Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 06/2017
Rok wydania: 2017
Miejsce wydania: Warszawa
Oprawa: miękka
Praca i Zabezpieczenie Społeczne 06/2017
Numer 06/2017 do pobrania w wersji PDF
Spis treści
Małgorzata Gersdorf
Jaka przyszłość: jeden kodeks zatrudnienia, czy prawo zatrudnienia złożone z wielu aktów prawnych
Projektowanie modelu regulacji zatrudnienia stanowi poważne wyzwanie w każdym momencie historycznym. Musi odzwierciedlać stan gospodarki i społeczeństwa oraz perspektywy ich przemian. Oczywista trudność tego zadania nie zwalnia z prób jego podejmowania. Autorka stawia pytania dotyczące metody, z której zastosowaniem ustawodawca ma podejść do regulowania zatrudnienia. Jako tezę przyjmuje, że nie powinno się obejmować zatrudnienia pracowniczego i niepracowniczego jednolitą regulacją. Różnorodność form zatrudnienia wymaga modułowego formułowania regulacji prawnych – adekwatnych do potrzeb i problemów ujawniających się w poszczególnych rodzajach zatrudnienia.
Słowa kluczowe: praca, zatrudnienie, ochrona zatrudnionych.
A matter of the future: The Code of Employment or employment law?
In any moment in history preparing of a model of employment regulation constitutes a serious challenge. One has to take economical and social situation and their possible changes into account. However difficult it might be, there is no way but to accept the challenge. The article asks questions on the methods for the attitude towards the employment. Answering them an idea to prepare a joint regulation of all the employment seems improper. The variety of contracts require to direct particular institutions to specific forms of employment, depending on the needs and problems they bring.
Keywords: labour, employment, workers protection.
Arkadiusz Sobczyk
Obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia umowy terminowej
Panuje rozpowszechniony pogląd co do tego, że wypowiadanie umów terminowych nie wiąże się z obowiązkiem informowania pracownika o przyczynach takiej czynności. Wynika to z braku regulacji prawnych nakazujących informować o przyczynach wypowiedzenia umowy z urzędu. Autor dowodzi, że przy zachowaniu zasady proporcjonalności i subsydiarności, w oparciu o art. 111 k.p., można taki obowiązek z systemu prawa wywieść.
Słowa kluczowe: umowy na czas określony, uzasadnienie wypowiedzenia, dobra osobiste.
Obligation to justify the termination of a fixed-term contract of employment
There exists a common opinion that termination of a fixed-term contract of employment does not entail the duty to inform the employee about reasons standing behind such an action. Abovementioned results from the lack of legal regulations that would require to inform about grounds of termination of contract by default. The Author of this text proves that by keeping the principle of proportionality and subsidiarity, on the basis of the article 111 of Labor Code mentioned duty can be derived from the law itself.
Keywords: fixed-term contract of employment, grounds on termination, personal interests.
Studia i opracowania
Maciej Zarzycki
Bezwarunkowy dochód podstawowy – przyszłość prawa pracy i ubezpieczeń społecznych czy utopia?
Bezwarunkowy dochód podstawowy to świadczenie pieniężne wypłacane każdemu obywatelowi lub mieszkańcowi w jednakowej wysokości co do zasady niezależnie od spełnienia jakichkolwiek kryteriów, w szczególności opłacania składki, stażu pracy, przychodów czy aktywności zawodowej lub jej braku. Jego wprowadzenie może zastąpić w całości istniejący system zabezpieczenia społecznego lub jedynie go uzupełniać. Obecnie bezwarunkowy dochód podstawowy nie jest już tylko odległą ideą, bowiem na świecie w kilku krajach oraz terytoriach został on wprowadzony lub trwają nad nim eksperymenty. Zakładając, że w tym momencie nastąpi zastąpienie całego polskiego systemu zabezpieczenia społecznego jedną pensją powszechną, bez podwyższania danin publicznych możliwe byłoby sfinansowanie pensji powszechnej w wysokości 906 zł miesięcznie dla każdego pełnoletniego obywatela. Zdaniem autora wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego doprowadziłoby m.in. do zmniejszenia liczby urzędników, zwiększenia aktywności zawodowej dotychczasowych świadczeniobiorców niepodejmujących pracy by zachować prawo do zasiłku, zmniejszenia nierówności społecznych, spadku przestępczości, a także zabezpieczenia społeczeństwa przed niestabilnym rynkiem pracy.
Słowa kluczowe: bezwarunkowy dochód podstawowy, dochód obywatelski.
Unconditional basic income – future of labour and social insurance law or utopia?
Summary Unconditional basic income is a pecuniary benefit payed to every citizen or every inhabitant in an equal amount irrespective of fulfilling any other criterias such as paying contributions, work record, income, professional activity. The social credit may be enforced instead of the entire social security system or beside it. In many countries and territories unconditional basic income has already been implanted or is being experimented with. Assuming the replacement of social security system by the unconditional basic income and maintaining the taxes on the same level it would be possible to finance an universal benefit of 906 PLN monthly to every adult citizen living in Poland. The introduction of unconditional basic income would lead to among others: reduction of civil servants, increasing work activity of current beneficients not working in order to keep their benefits; reduction of economic inequalities; decrease of crime; securing the society against unstable labour market.
Keywords: unconditional basic income, social credit.
Wykładnia i praktyka
Gabriela Gospodarek
Uprawnienia kierownicze pracodawcy sektora prywatnego a wolność wyznawania religii w miejscu pracy w świetle orzeczeń TSUE w sprawach Achbita i Bougnaoui
Autorka podejmuje temat wolności wyznawania religii w miejscu pracy. Temat ten był w ostatnim czasie szeroko dyskutowany w kontekście najnowszych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 marca 2017 r. w sprawach Achbita (C-157/15) oraz Bougnaoui (C-188/15), gdzie po raz pierwszy zastosowano prawo antydyskryminacyjne UE w odniesieniu do zatrudnienia w sektorze prywatnym. Ponadto w tak podobnych pod względem faktycznym sprawach wydano dwie całkowicie przeciwstawne opinie Rzeczników Generalnych. Autorka przedstawia kluczowe aspekty tych opinii ze wskazaniem najbardziej istotnych różnic, a także analizuje omawiany problem z trzech różnych (od podejścia TSUE) perspektyw: prawa narodowego niektórych państw europejskich, orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz amerykańskiego ujęcia koncepcji prerogatyw kierowniczych pracodawcy.
Słowa kluczowe: chusta islamska, dyskryminacja, religia, sektor prywatny.
Managerial powers of private sector employer against freedom of religion in the workplace in the light of the Court of Justice of the European Union's judgments in cases Achbita and Bougnaoui
Article takes up the subject of the so-called Islamic veil debate. This matter was recently extensively discussed in the context of the CJEU's recent judgments, where for the first time the Court applied EU anti-discrimination law in relation to private sector employment. Moreover, in those two so similar cases, two opposing opinions of Advocates General were issued. This paper seeks to present key aspects of Advocates General's reasonings with the indication of the most important differences. Thereafter, Author will examine the issue from three different (from the CJEU's approach) perspectives: the national law of some European countries, case law of the European Court of Human Rights in Strasbourg and American concept of managerial prerogatives, finally to present the judgment of CJEU.
Keywords: islamic veil, discrimination, religion, private sector.
Emilia Szynwelska
W kwestii kryminalizacji mobbingu
Autorka porównuje instytucję mobbingu z przestępstwem przemocy, nękania. Jej zdaniem z tego powodu, że skala mobbingu jest bardzo duża, mająca tendencję wzrostową, zachodzi konieczność kryminalizacji mobbingu celem ochrony praw ofiary. Ważne jest uznanie przez ustawodawcę mobbingu za przestępstwo. Dla prawa karnego penalizacja mobbingu oznacza zagrożenie karą i poniesienie konsekwencji prawnych.
Słowa kluczowe: mobbing, znęcanie psychiczne, znęcanie fizyczne, kryminalizacja, penalizacja, polityka kryminalna.
In mobbing criminal issues
The author in this article attempts to compare mobbing institutions with the crime of violence, harassment, and prove that the scale of mobbing is very large, with an upward trend and the necessity of criminalizing mobbing to protect victims' rights. It is important for the legislator to recognize mobbing as a crime. For penal law, penalisation of mobbing implies penalties and legal consequences.
Keywords: mobbing, psychological abuse, physical bullying, criminalization, penalization, criminal policy.
Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę
Kwiecień bieżącego roku przyniósł dwa orzeczenia dotyczące wykładni dyrektywy 2001/23. Jakkolwiek nie wpływają one w sposób bezpośredni na interpretację polskich regulacji w tym zakresie, to jednak zdaniem autora warto je omówić jako przykład mechanizmów prawa pracy obowiązujących w innych państwach członkowskich UE.
Słowa kluczowe: przejście zakładu pracy.
Transfer of an enterprise to another employer
In April 2017 CJEU have issued two judgements concerning Directive 2001/23. Though none of them affects directly the interpretation of Polish regulation, they deserve to be presented as an example of the labour law mechanisms of other legal systems in the EU.
Keywords: transfer of an enterprises.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Wykonywanie pracy przez chorego pracownika jako podstawa zwolnienia dyscyplinarnego – najnowsze orzecznictwo
Ocena czynności wykonywanych przez pracownika w okresie stwierdzonej przez lekarza niezdolności do pracy przez pryzmat podstaw do zwolnienia dyscyplinarnego była obecna w judykaturze Sądu Najwyższego od dawna. Problematyka ta ma zatem istotne znaczenie praktyczne. Stąd godna odnotowania jest ostatnia wypowiedź Sądu Najwyższego, która – jak się wydaje – jeszcze bardziej niż dotychczas liberalizuje podejście Sądu Najwyższego do tytułowego zagadnienia.
Słowa kluczowe: niezdolność do pracy z powodu choroby, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, podstawowe obowiązki pracownika.
Performing work by a sick employee as a reason for disciplinary dismissal - recent case law
An assessment of the activities performed by an employee during the period of aconfirmed by a doctor incapacity to work through the prism of grounds for disciplinary dismissal has been present in the Supreme Court's judicature for a long time. Therefore, from practical point of view this issue isimportance. Thus, the last statement of the Supreme Court, which - as seems - even more so than before, has liberalized the approach of the Supreme Court to the title issue is worthy of note.
Keywords: incapacity to work due to sickness, termination of employment contract without notice through the fault of an employee, employee’s basic duties.
Joanna Szyjewska-Bagińska
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2017 r. (III UK 53/16) dotyczącego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym przez artystów wykonawców
Przedmiotem glosy jest orzeczenie Sądu Najwyższego analizujące charakter umowy istniejącej między ubezpieczoną (instrumentalistkę) a zamawiającym dotyczącej przygotowania i współwykonywania koncertu organowego wraz z zespołem muzycznym. Sąd uznał, że umowa łącząca strony nie była umową o dzieło, lecz umową o świadczenie usług, zaś ubezpieczona podlegała ubezpieczeniom społecznym. Autorka glosy popiera stanowisko sądu i uzupełnia uzasadnienie wyroku o rozważania dotyczące artystycznych wykonań (wykonań „na żywo”) stanowiących przedmiot ochrony praw pokrewnych, a nie prawa autorskiego.
Słowa kluczowe: umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług, artystyczne wykonania, tytuł ubezpieczenia społecznego.
Commentary to the Supreme Court judgment of 10 January 2017 (III UK 53/16) on being subject to social insurance by performers
The subject matter of the commentary is the judgment of the Supreme Court analyzing the nature of the contract between the insured (instrumentalist) and the contracting authority, concerning the preparation and co-performance of the organ concerto together with the ensemble. The court found that the contract between the parties was not a contract for specific work, but a contract for the provision of services, and the insured was subject to social insurance. The commentary supports the position of the court and supplements the reasoning for the judgment with considerations regarding artistic performances (live performances) which are the subject of the protection of related rights and not the copyright.
Keywords: contract for specific work, contract for the provision of services, artistic performances, social insurance entitlement (base).
Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy
Należności z tytułu podróży służbowych
Nowe przepisy
Przegląd Dzienników Ustaw z 2017 r. od poz. 885 do poz. 1077
Przegląd wydawnictw
Karolina Sztandar-Sztanderska: Obywatel spotyka państwo. O urzędach pracy jako biurokracji pierwszego kontaktu
Rec. Joanna Mazur
W czasopismach (18)
Wskaźniki i składki ZUS - według stanu na dzień 1 czerwca 2017 r.
Cele czy wartości?
W rozwoju myśli o państwie i prawie da się wyodrębnić doktrynę (ideologię) celów oraz doktrynę (ideologię) wartości. Według pierwszej z nich państwo i prawo są po to, by realizować określone cele, zaś druga zakłada, że ich zadaniem i sensem istnienia jest ochrona wartości. Pierwsza z nich znajdowała wyraz między innymi w art. 7 k.p., który przewidywał, że przepisy prawa pracy powinny być tłumaczone i stosowane zgodnie z zasadami ustroju i celami PRL. W PRL znajdowała ona wyraz także w założeniu, że celem prawa jako narzędzia w rękach państwa jest realizacja interesów ludu pracującego miast i wsi, ochrona własności społecznej, zwalczanie własności prywatnej oraz tępienie klas posiadających, a także konieczność realizacji planów gospodarczych, takich chociażby jak przyspieszona industrializacja kraju. Prowadziło to między innymi do tego, że – zwłaszcza w czasach stalinowskich – zwalczana była doktryna prawa natury, dla której znamienne jest odwoływanie się do wartości, w tym wartości transcendentnych. W doktrynie celów przyjmuje się, że są one definiowane przez wodza, rządzącą partię polityczną czy też jej sekretarza, z uzasadnieniem, iż leżą one w interesie narodu, stanowią realizację dobra wspólnego bądź też znalazły akceptację obywateli w wyniku aktu wyborczego. Doktrynie celów towarzyszy przy tym apoteoza państwa i to z reguły państwa narodowego. W związku z tym kreślone cele, w szczególności cele bardziej szczegółowe, mają głównie aspekt i wymiar krajowy. W doktrynie celów akcentowany jest przy tym interes wspólnoty i jednocześnie konieczność poświęcania się na jej rzecz, zgodnie ze znanym w PRL powiedzeniem, że „jesteście nawozem, na którym wyrośnie szczęście przyszłych pokoleń”. W doktrynie celów zakłada się, że istnieje nieustanne zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne oraz potrzeba ciągłej walki z wrogami na drodze do przyszłej szczęśliwości, a ludzie są wobec siebie bardziej wilkami niż przyjaciółmi.
Inne źródła ma i na innych założeniach oparta jest współczesna aksjologia wyrastająca z koncepcji praw człowieka i podstawowych wolności. W szczególności odwołuje się ona do idei i pojęcia godności człowieka jako jego przyrodzonej i niezbywalnej właściwości. Tak rozumiana godność nie przysługuje ani rodzinie, ani jednostce samorządowej, ani państwu czy innej grupie społecznej i w tym sensie doktryna wartości jest doktryną indywidualistyczną a nie kolektywistyczną, bo jej centralnym punktem odniesienia jest człowiek, a nie wspólnota. W ujęciu teologicznym do podobnych wniosków prowadzi stwierdzenie, że duszę posiada tylko człowiek. Duszy nie ma ani grupa społeczna, ani państwo. Nie ma jej także prawo, jakkolwiek mówi się nieraz o duchu praw. Duch jednak to nie to samo co dusza, a ponadto pojęcie ducha praw w istocie to rodzaj hipostazy czy użytecznej metafory. Płyną stąd określone wnioski co do priorytetów wartości, które powinny podlegać ochronie. W szczególności to państwo i prawo powinny służyć człowiekowi, a nie odwrotnie. Nie mogą być wobec niego nadmiernie opresyjne i nie mogą realizować własnych celów, które nie znajdują uzasadnienia w potrzebie zapewnienia wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa jednostce. Często bowiem działania aparatu państwowego czy partyjnego podejmowane jakoby w interesie obywateli w istocie służą jedynie zaspokojeniu autonomicznych, wyalienowanych potrzeb i interesów tego aparatu lub jego przywódców. Jak uczy przy tym historia, tego typu wynaturzenia są możliwe także w systemach demokratycznych, w których w wyniku manipulacji i oszukańczych obietnic społeczeństwa dają się omamić i w sytuacjach kryzysowych są skłonne oddać władzę autokratom czy tyranom. Ci zaś starają się im wmówić, że państwo jako najważniejszy byt ma jakieś przyrodzone i niezbywalne atrybuty niemające związku ze służbą obywatelom.
W doktrynie celów zasadnicze znaczenie ma wola polityczna w wymiarze krajowym i w tym sensie cele mają charakter lokalny. Inne źródła i inny charakter ma doktryna wartości, gdyż przypisuje się im w niej cechę uniwersalności, a źródeł poszukuje poza poglądami i wyborami dokonywanymi przez tę lub inną partię polityczną lub aparat tego lub innego państwa. Wartości takie jak prawa człowieka i podstawowe wolności w naszym kręgu kulturowym stanowią efekt rozwoju cywilizacji śródziemnomorskiej, przy czym w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 6 ust. 3) identyfikuje się je także z prawami wynikającymi z tradycji konstytucyjnych państw członkowskich Unii. Są to więc wartości wspólne dla określonego kręgu kulturowego, wykraczające poza granice danego państwa.
Przeciwstawienie celów wartościom ma charakter względny, między innymi z tego powodu, że zakres znaczeniowy obu tych kategorii pojęciowych jest niejednoznaczny. Niezależnie od tego nie powinno budzić wszakże wątpliwości, iż ważne są nie tylko wartości, ale jest także miejsce na cele państwa oraz że problem polega na odpowiednim zbalansowaniu pierwiastków indywidualistycznych (personalistycznych) i kolektywnych (interesów wspólnot rodzinnych, lokalnych i państwowych) w konstruowaniu i funkcjonowaniu państwa i prawa. Należy mieć ponadto na uwadze, że wartości współcześnie w coraz większym zakresie podlegają procesowi jurydyzacji, który polega na bezpośrednim odwoływaniu się do aksjologii czy wręcz formułowaniu wartości wprost w tekstach obowiązujących przepisów prawa. Tak jest między innymi - i także - w przypadku zasad prawa pracy ujętych w Konstytucji RP oraz w kodeksie pracy, które stanowią swoisty kościec aksjologiczny tego prawa. Szczególnie istotne jest tu przy tym ujęcie w Konstytucji RP wolności i praw człowieka i obywatela oraz konstytucjonalizacja godności człowieka, gdyż dzięki temu państwo i prawo – zwłaszcza jeżeli są one traktowane jako narzędzie w rękach polityków realizujących swoje bieżące cele i interesy – uzyskują bardziej ludzką twarz.
Odpowiedź na zadane wyżej pytanie jest więc taka, że w konstruowaniu i funkcjonowaniu państwa i prawa ważne są zarówno cele jak i wartości, z tym że groźna jest przede wszystkim apoteoza i absolutyzacja bieżących celów państwa, natomiast mniej zagrożeń niesie ze sobą doktryna wartości, zwłaszcza wywodzonych z koncepcji praw człowieka. Doktryna celów, w szczególności w połączeniu z polityką permanentnej rewolucji, często bowiem oznacza, że obywatel staje się bezbronny wobec państwa i stosowanego przez nie przymusu. Państwo to przy tym stara się mu wmówić, iż jest to nieuchronne dla jego bezpieczeństwa i że czyni ono to w jego interesie jako jego sługa, a nie ciemiężyciel. Zdarza się, że chroniąc obywateli przed zagrożeniami w określonej dziedzinie czy dziedzinach czyni to godząc w ich interesy i dobra w innych sferach lub pozbawiając ich stosownej ochrony, ograniczając bądź unicestwiając ich wolności i prawa. W skrajnych przypadkach prowadzi to do przyjęcia, że celem państwa, a także tworzonego przez nie prawa jest realizacja zasady cel uświęca środki. Jednocześnie cel ten czy szczegółowsze cele wyznaczane i definiowane są arbitralnie przez państwo, a w gruncie rzeczy przez partię rządzącą czy jej przywódcę. Trudno natomiast uważać, że rozwijanie wartości wywodzonych z godności człowieka oraz korzystanie przez ludzi z przysługujących im wolności i praw obezwładnia państwo i prowadzi do imposybilizmu prawnego. Wzrostu siły państwa i prawa nie należy upatrywać w ograniczaniu postępu cywilizacyjnego wynikającego z rozwoju doktryny wartości, ale w ciągłym poszukiwaniu równowagi między tymi wartościami a bardziej lub mniej szczegółowymi celami, które państwo i prawo powinny ucieleśniać.
Walerian Sanetra
Inpost Paczkomaty | 14 zł |
Kurier Inpost | 14 zł |
Kurier FedEX | 14 zł |
Odbiór osobisty | 0 zł |
Darmowa dostawa | od 250 zł |
Darmowa dostawa w Klubie Książki | od 200 zł |