A lower retirement age for women: a privilege or discrimination? Constitutional law and international law perspective

The article addresses a problem of a lower retirement age for women reintroduced in Poland in 2017. The Authors make an attempt to answer a question if this unequal treatment of men and women constitutes temporary special measures or affirmative action as interpreted in international human rights system, or if it constitutes discrimination on the ground of gender. The legal analysis is conducted from the perspective of constitutional norms and the case-law of Polish Constitutional Court, as well as on the basis of international human rights standards developed by, inter alia, CEDAW and ECtHR. The article thus complements the existing vast scholarship that is concentrated on analyzing the topical problem form the angle of labour law and social security law. The Authors conclude that a lower retirement age for women is an example of a direct discrimination de iure, because such difference in treatment based on gender cannot be rationally justified and is not proportional, which makes it discriminatory.

Bibliografia/References

Agencja Praw Podstawowych UE i Rady Europy (2008). Podręcznik europejskiego prawa antydyskryminacyjnego. Pozyskano z https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/1510-FRA_CASE_LAW_HANDBOOK_PL.pdf

Antonow, K. (2003). Prawo do emerytury. Warszawa–Krakow: Zakamycze.

Babińska-Gorecka, R. (2013). Uwarunkowania prawne podwyższenia wieku emerytalnego. Studia Prawno-Ekonomiczne, (89).

Babińska-Gorecka, R. i Szurgacz, H. (2016). Sprawiedliwość społeczna w Konstytucji RP. W: D. E. Lach (red.), Konstytucyjnoprawne wytyczne dla konstruowania systemów opieki zdrowotnej w Niemczech i w Polsce. Krakow: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Balcerzak, M. (2010). Dyskryminacja. W: M. Balcerzak i S. Sykuna (red.), Leksykon ochrony praw człowieka. Warszawa: C.H.Beck.

Balcerzak, M. (2007). Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór źródeł. Toruń: TNOiK.

Banaszak, B. (2009). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.

Bielawska, K. (2016). Elastyczne rozwiązania w systemach emerytalnych państw członkowskich UE w kierunku wydłużania aktywności zawodowej.

Rozprawy Ubezpieczeniowe. Konsument na rynku usług finansowych, 3(22), 49–60.

Bossuyt, M. (2002). The concept and practice of affirmative action: final report/submitted by UN. Special Rapporteur on the Concept and Practice of Affirmative Action. Geneva: UN, 17 June 2002, E/CN.4/Sub.2/2002/21.

Bozio, A., Crawford, R. i Tetlow, G. (2010). The history of state pensions in the UK: 1948 to 2010. Institute for Fiscal Studies Briefing Note. http://doi.org/10.1920/bn.ifs.2010.00105

Chinkin, Ch. (2014). Gender and Economic, Social and Cultural Rights. W: E. Riedel, G. Giacca i Ch. Golay (red.), Economic, Social and Cultural Rights in International Law (s. 134–160). Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199685974.003.0005

Chmaj, M. (2019). Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33. Warszawa: Difin.

Clifford, J. (2015). Equality. W: D. Shelton (red.), The Oxford Handbook of International Human Rights Law (s. 420–445). Oxford: Oxford University Press.

Czepek, J. (2014). Zobowiązania pozytywne państwa w sferze praw człowieka pierwszej generacji na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Olsztyn: Wyd. UWM.

Czerniak-Swędzioł, J. (2020). Dyskryminacja pracownikow wypełniających obowiązki rodzicielskie. Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej, 1(18). https://doi.org/10.31261/zpppips.2020.18.03

Drinoczi, T. i Bień-Kacała, A. (2021). Illiberal constitutionalism in Poland and Hungary: the deterioration of democracy, misuse of human rights and abuse of the rule of law. Abingdon, Oxon, Routledge.

Dzienisiuk, D. (2010). Ochrona trwałości stosunku pracy a osiągnięcie wieku emerytalnego. W: G. Goździewicz (red.), Ochrona trwałości stosunku pracy w społecznej gospodarce rynkowej. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Dzienisiuk, D. (2016). Prawo pracy a prawo ubezpieczeń społecznych. Warszawa: Difin.

EC Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion (2008). Manual for gender mainstreaming. Employment, social inclusion and social protection policies. Luxembourg. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c021a87f-4ac9-4832-8e88-d0caa1c9e389/languageen (01.2021).

Facio, A. i Morgan, M. I. (2009). Equity or Equality for Women? Understanding CEDAW's Equality Principles. IWRAW Occasional Paper, (14), 1–48. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1469999.

ILO Social Protection Department (2018). Social protection for older persons: Policy trends and statistics 2017–2019. Social Protection Policy Papers, (17). https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---soc_sec/documents/publication/wcms_645692.pdf (28.12.2020).

Jasudowicz, T. (2010). Zasady ogolne prawa międzynarodowego praw człowieka. W: B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski i R. Mizerski (red.), Prawa człowieka i ich ochrona (s. 189–214). Toruń: TNOiK.

Komisja Europejska (2015). Report on equality between women and men. Komisja Europejska

Lomazzi, V., Israel, S. i Crespi, I. (2019). Gender Equality in Europe and the Effect of Work-Family Balance Policies on Gender-Role Attitudes. Social Sciences, MDPI, 8(1), 1–29. https://doi.org/10.1332/policypress/9781447317692.003.0001

Morawska, E. H. (2016). Zobowiązania pozytywne państw-stron Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Warszawa: Katedra Ochrony Praw Człowieka i Prawa Międzynarodowego Humanitarnego. Wydział Prawa i Administracji. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

OECD (2019). Pensions at a Glance 2019: OECD and G20 Indicators. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/b6d3dcfc-en (17.12.2020).

OECD (2021). Towards Improved Retirement Savings Outcomes for Women. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/f7b48808-en

Petersen, N. (2018). The Principle of Non-discrimination in the European Convention on Human Rights and in EU Fundamental Rights Law. W: Y. Nakanishi (red.) Contemporary Issues in Human Rights Law (s. 129–142). https://doi.org/10.1007/978-981-10-6129-5_7

Pławucka, H. (1987). Zrożnicowanie prawa ubezpieczenia społecznego w Polsce. W: J. Jończyk (red.), Koncepcje i problemy ubezpieczenia społecznego. Materiały IV Kolokwium Ubezpieczenia Społecznego. Wrocław.

Pławucka, H. (2009). Ubezpieczenie emerytalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W: B. Wagner i J. Gajos (red.), Dziesięć lat reformy emerytalnej w Polsce. Kudowa Zdrój.

Rączka, K. (2012). Problemy z wiekiem emerytalnym. Praca i Zabezpieczenie Spłeczne, (2).

Renga, S., Molnar-Hidassy D. i Tisheva, G. (2010). Direct and Indirect Gender Discrimination in Old-Age Pensions in 33 European Countries, report commissioned by the European Commission. Pozyskano z http://www.gender.sachsen-anhalt.de/uploads/tx_nwcitavilist/files/European%20Commission_Renga%20et%20al._(2010)_Direct%20and%20Indirect%20Gender%20Discrimination%20in%20Old-Age%20Pensions%20in%2033%20European%20Countries.pdf

Smolin, M. (2013). Zasada równości płci. Studium komparatystyczne standardów Rady Europy i Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy

EuroPrawo.

Ślebzak, K. (2009). Ochrona emerytalnych praw nabytych. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Ślebzak, K. (2012). Niektore uwagi na tle zmian w prawie emerytalnym wprowadzonych ustawą z 11 maja 2012 r. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (7).

Tinios, P., Bettio, F. i Betti G. in collaboration with Georgiadis, T. (2015). Men, Women and Pensions. Report financed by and prepared for the use of the European Commission. DG Justice and Consumers. Pozyskano z http://62.103.24.240/media/lge/150618_men_women_pensions_en.pdf

Uścińska, G. (2021). Realizacja prawa do emerytury — przesłanki prawne, ekonomiczne i społeczne. W: D. Bach-Golecka (red.), Kobiety wobec wyzwań współczesności. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Wagner, B. (2014). Z problematyki rowności w ubezpieczeniach społecznych. W: M. Skąpski i K. Ślebzak (red.), Aksjologiczne podstawy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Poznań.

Walczak, K. (2021). Zasada niedyskryminacji w świetle prawa międzynarodowego — MOP. W: Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Wörz, M. (2011). Old-age provisions in Germany: Changes in the retirement system since the 1980s. WZB Discussion Paper, SP I 2011–208. Pozyskano z https://www.econstor.eu/bitstream/10419/56800/1/68992366X.pdf

ZUS (2020). Struktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2020 roku. Warszawa: Zaklad Ubezpiczeń Społecznych.