W pierwszej części publikacji przedstawiono podłoże prawne i społeczne przyjęcia ustawy z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1062 ze zm. (dalej jako: ustawa dostępnościowa), wskazując przy tym na jej szczególną rolę i sposób potraktowania kwestii niepełnosprawności. Część druga koncentruje się na zakresie przedmiotowym i podmiotowym ustawy. Ustawa nie jest pierwszym aktem prawa dostępnościowego w Polsce. W diagnozie stanu dostępności projektodawca ustawy zauważył, że przepisy prawa w tym zakresie są jednak rozproszone i niewystarczająco skuteczne. Doszedł do przekonania, że dostępność powinna być horyzontalną zasadą realizacji wszystkich polityk publicznych. Jednym z instrumentów realizacji zasady dostępności miała być ustawa, określająca szeroko środki służące zapewnieniu różnych aspektów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Cel ma zostać osiągnięty poprzez stosowanie uniwersalnego projektowania i racjonalnych usprawnień w trzech obszarach dostępności i w zakresie wynikającym co najmniej z minimalnych wymagań. Podmioty publiczne mają też obowiązki uwzględniania potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami w planowaniu działalności, usuwania i zapobiegania powstawaniu barier.

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1062 ze zm.) to akt szczególny z kilku powodów. Ma horyzontalny i w miarę kompleksowy zakres obowiązywania, obejmuje różne obszary życia społecznego regulowane do tej pory w odrębnych aktach prawnych. Dokonując implementacji zasady dostępności wyrażonej w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., Dz.U. z 2012 r., poz. 1169) wyprzedza prawo UE w tym zakresie. Traktuje kwestię niepełnosprawności w sposób mainstreamowy, w tym znaczeniu, że odnosi się do różnych grup osób mających choćby przejściowe trudności związane z napotykanymi barierami. Nie oznacza to, że przyjęte rozwiązania są wolne od wad. Wiele z nich wskazano szczegółowo w komentarzu do tej ustawy (Roszewska, (red.), 2021). Niezależnie od oceny merytorycznej samej ustawy, z pewnością zasługuje ona na przyjrzenie się podłożu jej wprowadzenia. Wspomniana Konwencja ONZ została przyjęta również przez UE. A wzajemne relacje między konwencjami praw człowieka a prawem UE są złożone. Wyjątkowe było również tło społeczne przyjęcia ustawy. Poprzedziła ją intensywna kampania społeczna środowiska osób z niepełnosprawnościami na rzecz dostępności zwieńczona przyjęciem Programu Dostępność Plus. A jednym z jego rezultatów jest właśnie ustawa dostępnościowa. Tym kwestiom poświęcona jest część pierwsza. W części drugiej wskazany zostanie zakres ustawy.