Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 06/2015
Rok wydania: 2015
Miejsce wydania: Warszawa
Oprawa: miękka
Praca i Zabezpieczenie Społeczne 06/2015
Numer 06/2015 do pobrania w wersji PDF
Spis treści
Piotr Grzebyk
Uzasadnienie istnienia prawa do strajku – od rządów siły do rządów prawa
Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, w czym prawo do strajku znajduje swoje uzasadnienie. Przyjmuje dwie możliwości. Po pierwsze, strajk można traktować jako instrument siły (władzy) zorganizowanej klasy robotniczej i wszelkie głębsze rozważania na temat uzasadnienia strajku pozostają wtórne. Po drugie, prawo do strajku rozumie się jako element realizowania jakichś przyjętych w społeczeństwie wartości. Opisuje dwie perspektywy odkodowywania wartości samoistnych strajku, tj. perspektywę państwa i perspektywę jednostki, a także istnienie prawa do strajku na tle konstytucyjnych zasad państwa prawnego oraz dialogu społecznego.
Słowa kluczowe: prawo do strajku, zbiorowe stosunki pracy, rule of force, demokratyczne państwo prawne, dialog społeczny.
Justifications of the right to strike: from the rule of force to the rule of law
The paper’s central question is: In what way(s) is the right to strike justified? Two options are discussed. Firstly, a strike can be considered an instrument of power of organized labour; deeper considerations would thus be rendered secondary. Secondly, the right to strike may be understood as an expression of certain socially approved values; this means that such values should be properly identified. In subsequent parts of the paper, the focus is on the values that justify the right to strike. Author describes two perspectives in which the values inherent in strikes may be decoded: a state-oriented perspective and an individual-oriented perspective. Then proceeds to discuss the right to strike against the background of constitutional principles of the rule of law and of social dialogue. He concludes by offering an answer to the question posed at the beginning of the paper, and by briefly recapitulating my specific findings.
Keywords: the right to strike, collective labour relations, rule of force, rule of law, social dialogue.
Studia i opracowania
Inetta Jędrasik-Jankowska
Ewolucja formuły emerytalnej w latach 1999-2014
Autorka omawia zmiany formuły wyliczania emerytury z obu części składki emerytalnej i wskazuje, że początkowa błędna koncepcja dwóch osobnych części emerytury (repartycyjna i kapitałowa) została zastąpiona jednolitą emeryturą ostateczną, z tym że w okresie przejściowym kobietom będzie wypłacana emerytura składająca się z dwóch części odpowiadających podziałowi składki na część repartycyjną i kapitałową. Akceptując dokonane zmiany naprawcze autorka zauważa, że nie dotknęły one niekonstytucyjnego „dziedziczenia” składki kapitałowej.
Słowa kluczowe: emerytura bazowa, okresowa emerytura kapitałowa, emerytura ostateczna, subkonto, otwarte fundusze emerytalne, kapitałowa i repartycyjna część składki.
The evolution of the old-age pension formula in the years 1999-2014
The author describes the changes of the requirements for an old-age pension from both parts of the contribution and indicates that the initial misconception of two separate pension's parts: PAYG and “capital” has been replaced finally by a single pension. However women in the transitional period will be paid a pension consisting of two parts. It will correspond to the partition of the contribution. The Author has accepted the repairing changes made recently, however it is noticed that the legislature had kept the unconstitutional "inheritance" of capital contributions.
Keywords: subaccount, open pension fund, capitalised contribution, PAYG contribution.
Wykładnia i praktyka
Barbara Godlewska-Bujok
O co chodzi w jednolitej umowie o pracę?
Artykuł dotyczy koncepcji jednolitej umowy o pracę (single employment contract). Jest ona postulowana jako antidotum na dualizm rynku pracy, przejawiający się tym, że z jednej strony funkcjonują wysoko wynagradzani (w formie pieniężnej i niepieniężnej) pracownicy w stabilnych miejscach pracy, a z drugiej – nisko opłacani pracownicy, wykonujący swoje obowiązki obarczone dużą dozą niepewności. Zjawisko takie nie jest korzystne, choćby z tego względu, że powoduje wykluczanie z zakresu ochrony przewidzianej przez instrumenty prawa pracy zatrudnionych i świadczących pracę osób, co w przyszłości ma swoje konsekwencje dla polityki społecznej.
Słowa kluczowe: prawo pracy, prawo zatrudnienia, umowa o zatrudnienie, jednolita umowa o pracę, niepewność, dualizm rynku pracy, segmentacja rynku pracy.
What is the matter with a single employment contract?
The Article concerns the concept of single employment contract. It is postulated as an antidote to the duality of the labor market, showed by the fact that, on the one hand, there are highly paid (in the form of cash or non-cash remuneration) workers in stable jobs, and, on the other hand, there are low-paid employees, performing their duties with high degree of uncertainty. Such a phenomenon is not favorable, if results in the exclusion of employees and other working people from the scope of the protection provided by the instruments of labor law, what has its implications for social policy for the future.
Keywords: labor law, employment law, contract of employment, the single employment contract, uncertainty, the duality of the labour market, segmentation of the labour market.
Marcin Wiącek, Wojciech Ostaszewski
Ograniczenia w zakresie rozwiązania układu zbiorowego pracy
Autorzy omawiają wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2014 r. (III PK 78/13) i wątpliwości przedstawione przez przedstawicieli doktryny prawa pracy pojawiające się w kontekście tego wyroku. Rozważają zakaz wprowadzania do treści układu zbiorowego pracy postanowień ograniczających możliwość rozwiązania układu zbiorowego pracy, zwłaszcza z punktu widzenia przepisów Konstytucji.
Słowa kluczowe: układ zbiorowy pracy, rozwiązanie układu zbiorowego pracy, ograniczenie możliwości rozwiązania układu zbiorowego pracy.
Restrictions in resolving a collective labour agreement
This article was inspired by doubts presented by representatives of the doctrine of the labor law in the light of Supreme Court judgment of March 11th, 2014 (III PK 78/13). The article considers the restriction imposed on the collective labor agreement in the matter of provisions forbidding its resolvence - especially from the point of view of the Constitution.
Keywords: collective labor agreement, resoving of the collective labor agreement, limiting the possibilities of resolving the collective labor agreement.
Jarosław Witkowski
Brak propozycji obsadowych jako nierzeczywiste uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
Autor omawia zagadnienie rozwiązywania umów o pracę zawartych na czas nieokreślony z osobami zatrudnionymi w sferze działalności kulturalnej na przykładzie aktora teatralnego zatrudnionego w teatrze działającym w oparciu o sezony artystyczne. Opisuje kryteria dotyczące sposobu formułowania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i dokonuje oceny według ww. kryteriów uzasadnienia „brak propozycji obsadowych”. Jego zdaniem uzasadnienie to jest nierzeczywiste, gdyż nie opiera się na kryteriach obiektywnych. Artykuł zawiera propozycje rozwiązania tego problemu.
Słowa kluczowe: aktor, teatr, umowa o pracę na czas nieokreślony, wypowiedzenie umowy.
The lack of the position proposals as unreal reason for termination of the contract of employment for an indefinite period
In the article there was presented the issue of termination of contracts of employment for an indefinite period with people employed in the field of cultural activities. Moreover in the article, the was presented the example of a stage actor employed in the theater. This theater functioned on the basis of artistic seasons. In the first part of the article there were described some requirements for the formulation of reasons for the termination of the employment contract for an indefinite period. On this basis in the second part of the article there was made the assessment of justification of ”the lack of the position proposals”. In the opinion of the author this reason is unreal since it is based on objective criteria. The conclusion of the article includes some suggestions to solve this problem.
Keywords: stage actor, theatre, contract of employment for an indefinite period, termination of a contract.
Sebastian Kowalski
Zwolnienie inspektora pracy z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym
Mogłoby się wydawać, że instytucja zwolnienia inspektora z tajemnicy została kompleksowo uregulowana w art. 180 § 1 kodeksu postępowania karnego. W praktyce zastosowanie tego przepisu może jednak budzić wątpliwości w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy chodzi o dane pracownika, które zostały utajnione w postępowaniu kontrolnym, ponieważ zachodziła uzasadniona obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji w sprawach objętych kontrolą mogłoby narazić pracownika na uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia tej informacji. Po drugie, gdy chodzi o dane osoby zgłaszającej skargę, w następstwie której wszczęto postępowanie kontrolne, i fakt prowadzenia postępowania kontrolnego na skutek skargi. Autor, przedstawiając zasady i tryb zwolnienia inspektora pracy z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym, odnosi instytucję zwolnienia inspektora pracy z tajemnicy zawodowej na grunt postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, a także postępowania w sprawie o wykroczenie.
Słowa kluczowe: inspektor pracy, tajemnica zawodowa, postępowanie karne.
Releasing a Labour Inspector from his obligation of professional secrecy in criminal proceedings
The study is devoted to the issues related to releasing a labour inspector from his duty of professional secrecy in criminal proceedings. Prima facie it might appear that the institution of realising an inspector from professional secrecy has been treated in complex view in the regulation of Art. 180 § 1 of the code of criminal proceedings. Although, applying this regulation may raise doubts in two cases. Firstly, when it comes to an employee’s data, which had been made confidential in a control proceeding, because there was a justified fear that disclosing such information to the labour inspector in cases subject to the control would have expose the employee to a detriment or allegation due to disclosing this information, and that is why the labour inspector issued a decision to keep in secret the circumstances which could reveal the identity of such an employee. Secondly, when it comes to the data of a person reporting a claim which resulted in the control procedure. Presenting the rules and mode of releasing a labour inspector from the duty of professional secrecy in criminal proceedings, the author brought the institution of releasing a labour inspector from professional secrecy to the soil of proceedings in a case prosecuted as fiscal crime or fiscal petty offence.
Keywords: labour inspector, professional secrecy, criminal proceedings.
Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Zwolnienia grupowe w ramach zakładu przedsiębiorstwa
Wyrok Trybunału w sprawie C-182/13 Lyttle i in. dotyczy wykładni przepisów dyrektywy Rady nr 98/59/WE z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych. W wyroku tym Trybunał orzekł, jak należy rozumieć pojęcie „przedsiębiorstwo” użyte w art. 1 wspomnianej dyrektywy. W ten sposób Trybunał wskazał, jaka jednostka organizacyjna powinna być traktowana jako jednostka referencyjna, w ramach której muszą zostać osiągnięte progi liczbowe zwolnień określone w art. 1 dyrektywy 98/59, aby kwalifikować je jako zwolnienia grupowe w rozumieniu tej dyrektywy.
Słowa kluczowe: zwolnienia grupowe, zakład przedsiębiorstwa, ustalanie liczby zwalnianych pracowników.
Collective redundancies within an establishment of an undertaking
The judgment of the Court in Lyttle and others (C-182/13) concerns the interpretation of Council Directive 98/59/EC of 20 July 1998 on the approximation of the laws of the Member States relating to collective redundancies. In the judgment the Court presented the interpretation of the term “establishment” used in article 1 of Directive 98/59. As a result the Court indicated which organizational unit should be treated as the reference unit within which a certain amount of redundancies shall occur to be qualified as collective redundancies within the meaning of Directive 98/59.
Keywords: collective redundancies, establishment of an undertaking, calculating the number of workers made redundant.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym zatrudnionych na umowę o pracę na czas określony
Nie trzeba przekonywać, jak istotne dla praktyki i pewności obrotu prawnego są jasne reguły szczególnej ochrony stosunku pracy. Jedną z instytucji tej ochrony jest zakaz wypowiadania umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym (art. 39 k.p.). Powszechnie przyjmuje się, że co do zasady dotyczy on także umów na czas określony. Jak się natomiast ostatnio okazało, brakuje jednolitego stanowiska Sądu Najwyższego w zakresie oceny, czy zakaz ten dotyczy także tych umów na czas określony, które zostały zawarte na okres, który upływa przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego. Artykuł jest poświęcony zaprezentowaniu rozbieżności orzecznictwa Sądu Najwyższego w tej materii.
Słowa kluczowe: umowa o pracę na czas określony, szczególna ochrona stosunku pracy pracowników w wieku przedemerytalnym.
Protection of pre-retirement age workers employed under a fixed-term employment contract
It is not necessary to demonstrate the vital significance of clear rules for special protection of employment relationship for the practice and foundations of legal transactions. In order to ensure such protection, among other things, termination of employment of an employee in pre-retirement age has been banned (Article 39 of Labour Code). It is widely accepted that, as a rule, the ban refers to fixed-term contracts as well. Nevertheless, as it turned out recently, there is no uniform position of the Supreme Court as to whether the ban applies also to fixed-term contracts concluded for a period expiring before the employee reaches normal retirement age. The paper aims at presenting discrepancies in the jurisprudence of the Supreme Court in this matter.
Keywords: fixed-term employment contract, special protection of pre-retirement age employees.
Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy
Urlopy wypoczynkowe
Konsultacje i wyjaśnienia
Uprawnienia pracownika w związku z przywróceniem do pracy
Nowe przepisy
Przegląd Dzienników Ustaw z 2015 r. od poz. 588 do poz. 741
W czasopismach (5)
Wskaźniki i składki ZUS - według stanu na dzień 1 czerwca 2015 r.
Sądowej wykładni prawa pracy nie da się przecenić
Sposób opłacania pracy, wysokość wynagrodzenia i pochodnych stanowi jeden z najważniejszych czynników kalkulacji i analiz rynkowych. Zmiana tych wskaźników wymaga stałej modyfikacji norm lub zmiany wykładni norm już istniejących, także tych z zakresu prawa zatrudnienia. Owa modyfikacja może polegać na zmianie interpretacji „starych” norm dla nowych czasów lub „nowych norm” dla starych regulacji z innego systemu prawa. Oczywiście wykładnią można tylko osiągać efekt modyfikacji, w granicach różnych rodzajów szarości. Chodzi tu przede wszystkim o odczytanie na nowo lub wykorzystywanie w nowych sytuacjach istniejących w prawie pracy zwrotów niedookreślonych i klauzul generalnych.
Popatrzmy na orzecznictwo Sądu Najwyższego z tego punktu widzenia i na wstępie zauważmy, że w okresie transformacji ustrojowej i gospodarczej ferowano wiele kreatywnych orzeczeń SN odnoszących się do klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych. Fakt ten nie powinien dziwić, bowiem właśnie te zwroty i klauzule są pomyślane na wypadek zmian stosunków społeczno-gospodarczych. Przykładem takiej twórczej wykładni są orzeczenia SN odnoszące się do zwrotu „nieuzasadnione wypowiedzenie” ( art. 45 k.p.), które wskazują na ewolucję poglądów i dostosowywanie się tych poglądów do gospodarki rynkowej. Są to orzeczenia wskazujące, iż wypowiedzenie jest normalnym zachowaniem pracodawcy, a oceniając zasadność owego wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę trzeba brać pod uwagę słuszny interes pracodawcy. Drugim przykładem dostosowania prawa do nowych wyzwań w drodze wykładni klauzul generalnych jest orzecznictwo SN zawierające próbę zastosowania konstrukcji nadużycia prawa do sytuacji, w której nigdy przedtem ta konstrukcja nie była wykorzystywana. Chodzi mianowicie o możliwość ograniczenia ochrony stabilizacji zatrudnienia działaczy związkowych, w sytuacji gdy swym działaniem nadużywają oni wolności związkowych. Ograniczenie tej ochrony polega w takim przypadku na zasądzeniu roszczenia alternatywnego na zasadzie art. 477 § 11 k.p.c.
Trzecim przykładem dostosowania prawa do nowych warunków przez interpretację klauzul generalnych jest orzeczenie dotyczące tzw. złotego kontraktu (I PKN 563/00), w którym SN zawarł tezę, iż można ustalić nadmiernie wysokie wynagrodzenie z uwagi na zasady współżycia społecznego. Ustalenie rażąco wysokiego wynagrodzenia jest działaniem niezgodnym z zasadami współżycia społecznego i nie korzysta z ochrony na zasadzie art. 58 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Czwartym, nowszym przykładem twórczej interpretacji prawa opartej także na klauzulach generalnych i ich wykorzystywaniu jest przyjęcie, że korzystanie z uprawnień wynikających z autonomicznych źródeł prawa pracy, takich jak zakładowe umowy zbiorowe lub pakiety socjalne, poddaje się ocenie przez konstrukcję nadużycia prawa podmiotowego (art. 8 k.p.). Podobna w skutkach, ale odmienna w przyjętej konstrukcji co do znaczenia pakietów socjalnych jest teza o możliwości zmniejszania normatywnych (pakietowych) kar pieniężnych z uwagi na zasady współżycia społecznego. SN poszukiwał podstawy prawnej dla ograniczania wypłat za zerwanie gwarancji zatrudnienia. Ważny był tu - zdaniem SN- charakter prawny tego odszkodowania, które można traktować - choćby z uwagi na motywy uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 18/05 - jako sui generis świadczenie majątkowe pełniące funkcję sankcji („normatywnej kary pieniężnej”) wobec pracodawcy za bezprawne działanie (por. wyrok SN, II PK 93/10). Przy czym, zdaniem SN, musi istnieć mechanizm pozwalający na kontrolę wysokości konkretnej kary w aspekcie jej indywidualizacji. Podstawy dla takiego działania w odniesieniu do omawianego odszkodowania, jeśli traktować je jako „odszkodowanie ustawowe”, mogą stanowić regulacje art. 485 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 484 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.
Roli i znaczenia interpretacji zawartych w wyrokach SN nie można przecenić także w innych sferach, m.in. przy wyjaśnianiu przepisów prawa dotyczących całych grup zawodowych, w sytuacji gdy odnoszące się do nich przepisy są złej jakości. Mowa tu np. o lekarzach i kierowcach samochodowych. Rozwiązując zagadnienie dyżurów medycznych, wobec niespójnej regulacji prawnej, SN w składzie powiększonym w uchwale z 6 listopada 2014 r., I PZP 2/14, uznał, że w świetle obowiązujących przepisów ustawy o działalności leczniczej (poprzednio ustawy o z.o.z. w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2008 r.) nie ma możliwości stwierdzenia, że wyznaczenie dyżurów medycznych może doprowadzić do sytuacji wyłączenia możliwości „wykonywania pracy w pełnym wymiarze normalnego czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym”. Dopuszczalne jest bowiem dopełnienie dyżurem medycznym czasu pracy lekarza do obowiązującej go przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Nie występuje więc problem nabycia prawa do wynagrodzenia „za czas nieprzepracowany w nominalnym czasie pracy”, lecz jedynie sposobu wynagradzania za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego dopełniającego czas pracy lekarza do obowiązującej go przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. SN w składzie powiększonym uznał zatem, że za tę część dyżuru medycznego przysługują jedynie dodatki, przy odpowiednim stosowaniu do ich obliczania art. 1511 § 1–3 k.p. Tym samym zamknął sprawę odpłatności za dyżury lekarskie, co nie oznacza, że przepisów nie należy poprawić. Ich niespójność doprowadziła bowiem do ferowania odmiennych wyroków.
Problemy z wynagrodzeniem powstały także przy analizie przepisów dotyczących kierowców transportu międzynarodowego. Chodziło o możliwość stosowania do pracowników mobilnych art. 775 § 1 k.p. i o wprowadzanie diet dla kierowców, które to diety nie podlegały składce ZUS. Problem miał aspekt finansowy dla pracodawców, ale i dla pracowników. Ponadto dotykał finansowania ZUS i wielkości ewentualnych świadczeń rentowych dla pracowników. Zmiana wykładni prawa w tym zakresie dotyczyła zatem wszystkich i rzutowała na zakres ochrony socjalnej pracujących oraz ich rodzin. W 2008 r. SN uznał, iż pracownicy transportu międzynarodowego nie są w podróży służbowej i nie mają prawa do diet. Ustawodawca natychmiast i bez przemyślenia zareagował zmieniając ustawę o czasie pracy kierowców i wprowadzając do niej diety analogiczne jak dla urzędników. Zapomniał, że diety to także diety hotelowe. Na tym tle powstał spór. W uchwale z 7 października 2014 r., I PZP 3/14, SN wskazał, iż zapewnienie pracownikowi - kierowcy samochodu ciężarowego odpoczynku nocnego w kabinie samochodu ciężarowego podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Uchwała SN w tej sprawie spowodowała lawinę pozwów o owe diety hotelowe i jednocześnie negatywne oceny firm transportowych. Skoro jednak jest to dieta, to nie podlega ona ozusowaniu i nie ma charakteru wynagrodzenia, a tu przyjdzie się zmierzyć z wynagrodzeniem 8,5 euro za godzinę na terenie Niemiec. Sprawy nie zostały przemyślane przez lobby transportowe.
To wszystko świadczy o doniosłości interpretacji sądowej i jej wpływie nie tylko na zatrudnienie, ale i gospodarkę przedsiębiorców. Ci ostatni jednak nie powinni nerwowo reagować na orzecznictwo SN, a wprowadzając zmiany w regulacji prawnej (wprowadzenie diet) przewidywać ich dalsze skutki, a nie tylko patrzeć na doraźny cel owych modyfikacji.
Małgorzata Gersdorf
| Kurier FedEX | 14 zł |
| Inpost Paczkomaty | 14 zł |
| Kurier Inpost | 14 zł |
| Odbiór osobisty | 0 zł |
| Darmowa dostawa | od 250 zł |
| Darmowa dostawa w Klubie Książki | od 200 zł |