Niższy wiek emerytalny kobiet: przywilej czy dyskryminacja? Perspektywa prawnomiędzynarodowa i konstytucyjna

Autorki podnoszą problem niższego wieku emerytalnego kobiet i stawiają pytanie, czy stanowi on przejaw uprzywilejowania wyrównawczego czy też dyskryminacji. Rozpatrują przy tym działania polskiego ustawodawcy w kontekście przepisów konstytucyjnych i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz standardów prawa międzynarodowego praw człowieka (przede wszystkim praktyki międzynarodowych organów ochrony praw człowieka, m.in. CEDAW i ETPC). Celem artykułu jest wzbogacenie istniejących badań tytułowego zagadnienia w ujęciu doktryny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych o perspektywę prawnomiędzynarodową i konstytucyjną. Autorki wskazują w konkluzji, że zróżnicowanie wieku emerytalnego jest przykładem usankcjonowanej prawnie dyskryminacji bezpośredniej ze względu na płeć, ponieważ odmienne traktowanie kobiet nie ma obecnie racjonalnego uzasadnienia i jest nieproporcjonalne, co tym samym czyni je dyskryminacyjnym.

Bibliografia/References

Agencja Praw Podstawowych UE i Rady Europy (2008). Podręcznik europejskiego prawa antydyskryminacyjnego. Pozyskano z https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/1510-FRA_CASE_LAW_HANDBOOK_PL.pdf

Antonow, K. (2003). Prawo do emerytury. Warszawa–Krakow: Zakamycze.

Babińska-Gorecka, R. (2013). Uwarunkowania prawne podwyższenia wieku emerytalnego. Studia Prawno-Ekonomiczne, (89).

Babińska-Gorecka, R. i Szurgacz, H. (2016). Sprawiedliwość społeczna w Konstytucji RP. W: D. E. Lach (red.), Konstytucyjnoprawne wytyczne dla konstruowania systemów opieki zdrowotnej w Niemczech i w Polsce. Krakow: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Balcerzak, M. (2010). Dyskryminacja. W: M. Balcerzak i S. Sykuna (red.), Leksykon ochrony praw człowieka. Warszawa: C.H.Beck.

Balcerzak, M. (2007). Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór źródeł. Toruń: TNOiK.

Banaszak, B. (2009). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.

Bielawska, K. (2016). Elastyczne rozwiązania w systemach emerytalnych państw członkowskich UE w kierunku wydłużania aktywności zawodowej.

Rozprawy Ubezpieczeniowe. Konsument na rynku usług finansowych, 3(22), 49–60.

Bossuyt, M. (2002). The concept and practice of affirmative action: final report/submitted by UN. Special Rapporteur on the Concept and Practice of Affirmative Action. Geneva: UN, 17 June 2002, E/CN.4/Sub.2/2002/21.

Bozio, A., Crawford, R. i Tetlow, G. (2010). The history of state pensions in the UK: 1948 to 2010. Institute for Fiscal Studies Briefing Note. http://doi.org/10.1920/bn.ifs.2010.00105

Chinkin, Ch. (2014). Gender and Economic, Social and Cultural Rights. W: E. Riedel, G. Giacca i Ch. Golay (red.), Economic, Social and Cultural Rights in International Law (s. 134–160). Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199685974.003.0005

Chmaj, M. (2019). Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33. Warszawa: Difin.

Clifford, J. (2015). Equality. W: D. Shelton (red.), The Oxford Handbook of International Human Rights Law (s. 420–445). Oxford: Oxford University Press.

Czepek, J. (2014). Zobowiązania pozytywne państwa w sferze praw człowieka pierwszej generacji na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Olsztyn: Wyd. UWM.

Czerniak-Swędzioł, J. (2020). Dyskryminacja pracownikow wypełniających obowiązki rodzicielskie. Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej, 1(18). https://doi.org/10.31261/zpppips.2020.18.03

Drinoczi, T. i Bień-Kacała, A. (2021). Illiberal constitutionalism in Poland and Hungary: the deterioration of democracy, misuse of human rights and abuse of the rule of law. Abingdon, Oxon, Routledge.

Dzienisiuk, D. (2010). Ochrona trwałości stosunku pracy a osiągnięcie wieku emerytalnego. W: G. Goździewicz (red.), Ochrona trwałości stosunku pracy w społecznej gospodarce rynkowej. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Dzienisiuk, D. (2016). Prawo pracy a prawo ubezpieczeń społecznych. Warszawa: Difin.

EC Directorate-General for Employment, Social Affairs and Inclusion (2008). Manual for gender mainstreaming. Employment, social inclusion and social protection policies. Luxembourg. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c021a87f-4ac9-4832-8e88-d0caa1c9e389/languageen (01.2021).

Facio, A. i Morgan, M. I. (2009). Equity or Equality for Women? Understanding CEDAW's Equality Principles. IWRAW Occasional Paper, (14), 1–48. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1469999.

ILO Social Protection Department (2018). Social protection for older persons: Policy trends and statistics 2017–2019. Social Protection Policy Papers, (17). https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---soc_sec/documents/publication/wcms_645692.pdf (28.12.2020).

Jasudowicz, T. (2010). Zasady ogolne prawa międzynarodowego praw człowieka. W: B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski i R. Mizerski (red.), Prawa człowieka i ich ochrona (s. 189–214). Toruń: TNOiK.

Komisja Europejska (2015). Report on equality between women and men. Komisja Europejska

Lomazzi, V., Israel, S. i Crespi, I. (2019). Gender Equality in Europe and the Effect of Work-Family Balance Policies on Gender-Role Attitudes. Social Sciences, MDPI, 8(1), 1–29. https://doi.org/10.1332/policypress/9781447317692.003.0001

Morawska, E. H. (2016). Zobowiązania pozytywne państw-stron Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Warszawa: Katedra Ochrony Praw Człowieka i Prawa Międzynarodowego Humanitarnego. Wydział Prawa i Administracji. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

OECD (2019). Pensions at a Glance 2019: OECD and G20 Indicators. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/b6d3dcfc-en (17.12.2020).

OECD (2021). Towards Improved Retirement Savings Outcomes for Women. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/f7b48808-en

Petersen, N. (2018). The Principle of Non-discrimination in the European Convention on Human Rights and in EU Fundamental Rights Law. W: Y. Nakanishi (red.) Contemporary Issues in Human Rights Law (s. 129–142). https://doi.org/10.1007/978-981-10-6129-5_7

Pławucka, H. (1987). Zrożnicowanie prawa ubezpieczenia społecznego w Polsce. W: J. Jończyk (red.), Koncepcje i problemy ubezpieczenia społecznego. Materiały IV Kolokwium Ubezpieczenia Społecznego. Wrocław.

Pławucka, H. (2009). Ubezpieczenie emerytalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W: B. Wagner i J. Gajos (red.), Dziesięć lat reformy emerytalnej w Polsce. Kudowa Zdrój.

Rączka, K. (2012). Problemy z wiekiem emerytalnym. Praca i Zabezpieczenie Spłeczne, (2).

Renga, S., Molnar-Hidassy D. i Tisheva, G. (2010). Direct and Indirect Gender Discrimination in Old-Age Pensions in 33 European Countries, report commissioned by the European Commission. Pozyskano z http://www.gender.sachsen-anhalt.de/uploads/tx_nwcitavilist/files/European%20Commission_Renga%20et%20al._(2010)_Direct%20and%20Indirect%20Gender%20Discrimination%20in%20Old-Age%20Pensions%20in%2033%20European%20Countries.pdf

Smolin, M. (2013). Zasada równości płci. Studium komparatystyczne standardów Rady Europy i Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy

EuroPrawo.

Ślebzak, K. (2009). Ochrona emerytalnych praw nabytych. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Ślebzak, K. (2012). Niektore uwagi na tle zmian w prawie emerytalnym wprowadzonych ustawą z 11 maja 2012 r. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (7).

Tinios, P., Bettio, F. i Betti G. in collaboration with Georgiadis, T. (2015). Men, Women and Pensions. Report financed by and prepared for the use of the European Commission. DG Justice and Consumers. Pozyskano z http://62.103.24.240/media/lge/150618_men_women_pensions_en.pdf

Uścińska, G. (2021). Realizacja prawa do emerytury — przesłanki prawne, ekonomiczne i społeczne. W: D. Bach-Golecka (red.), Kobiety wobec wyzwań współczesności. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Wagner, B. (2014). Z problematyki rowności w ubezpieczeniach społecznych. W: M. Skąpski i K. Ślebzak (red.), Aksjologiczne podstawy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Poznań.

Walczak, K. (2021). Zasada niedyskryminacji w świetle prawa międzynarodowego — MOP. W: Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Wörz, M. (2011). Old-age provisions in Germany: Changes in the retirement system since the 1980s. WZB Discussion Paper, SP I 2011–208. Pozyskano z https://www.econstor.eu/bitstream/10419/56800/1/68992366X.pdf

ZUS (2020). Struktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2020 roku. Warszawa: Zaklad Ubezpiczeń Społecznych.