Prima vista postępowanie w sprawie o wykroczenie lub postępowanie karne trudno skojarzyć z orzeczeniem ustalającym, że pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, w określonym czasie, wbrew zawartej na piśmie umowie prawa cywilnego lub pomimo braku umowy pisemnej, była zawarta umowa o pracę, czy też szerzej – że zatrudniony świadczył pracę na podstawie stosunku pracy. Tymczasem, ze względu na to, że polski ustawodawca kryminalizuje między innymi zachowania szkodzące pracownikom, okazuje się, że jest to najzupełniej możliwe. Jeżeli bowiem ustawowym znamieniem strony przedmiotowej wykroczenia lub przestępstwa jest naruszenie praw pracownika, to udowodnienie, że do takiego naruszenia doszło wymaga wykazania zarazem, że pokrzywdzony był w czasie czynu zabronionego zatrudniony na podstawie stosunku pracy. Zarówno zaś w postępowaniu w sprawie o wykroczenie, jak i w postępowaniu karnym, sąd orzekający samodzielnie kształtuje faktyczną i prawną podstawę swego rozstrzygnięcia. Może zatem wbrew zawartej na piśmie umowie lub pomimo braku umowy pisemnej ustalić, że tempore criminis zatrudniony pokrzywdzony świadczył pracę na podstawie stosunku pracy. Celem opracowania jest wskazanie okoliczności, w jakich może dojść do takiego ustalenia, a ponadto udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość jego dokonania w sytuacji, w której podmiot zatrudniający nie uczestniczy w prowadzonym postępowaniu.

W komentowanym orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny zajął się niezwykle ważnym w praktyce zagadnieniem, dotyczącym zaliczenia na poczet zaległości płatnika wpłaty dokonanej tytułem wykonania obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej określonego w wyroku sądu karnego. Wpłaty dokonanej przez osobę, której przypisano przestępstwo skarbowe, niebędącej jednakże tym płatnikiem. Jest to zagadnienie również o doniosłym znaczeniu teoretycznym, gdyż obowiązujące przepisy ordynacji podatkowej nie przewidują wygaśnięcia zobowiązania płatnika wskutek dokonania wpłaty tego rodzaju w kwocie przekraczającej 1000 zł. Naczelny Sąd Administracyjny zaakceptował dokonanie zaliczenia, przy czym zasugerował, że sąd karny, przypisując przestępstwo skarbowe i nakładając obowiązek uiszczenia należności publicznoprawnej uszczuplonej tym czynem zabronionym, powinien wyraźnie określić, w jakim zakresie wpłata ma pokrywać należność główną (pobrany podatek), a w jakiej odsetki za zwłokę. O ile w glosie podzielono stanowisko dotyczące możliwości dokonania takiego zaliczenia, o tyle stanowczo zakwestionowano pogląd o konieczności wyraźnego wskazywania w orzeczeniu sądu karnego składników należności publicznoprawnej, którą ma obowiązek uiścić oskarżony.