W ostatnim czasie prawo zatrzymania (ius retentionis) przeżywa swoisty renesans, co wynika z istoty sporów wynikłych na tle umów kredytu powiązanego z walutą obcą (szczególnie z frankiem szwajcarskim) – indeksowanych i denominowanych. Zgłoszenie przez stronę zarzutu zatrzymania skutkować ma wstrzymaniem się ze spełnieniem świadczeń uzyskanych od kredytobiorców do czasu zaofiarowania przez nich zwrotu świadczeń otrzymanych od banków na podstawie umów kredytu albo zabezpieczenia roszczeń o ich zwrot. Niemniej w przypadku wzajemnych świadczeń pieniężnych prawo zatrzymania nie ma zastosowania, gdyż świadczenia obu stron są jednorodzajowe, a więc przysługuje im prawo dalej idące, a mianowicie możliwość złożenia oświadczenia o potrąceniu. Dotyczy to w szczególności wzajemnych świadczeń stron wynikających z nieważnej umowy kredytu, w tym powiązanego z walutą obcą (przy założeniu, że umowa kredytu jest umową wzajemną). Dochodzi tu bowiem aspekt ochrony konsumentów, wynikający z dyrektywy 93/13, bardzo mocno podkreślany w orzecznictwie TSUE.

Jednym z podstawowych założeń nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. jest przeciwdziałanie nadużywaniu przez strony prawa procesowego, a więc czynieniu z uprawnień przewidzianych w przepisach użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono (art. 41 k.p.c.). Ustawodawca znacznie rozszerzył zakres przedmiotowy sankcji, które mogą być stosowane przez sąd w przypadku nadużycia przez stronę prawa procesowego. Ustawodawca słusznie uznał, że nielojalne i niesumienne zachowanie strony, szczególnie mające wpływ na niezasadne przedłużenie postępowania, powinno zostać inkryminowane w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas. Chociaż wprowadzenie nowych środków procesowych zmierzających do realizacji zasad lojalności w postępowaniu cywilnym należy ocenić pozytywnie, to ich konstrukcja budzi poważne wątpliwości z punktu widzenia teoretycznego i praktycznego. Celem artykułu jest przedstawienie praktycznych aspektów zastosowania środków przewidzianych w art. 226² § 2 k.p.c.

Odsetki od kosztów procesu stanowią nową regulację w polskiej procedurze cywilnej. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, chociaż zmierzające w dobrym kierunku, budzi wątpliwości zarówno natury teoretycznej, jak i praktycznej. Podstawowym problemem jest ustalenie, czy omawiane odsetki należy umieszczać w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, jako część kosztów procesu, czy też są przyznawane w jakiejś inne formie. Odpowiedź na to pytanie implikuje kolejne problemy, szczególnie związane z zaskarżalnością takiego rozstrzygnięcia. Analiza przepisów pozwala na wyciągnięcie wniosku, że odsetki stanowią część kosztów procesu, ze wszelkimi tego konsekwencjami.