Praca i zabezpieczenie społeczne Nr 03/2005

W numerze:

Marek Zubik

Trybunał Konstytucyjny a układy zbiorowe pracy
Artykuł stanowi analizę układów zbiorowych pracy widzianych z perspektywy dorobku orzeczniczego oraz kognicji Trybunału Konstytucyjnego do badania ich konstytucyjności. Autor przedstawia dotychczasowe ustalenia odnoszące się do systemu źródeł prawa oraz treści konstytucyjnego prawa do rokowań oraz prawa zawierania układów zbiorowych pracy. W szczególności przedstawia warunki ograniczania wolności związkowych oraz wspomnianych praw. Prezentuje poglądy doktryny prawa ustrojowego na układy zbiorowe pracy, zderzając je z wypowiedziami m.in. Sądu Najwyższego. Główną kwestią jest ocena, na ile w ogóle dopuszczalne jest zaliczenie układów zbiorowych pracy do ściśle rozumianych źródeł prawa, niezależnie od niewątpliwie normatywnego ich charakteru. Wreszcie analizuje problem możliwości dokonywania oceny konstytucyjności konkretnych układów zbiorowych pracy przez Trybunał Konstytucyjny. Wskazuje zarówno różnego typu ograniczenia, jak i potencjalne możliwości szerszej wykładni przepisów w tym względzie.

Studia i opracowania

Andrzej Drozd

Zasady przetwarzania danych w aktach osobowych pracownikówAutor przedstawia wynikające z art. 26 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych zasady (obowiązki) wiążące się z przetwarzaniem przez pracodawcę danych umieszczanych w aktach osobowych pracowników. Omawia m.in. przetwarzanie danych osobowych zawartych w arkuszach ocen okresowych pracowników, dokumentach związanych z działalnością socjalną pracodawcy czy oświadczeniu pracownika o używaniu pojazdu prywatnego do celów służbowych. Ponadto szczegółowo przedstawia obowiązki pracodawcy związane z przekazywaniem akt osobowych podmiotom przechowującym dokumentację osobową i płacową po ustaniu stosunku pracy.

Wykładnia i praktyka

Małgorzata Gersdorf

Zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy
Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na istotne w praktyce pytania, czy można zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy z powodów leżących po stronie pracodawcy i jak opłacać to zwolnienie.

Renata Babińska

Środki indywidualnej ochrony prawnej przed dyskryminacją w zatrudnieniu
Zmiany kodeksu pracy z lat 2001 i 2003, dostosowujące polskie prawo pracy do standardów europejskich, miały m.in. na celu stworzenie prawnych ram realnej ochrony pracowników przed dyskryminacją w zatrudnieniu. Problematyka środków prawnych ochrony przed dyskryminacją w zatrudnieniu, ukształtowana w wyniku tych nowelizacji, nie została jednak szerzej omówiona w piśmiennictwie prawniczym. Tymczasem z zagadnieniem tym wiąże się wiele niewyjaśnionych kwestii. Autorka ujmuje problematykę ochrony przed dyskryminacją w zatrudnieniu w dwóch płaszczyznach. Pierwsza dotyczy dyskryminacji pracowników na skutek samodzielnych decyzji pracodawcy. W tym zakresie autorka podejmuje próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy dyskryminowanym pracownikom przysługuje, oprócz ustanowionego wyraźnie w kodeksie prawa do odszkodowania, także roszczenie o przyznanie lub wyrównanie świadczeń, których pracodawca bezprawnie im odmówił. Druga płaszczyzna rozważań koncentruje się wokół skutków prawnych zastosowania sankcji nieważności dyskryminujących postanowień umów o pracę i innych aktów kreujących stosunek pracy oraz sankcji utraty mocy obowiązującej dyskryminujących postanowień układów zbiorowych pracy, innych porozumień, regulaminów i statutów. W wyniku analizy sytuacji, w jakich mają zastosowanie obie sankcje, autorka określa treść roszczeń dyskryminowanych pracowników oraz tryb ich dochodzenia. Ze względu na praktyczną doniosłość zagadnienia roszczeń dyskryminowanych pracowników oraz konsekwencji prawnych dyskryminujących zachowań pracodawców opracowanie to może zainteresować zarówno pracowników, jak i pracodawców.

Teresa Liszcz

Kontradyktoryjne postępowanie sądowe w sporach pracowniczych po zmianie k.p.c.
Autorka omawia zmiany wprowadzone ustawą z 2 lipca 2004 r. do przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących orzekania w sprawach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy. Najważniejsza z nich polega na wyeliminowaniu z art. 477 k.p.c. przepisu zobowiązującego sąd pracy do orzekania w wyroku o wszystkich roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez pracownika, także nieobjętych żądaniem pracownika lub zgłoszonych w mniejszym rozmiarze niż uzasadniony wynikiem postępowania. Nie mniej istotne jest skreślenie w tym samym artykule przepisu zabraniającemu sądowi orzekającemu w sprawie o ustalenie stosunku pracy oddalenia powództwa tylko dlatego, że powód nie udowodnił wszystkich faktów niezbędnych do takiego ustalenia, i zobowiązującego sąd do prowadzenia z urzędu postępowania dowodowego w takiej sprawie. Autorka krytycznie ocenia te zmiany, jako radykalnie osłabiające pozycję pracownika w sporze sądowym z pracodawcą, szczególnie trudne do zaakceptowania w warunkach klęski bezrobocia i ubóstwa większości społeczeństwa, uniemożliwiającego korzystanie z pomocy prawnej.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Jan Jończyk Prowspólnotowa wykładnia przepisów prawa polskiegoGlosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie szpitalnych długów (K 31/02)

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy

Łukasz Prasołek z Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy odpowiada m.in. na następujące pytanie: Jestem właścicielem dużej firmy budowlanej, w której zatrudniam stale 50 osób, a przy dużych zamówieniach korzystam także z pracowników tymczasowych. Przed kilkoma miesiącami zwolniłem 10 osób z przyczyn niedotyczących pracowników, gdyż miałem kłopoty finansowe wynikające ze spadku liczby zleceń. Czy mogę nadal korzystać z pracowników tymczasowych?

Konsultacje i wyjaśnienia

Elżbieta Szemplińska z Ministerstwa Gospodarki i Pracy wyjaśnia, czy w razie choroby pracownika należy mu po powrocie do pracy zmienić harmonogram pracy, kiedy nie przysługuje dodatek za pracę nadliczbową mimo pracy powyżej 8 godzin dziennie, czy pracodawca może zabronić pracownikowi podejmowania dodatkowego zatrudnienia.

Nowe przepisy

Przegląd obejmuje Dzienniki Ustaw od numeru 1 z 4 stycznia 2005 r. do numeru 33 z 24 lutego 2005 r.

Wskaźniki i składki ZUS

Według stanu na dzień 1 marca 2005 r.

Przegląd wydawnictw

Dorota Dzienisiuk - "Zabezpieczenie społeczne w Unii Europejskiej -- Koordynacja świadczeń" (rec. Teresa Bińczycka-Majewska)