Dostęp do kultury w zakresie prawa panoramy jako podstawa ograniczenia praw autorskich

W artykule podjęto analizę podstaw, celu i zakresu ograniczenia praw autorskich w odniesieniu do utworów wystawionych na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach w zakresie tzw. prawa panoramy. W odniesieniu do ograniczeń praw autorskich, stanowiących wyjątek od bezwzględnej ich ochrony przewidzianej w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. nr 24, poz. 83 ze zm.), zasadne jest określenie i uzasadnienie celu dozwolonego użytku publicznego. W artykule wskazano i uzasadniono podstawę ograniczenia jako dostęp do kultury, zastrzegając że pojęcie to nie jest tożsame z definicją dobra kultury. W tym celu dokonano zwięzłej wykładni przepisu ograniczającego, a także analizy gwarancji prawnych w zakresie dostępu do kultury, dziedzictwa kultury, spuścizny kulturowej w regulacjach prawnych, ze szczególnym uwzględnieniem definicji dobra kultury, wskazując brak koherentności pojęć utworu i dobra kultury.

Bibliografia/References

Błeszyński, J. (1985). Prawo autorskie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Błeszyńska, K. (2018). Wykorzystywanie utworów z przestrzeni publicznej w społeczeństwie informacyjnym jako ograniczenie praw autorskich. W: Prawo wobec kultury i sztuki. J. Sobczak, K. Chałubińska-Jentkiewicz, K. Kakareko (red.), Warszawa: Wolters Kluwer.

Błońska, B., Bojańczyk, K., Gołaszewska, A., Krasowicz, S., Krysińska, Nowotnik-Zajączkowska, M., Rząsa, G., Siciarek, Sobczyk-Sarbińska, K., Świętczak, M., Urbański, M., Zalewski, A. (2019). Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, W. Machała, R. Sarbiński, (red.). Warszawa: Wolters Kluwer.

Barta, J., Błeszyński, J., Czajkowska-Dąbrowska, M., Giesen, B., Grzeszak, T., Grzybowski, S. & Wojnicka, E. (2013). System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, t. 13, Warszawa: C.H. Beck.

Barta, J., Markiewicz R. (red.). (2013). Prawo autorskie, Warszawa: Wolters Kluwer.

Barta, J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R. & Traple, E. (2011). Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Warszawa: Wolters Kluwer.

Bieczyński, M. M. (2018). Prawo do dziedzictwa kulturowego w prawie Unii Europejskiej — sprawa dwóch sądów. W: Prawo wobec kultury i sztuki. J. Sobczak, K. Chałubińska-Jentkiewicz, K. Kakareko (red.), Warszawa: Wolters Kluwer.

Bukowski, M., Flisak D., Okoń Z., Podrecki P., Raglewski J., Stanisławska-Kloc S. & Targosz, T. (2014). Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz Lex. Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.

Chałubińska, K., Kakareko, K., Sobczak, J. (2018). Wstęp. W: Prawo wobec kultury i sztuki, K. Chałubińska, K. Kakareko, J. Sobczak, (red.), Warszawa: Wolters Kluwer.

Czarny-Drożdżejko, E. (2016). Dozwolony użytek utworów mediach. Warszawa: Difin.

Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1996.

Frankiewicz, A. (2013). Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 15 (3).

Garlicki, L. (2003). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa: C.H. Beck, t. 3.

Jabłoński, M. (2002). Wolności z art. 73 Konstytucji RP. W: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Banaszak B., Preisner A. (red.), Warszawa: C. H. Beck.

Jabłoński, M., Węgrzyn, J. (2018). Wolność twórczości artystycznej i naukowej oraz dostępu do dóbr kultury, http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/53683/37_M_Jablonski_J_Wegrzyn.pdf (30.05.2020 r.).

Kobylinski, Z. Czym jest, komu jest potrzebne i do kogo należy dziedzictwo kulturowe?, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element. desklight-64b949dd-bc56-4ca4-ab26-05aef7137dac/c/msr_7_kobylinski.pdf (30.05.2020 r.).

Kopff, A. (2001). Wpływ postępu technicznego na prawo autorskie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, 78.

Grzybowski S., Kopff, A., Serda J. (1973). Zagadnienia prawa autorskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. „Kultura”, https://zapytaj.onet.pl/encyklopedia/69310,,,,kultura,haslo.html (30.05.2020 r.).

Marcinkowska, J., Matlak, A. (1999). Treść prawa autorskiego. W: Prawo autorskie a postęp techniczny, J. Barta, R. Markiewicz (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, 48.

Michalak, A. (2019). Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, M. Balicki, I. Bałos, K. Czyżewski, N. Daśko, K. Gliściński, M. Kubiak, K. Kulesza, A. Michalak, G. Pacek, A. Sewernik (red.), Warszawa: C.H. Beck.

Padlewska, J. (2017). Wolność panoramy w perspektywie porównawczej — Polska, Niemcy i Francja. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, 2.

Preussner-Zamorska, J. (2013). W: System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, J. Barta (red.), Warszawa: C.H. Beck. t. 13, rozdz. VII.

Ritterman S. (1937). Komentarz do ustawy o prawie autorskim. Kraków: W. L. Anczyc.

Sarnecki P. (2005). Artykuł 5. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, L. Garlicki. (red.), Warszawa: C.H. Beck, t. V.

Sawicki, M. (2014). Google Street View a ochrona prywatności, wizerunku i praw autorskich, Monitor Prawniczy, 18, s. 959.

Serda, J. (1967). Przesłanki ochrony prawnej dzieł fotograficznych i tzw. fotosów filmowych. Państwo i Prawo, 8–9.

Sieniow, T., Włodarczyk, W. (2009). Własność intelektualna w społeczeństwie informacyjnym, Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.

Szczepanowska-Kozłowska, K. (2009). Glosa do wyroku SN z 27.02.2009 r., V CSK 337/08, Orzecznictwo Sądów Powszechnych, 3, poz. 33.

Walter M. M., von Lewinski S. W: European Copyright Law. A Commentary, M. M. Walter, S. von Lewinski (red.), Oxford 2010.

Zeidler, K. (2007). Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa: Wolters Kluwer.

Zeidler, K. (2007). Cultural Heritage and Human Rights, University of Oxford Faculty of Law Legal Studies Research Paper Series. Working Paper No 26/2007.

 

Orzeczenia sądowe/Judgments

Wyrok ETPCz w sprawie Beyeler v. Włochy, nr 33202/96, ECHR 2000-I.

Wyrok TK z 8.10.2007 r., K 20/07, Dz.U. nr 192, poz. 1394.

Wyrok SN z 30.05.1972 r., IICR 137/72, niepubl.

Wyrok SN z 21.10.2014 r., V CK 143/04, https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/v-ck-143-04-wyrok-sadu-najwyzszego-520679581.

Wyrok SN z 30.06.2005, IV CK 763/04, OSNC 2006/5, poz. 92.

Wyrok SN z 27.02.2009, V CSK 337/08, 337/08, OSP 2010/3, poz. 33.

Wyrok Sądu Apelacyjnego z 18.02.2009, I ACa 809/08, https://www.waw.sa.gov.pl/container/Orzeczenia//2008//pdf//I%20ACa%20809.08%20wyrok%20i%20uzasad.pdf.

 

Akty prawne/Legal acks

Dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.05.2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. L 167).

Europejska Konwencja Praw Człowieka, https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_POL.pdf (30.05.2020 r.).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).

Konwencja berneńska z 9.09.1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych w brzmieniu Aktu paryskiego z 24.07.1967 r. (Dz.U. z 1990 r., nr 82, poz. 474).

Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z 14.05.1954 r. (Dz.U. z 1957, nr 46, poz. 212).

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 19.12.1966 r., MPPGSiK, https://amnesty.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/Miedzynarodowy-Pakt-Praw-gosp-spol-kult.pdf (30.05.2020 r.).

Mieędzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16.12.1966 r., MPPOiP, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU-19770380167 (30.05.2020 r.).

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r., PDPCz, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html (30.05.2020 r.).

Raport Wydziału Badawczego Rady Europy (2011), Cultural Rights in the Case of the European Court of Human Rights, s. 9, 3https://www.culturalpolicies. net/web/files/154/en/ECHR_Research_report_cultural_rights_ENG.pdf.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Lizbony) (Dz.U. z 2004 r., nr 90, poz. 864/2).

Ustawa o ochronie dóbr kultury z 15.02.1962 r. (Dz.U. nr 10, poz. 48 ze zm.).

Ustawa z 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 162, poz. 1568 ze zm.).

Ustawa z 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. nr 24 poz. 83 ze zm.).

Ustawa o restytucji narodowych dóbr kultury z 25.05.2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1086).