieścił w ustawie o Sądzie Najwyższym pewne regulacje określające związki tej skargi ze skargą nadzwyczajną, o tyle brakuje ich w odniesieniu do pozostałych nadzwyczajnych środków zaskarżenia, co z pewnością w przyszłości stanie się źródłem różnego rodzaju komplikacji i sporów sądowych.
Tezę tę można zilustrować analizując kwestię zawartego w art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym zastrzeżenia, w myśl którego wniesienie skargi nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie jest dopuszczalne tylko o tyle, o ile orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia jest m.in. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W następstwie wniesienia tej skargi Sąd Najwyższy skargę tę oddala albo stwierdza, że wyrok w zaskarżonym zakresie jest niezgodny z prawem. Stwierdzenie to otwiera drogę do dochodzenia w odrębnym postępowaniu odszkodowania od Skarbu Państwa. W wyniku wniesienia wspomnianej skargi Sąd Najwyższy nie może ani uchylić, ani zmienić zaskarżonego orzeczenia gdy stwierdzi, że narusza ono obowiązujące prawo. Literalne więc odczytanie art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym prowadzi do wniosku, że możliwe jest równoczesne wniesienie do Sądu Najwyższego w tej samej sprawie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz skargi nadzwyczajnej. Pierwszą z tych skarg co do zasady wnosi strona postępowania, natomiast drugą wnosi tylko organ upoważniony do tego w ustawie o Sądzie Najwyższym. Pierwsza ze skarg trafia do Izby Cywilnej albo Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, natomiast druga do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych i rozstrzygana jest z udziałem ławnika. Powstaje tu niebezpieczeństwo, że w tej samej wcześniej prawomocnie rozstrzygniętej sprawie np. w Izbie Cywilnej zapadnie wyrok stwierdzający brak naruszenia prawa, natomiast naruszenia prawa może dopatrzeć się skład orzekający w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i vice versa. Jest oczywiste, że do tego rodzaju sytuacji nie należy dopuszczać, ale to ustawodawca ma tu do odegrania określoną rolę. Sądzę, że należałoby wyraźnie przyjąć w ustawie, iż istnienie możliwości wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wyklucza kompetencję do wniesienia skargi nadzwyczajnej.
Uchwalone przepisy o skardze nadzwyczajnej rodzą różnego rodzaju zastrzeżenia i wątpliwości natury koncepcyjnej, konstrukcyjnej i interpretacyjnej, które dostrzegł już sam prawodawca dokonując trzykrotnie ich nowelizacji. Dalsze wątpliwość i zastrzeżenia ujawniają się także już teraz po uważnej ich analizie, a kolejne z pewnością uwidocznią się gdy rozpocznie się w pełni praktyczne ich stosowanie. Poza wyżej wskazanymi zastrzeżenia tego typu dotyczą m.in. reguły, że jeżeli przy rozpatrywaniu skargi nadzwyczajnej Sąd Najwyższy uzna, że przyczyną naruszenia przez orzeczenie zasad lub wolności i praw człowieka i obywatela w Konstytucji, jest niezgodność ustawy z Konstytucją, występuje z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. W mojej ocenie reguła ta koliduje z art. 193 Konstytucji, który daje sądom możliwość kierowania pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, nie ustanawiając w tym zakresie ich obowiązku, jak czyni to art. 91 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym. Ponadto ustanowienie w tym przepisie obowiązku kierowania pytań prawnych a contrario prowadzi do wniosku, że obowiązku takiego nie ma w innych przypadkach, co podważa rozpowszechnioną u nas doktrynę domniemania ważności ustaw, opartą na założeniu braku upoważnienia do samodzielnego stwierdzania przez sądy ich sprzeczności z Konstytucją i obowiązku kierowania w razie wątpliwości w tym obszarze odpowiednich pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.
Głoszenie obecnie sukcesu - i to wielkiego - skargi nadzwyczajnej stanowi zaklinanie rzeczywistości, chyba że jego miarą ma być bałagan i destabilizacja systemu orzecznictwa sądowego, pogłębianie zjawiska przewlekłości postępowań sądowych, sprzyjanie pieniactwu i poszerzanie skali możliwości uzyskiwania dochodów przez pełnomocników procesowych.
Walerian Sanetra
| Odbiór osobisty | 0 € |
| Kurier Inpost | 4 € |
| Kurier FedEX | 4 € |
| Inpost Paczkomaty | 4 € |
| Free delivery in Reader's Club | from 47 € |