Wpływ norm moralnych na kształtowanie się prawa wydatków publicznych — polska perspektywa

Celem niniejszego artykułu jest ustalenie zakresu zależności/ relacji pomiędzy treścią norm moralnych a stanowionym w Polsce prawem wydatków publicznych, jak również określenie oddziaływania tego prawa na kształtowanie postaw obywateli. Problematyka ta ma interdyscyplinarny charakter, wymaga bowiem uwzględnienia punktu widzenia (poglądów) prawników, socjologów i ekonomistów. Z wykorzystaniem opracowanego przez autorów schematu zostały sformułowane następujące tezy: z jednej strony normy moralne, w tym zasady społeczne wynikające z uniwersalnych wartości chrześcijańskich, powinny bezpośrednio oraz pośrednio silnie oddziaływać/wpływać na tworzone prawne regulacje z zakresu wydatków publicznych, jak również na edukację oraz postawy obywatelskie; z drugiej zaś — i jest to proces odwrotny — dokonywane wydatki publiczne w określonym stopniu mają wpływ m.in. na kształtowanie postaw obywatelskich, a także mogą mieć wpływ na treść samych norm moralnych. Do weryfikacji tych tez wykorzystano dwa zrealizowane badania pilotażowe.

Ponadto realizacji powyżej wskazanych celów posłużyła dokonana w artykule analiza tworzenia prawa wydatków publicznych w kontekście teorii wyboru publicznego i teorii agencji oraz weryfikacja oceny społecznej w zakresie związku pomiędzy treścią norm moralnych a wybranymi decyzjami z zakresu wydatkowania środków publicznych.

Bibliografia/References

Buchanan, J. M. (1997). Finanse publiczne w warunkach demokracji. Systemy fiskalne a decyzje indywidualne. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Buchanan, J. M., & Musgrave, R. A. (2005). Finanse publiczne a wybór publiczny. Dwie odmienne wizje państwa. Wydawnictwo Sejmowe.

Bunikowski, D. (2010). Podstawowe kontrowersje dotyczące ingerencji prawa w sferę moralności. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

CBOS (2019). Reakcje społeczne na rozwiązania tzw. Nowej Piątki PiS. Centrum Badania Opinii Społecznej, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_045_19.PDF

Dębowska-Romanowska, T. (2007). Charakter prawny i klasyfikacja tzw. wydatków sztywnych a granice swobody politycznej władz państwa. W: J. Głuchowski, J. Szołno-Koguc, & A. Pomorska (red.), Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych (279–292). Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Ekelund, R. B., & Hébert, R. F. (2007). A history of economic theory and method. Waveland Press.

Fuller, L. L. (2004). Moralność prawa. Wydawnictwo ABC.

Gaudemet, P. M., & Molinier, J. (2000). Finanse publiczne. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Głuchowski, J., Szołno-Koguc, J., & Pomorska, A. (red.) (2007). Uwarunkowania i bariery w procesie naprawy finansów publicznych. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Kiefer, D. (1997). Macroeconomic policy and public choice. Springer.

Kosikowski, C. (2011). Naprawa finansów publicznych w Polsce. Temida 2.

Lande, J. (1959). Studia z filozofii prawa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Lee, D. R. (2012). Public choice, past and present: The legacy of James M. Buchanan and Gordon Tullock. Springer.

Malinowska, E., & Misiąg, W. (2007). Finanse publiczne w Polsce. LexisNexis.

McGee, R. W. (2004). The philosophy of taxation and public finance. Springer Science & Business Media.

Modzelewski, E. (2006). Etyka a polityka. AlmaMer.

Moe, T. M. (1984). The new economics of organization. American Journal of Political Science, 28(4), 739–777. https://doi.org/10.2307/2110997

Mukherjee, S. (2005). Modern economic theory. New Age International.

Musgrave, R. A. (2000). Public finance in a democratic society: The foundations of taxation and expenditure. Edward Elgar Pub.

Musgrave, R. A., & Musgrave, P. B. (1989). Public finance in theory and practice. McGraw-Hill Book Company.

Ossowska, M. (1985). Normy moralne. Próba systematyzacji. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ossowska, M. (2000). Normy moralne. Próba systematyzacji. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Owsiak, S. (1998). Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Perelman, M. (1987). Marx's crises theory: Scarcity, labor, and finance. Praeger.

Radbruch, G. (2009). Filozofia prawa. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Salachna, J. M., & Tyniewicki, M. (2017). The principle of substantial transparency of public finance and creation of the active citizenship. W: M. Radvan, J. Gliniecka, T. Sowiński, & P. Mrkývka (red.), The financial law towards challenges of the XXI century (conference proceedings) (71–85). Masaryk University. https://doi.org/10.5817/CZ.MUNI. P210-8516-2017

Salachna, J. M., & Tyniewicki, M. (2016). Moralność jako element podejmowania decyzji finansowych w sektorze publicznym. Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu, 4(3), 9–23. https://doi.org/10.12775/pbps.2016.012

Salachna, J. M., Szafranek, A., & Tyniewicki, M. (2018). Selected moral values and their influence on financial decision making within the public sector: A case study of Poland. Zarządzanie Publiczne, 2(44), 29–40. https://doi.org/10.15678/zp.2018.44.2.02

Sutor, B. (1994). Etyka polityczna: Ujęcie całościowe Na gruncie chrześcijańskiej nauki społecznej. Wydawnictwo Kontrast.

Szyszkowska, M., & Kozłowski, T. (red.). (2001). Polityka a moralność. Liber.

Turner, J. H. (2008). Struktura teorii socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tyniewicki, M., & Kozieł, M. (2021). Current problems of financial law in Poland and in the Czech Republic including effects of the COVID-19 pandemic. Białostockie Studia Prawnicze, 26(4), 53–71. https://doi.org/10.15290/bsp.2021.26.04.04

Weingast, B. R. (1984). The congressional-bureaucratic system: A principal agent perspective (with applications to the SEC). Public Choice, 44(1), 147–191. https://doi.org/10.1007/bf00124821

Zasuń, R. (2017). Marchewka dla górniczych działaczy. WysokieNepiecie.pl, 10.03.2017, https://wysokienapiecie.pl/2127-marchewka-dlagorniczych-dzialaczy/ (pobrano 16.09.2020).