Celem niniejszego opracowania była próba zidentyfikowania i oceny regulacji normatywnych określających postępowanie w sprawie zwrotu środków unijnych na gruncie prawa polskiego w perspektywie finansowej 2014–2020 oraz zbadania, czy postępowanie to umożliwia skuteczne odzyskiwanie dofinansowania unijnego wypłaconego beneficjentom w sposób niezasadny. Badania zostały przeprowadzone na przykładzie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego 2014–2020 i obejmowały lata 2014–2021. Zasadnicze elementy procedury zwrotowej zostały uregulowane w art. 207 ustawy o finansach publicznych. W zakresie decyzji o zwrocie dofinansowania ze środków UE beneficjenci mieli prawo do skorzystania z procedury odwoławczej. W dalszej kolejności byli uprawnieni do wniesienia skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego, a także skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ukształtowany w taki sposób stan prawny skutkował niskim odsetkiem decyzji umarzających postępowanie, co nie było korzystne z punktu widzenia beneficjentów. Rygoryzm procedury zwrotu środków unijnych był w pewnym stopniu niwelowany przez działalność orzeczniczą sądów administracyjnych.

Celem niniejszego opracowania było przedstawienie wyników badań dotyczących przepisów ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 w zakresie procedury odwoławczej od negatywnej oceny projektu. Regulację prawną będącą przedmiotem analizy należy ocenić krytycznie, gdyż w ramach procedury odwoławczej wnioskodawca ma niezwykle słabą pozycję. Wnioskodawcy ubiegający się o wsparcie ze źródeł unijnych w trybie niekonkurencyjnym są wyłączeni z możliwości ponownej kontroli instancyjnej oceny ich projektów, co może być postrzegane jako niezgodne z art. 78 Konstytucji RP. Ponadto ograniczenie prawa wnioskodawców w trybie konkurencyjnym do wniesienia protestu poprzez to, że uruchomienie procedury odwoławczej nie wstrzymuje zawierania umów o dofinansowanie z wnioskodawcami, których projekty zostały wybrane do dofinansowania, skutkuje pozbawieniem realnej możliwości powtórnej weryfikacji oceny części projektów. Dodatkowo zakres kontroli sądowoadministracyjnej ograniczony przez ustawodawcę do weryfikacji legalności negatywnej oceny projektu budzi wątpliwości co do swej zgodności z wymogiem skuteczności środka odwoławczego określonym w art. 13 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Celem niniejszego artykułu była próba zidentyfikowania regulacji normatywnych określających zasady ustalania i nakładania korekt finansowych w perspektywie finansowej 2014–2020. Zbadano też zasady sprawdzania prawidłowości udzielania zamówień realizowanych ze środków publicznych przez beneficjentów realizujących projekty objęte współfinansowaniem z funduszy strukturalnych oraz wymierzania korekt finansowych na przykładzie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego 2014–2020 (RPOWP 2014–2020). Beneficjenci realizujący projekty współfinansowane z budżetu UE są poddani szczególnemu reżimowi stosowania prawa zamówień publicznych. Jego źródłem są zarówno przepisy prawa unijnego, jak i krajowego, oraz nieposiadające waloru źródła powszechnie obowiązującego prawa wytyczne ministra właściwego do spraw rozwoju. Ukształtowany w taki sposób stan prawny skutkuje wysokim odsetkiem przeprowadzonych przez beneficjentów postępowań o udzielenie zamówień publicznych zakwestionowanych przez właściwe instytucje w drodze kontroli. Mankament z punktu widzenia ochrony praw beneficjentów stanowi nadmierne normatywne skomplikowanie postępowania zwrotowego mającego zastosowanie również do systemu realizacji RPOWP 2014–2020. Postępowanie to jest złożone z dwóch etapów, tj. ustalenia i nałożenia korekt finansowych (z wyłączeniem stosowania przepisów k.p.a.), a następnie właściwego postępowania administracyjnego o zwrot środków. Pozytywnie należy jednakże ocenić przewidzianą w krajowych przepisach prawa możliwość miarkowania wysokości korekt finansowych w zależności od charakteru i wagi nieprawidłowości indywidualnych.