Prawo umów jako instrument wspierający ochronę środowiska. Zarys problemu

Celem artykułu jest określenie, w jakim stopniu prawo umów może być wykorzystywane przez prawodawcę jako instrument wspierający ochronę środowiska. Prawo umów – jako część prawa cywilnego – reguluje co do zasady prawa i obowiązki stron stosunku cywilnoprawnego. Istnieje jednak tendencja instrumentalnego wykorzystywania prawa cywilnego (w tym prawa umów) do realizacji wartości publicznych. Autor wskazuje na obowiązujące unormowania w zakresie prawa umów, które mogą wywierać wpływ na stan środowiska naturalnego. Najwięcej przykładów w tym zakresie dostarcza prawo umów konsumenckich. Zwłaszcza w ostatnich latach akty prawne dotyczące ochrony konsumenta wydawane przez Unię Europejską w większym stopniu uwzględniają konieczność wspierania zrównoważonej konsumpcji i ochrony środowiska. Dotyczy to m.in. uregulowania odpowiedzialności sprzedawcy za niezgodność towaru z umową, nałożenia na przedsiębiorców obowiązków informacyjnych odnoszących się do aspektów środowiskowych oferowanych towarów i usług, a także wspierania zrównoważonych przewozów poprzez zwiększanie praw pasażerów i promowanie w ten sposób transportu zbiorowego. W mniejszym stopniu idea wspierania ochrony środowiska uwzględniana jest w prawie dotyczącym umów o innym charakterze niż konsumenckie. W obrocie gospodarczym zauważalna jest jednak praktyka uwzględniania w treści umów tzw. zielonych klauzul, dzięki którym wykonanie umowy ma być możliwie przyjazne środowisku.

Bibliografia/References

 

Literatura/Literature

Ambrożuk, D. (2014). Kształtowanie się europejskiego prawa przewozu osób. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (362), 11–23. https://doi.org/10.15611/pn.2014.362.01

Beckers, A. (2018). Environmental Protection meets Consumer Sales. European Review of Contract Law, 14(2), 157–189. https://doi.org/10.1515/ercl-2018-1009

Blažo, O., Kováčiková, H., & Mokrá, L. (2019). European Environmental policy and public procurement – connected or disconnected? International and Comparative Law Review, 19(2), 239–265. https://doi.org/10.2478/iclr-2019-0023

Chrisidu-Budnik, A. (2022). Zielone zamówienia publiczne w perspektywie transformacji energetyczno-klimatycznej. https://doi.org/10.34616/145040

Clarke, M. A., Herber, R., Lorenzon, F., & Ramberg, J. (2005). Integrated services in the intermodal chain (ISIC). Final report Task B: Intermodal liability and documentation.

Dagan, H. (2008). The limited autonomy of private law. The American Journal of Comparative Law, 56(3), 809–833.

De Franceschi, A. (2018). Planned obsolescence challenging the effectiveness of consumer law and the achievement of a sustainable economy: The Apple and Samsung cases. Journal of European Consumer and Market Law, 217–221.

Dimatteo, L. (2019). Right to a clean environment: Role of contracts and contract law. Revija Kopaonicke Skole Prirodnog Prava, 1(1), 37–58. https://doi.org/10.5937/RKSPP1901037D

Doliwa, A. (2021). Funkcje zasad współżycia społecznego w prawie cywilnym. C.H.Beck.

Eftestol-Wilhelmsson, E. (2018). European sustainable carriage of goods: The role of contract law. Routledge, Taylor & Francis Group.

Gospodarek, J. (2011). Cel i zakres ochrony konsumenta na rynku usług transportowych w świetle prawa Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu, (22), 55–68.

Górski, M. (2016). Komentarz do art. 74 Konstytucji RP. W: L. Bosek, & M. Safjan (Red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86. C.H.Beck.

Helios, J. (2013). Publicyzacja prawa prywatnego – Prywatyzacja prawa publicznego w kontekście rozważań nad prawem europejskim. Przegląd Prawa i Administracji, (XCII), 11–36.

Hernandez, R. J., Miranda, C., & Goni, J. (2020). Empowering sustainable consumption by giving back to consumers the 'right to repair'. Sustainability, 12(3), 850. https://doi.org/10.3390/su12030850

Hoeks, M. (2010). Multimodal Transport Law: The Law Applicable to the Multimodal Contract for the Carriage of Goods. Kluwer Law International.

Hojnik, J. (2018). Ecological modernization through servitization: EU regulatory support for sustainable product-service systems. Review of European, Comparative & International Environmental Law, 27(2), 162–175. https://doi.org/10.1111/reel.12228

Horwitz, M. J. (1982). The history of the public/private distinction. University of Pennsylvania Law Review, 130(6), 1423–1428.

Jagielska, M. (2021). Od konsumenta do użytkownika (o istotnej zmianie współczesnego prawa konsumenckiego). Państwo i Prawo, (11), 31–46.

Keirsbilck, B. (2020). Sustainability, the circular economy and consumer law in Belgium. Journal of European Consumer and Market Law, 9(4), 165–168.

Korzeniowski, P. (2017). Zasada zrównoważonego rozwoju jako podstawa wykładni sądowej. W: Inteligentna i zrównoważona gospodarka sprzyjająca włączeniu społecznemu. Wyzwania dla systemów prawnych Unii Europejskiej i państw członkowskich. C.H.Beck.

Lawrence, M., & Bullock, R. (2022). The Role of Rail in Decarbonizing Transport in Developing Countries. World Bank.

Maitre-Ekern, E., & Dalhammar, C. (2019). Towards a hierarchy of consumption behaviour in the circular economy. Maastricht Journal of European and Comparative Law, 26(3), 394–420. https://doi.org/10.1177/1023263X19840943

Mak, V., & Terryn, E. (2020). Circular economy and consumer protection: The consumer as a citizen and the limits of empowerment through consumer law. Journal of Consumer Policy, 43(1), 227–248. https://doi.org/10.1007/s10603-019-09435-y

Matusiak, A. (2021). Komentarz do art. 96 pzp. W: M. Jaworska (Red.), Prawo zamówień publicznych: Komentarz (stan prawny na dzień 1.91.2021 r). C.H.Beck.

Mazur, E. (2013). Ekologiczne aspekty transportu kombinowanego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Problemy Transportu i Logistyki, (22), 181–195.

Osajda, K., & Łętowska, E. (2020). Wprowadzenie do części ogólnej zobowiązań. W: K. Osajda (Red.), Prawo zobowiązań – Część ogólna. Wyd. 3. C.H.Beck.

Pecyna, M., & Zoll, F. (2015). Regulacja świadczenia usług jako wyzwanie legislacyjne. W: A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, & D. Sokołowska (Red.), Współczesne problemy prawa zobowiązań. Wolters Kluwer.

Piórecki, K. (2013). „Zielone” klauzule w umowach najmu. Nieruchomości, (5), 4–10.

Radwański, Z., & Zieliński, M. (2012). Normy i przepisy prawa cywilnego. W: M. Safjan (Red.), Prawo cywilne. Część ogólna. Tom 1. Wyd. 2. C.H.Beck.

Sapir, A., Schraepen, T., & Tagliapietra, S. (2022). Green public procurement: A neglected tool in the European Green Deal toolbox? Intereconomics, 57(3), 175–178. https://doi.org/10.1007/s10272-022-1044-7

Terryn, E. (2019). A Right to Repair? Towards sustainable remedies in consumer law. European Review of Private Law, 27(4), 851–873. https://doi.org/10.54648/ERPL2019044

Tonner, K. (2000). Consumer protection and environmental protection: Contradictions and suggested steps towards integration. Journal of Consumer Policy, 23(1), 63–78.

Van Gool, E., & Michel, A. (2021). The new Consumer Sales Directive 2019/771 and sustainable consumption: A critical analysis. Journal of European Consumer and Market Law, 10(4), 136–147.

Weinrib, E. J. (2012). The Idea of Private Law. Oxford University Press.

Wilhelmsson, T. (2004). Varietes in of Welferism European contract law. European Law Journal, 10(6), 712–733.

Zoll, F., Południak-Gierz, K. M., & Bańczyk, W. K. (2020). Sustainable consumption and circular economy in the Directive 2019/771. Pravovedenie, 64(4), 526–550. https://doi.org/10.21638/spbu25.2020.406

 

Akty prawne/Legal Acts

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L 304 z 22.11.2011, s. 64–88 ze zm.).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z 20.05.2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniająca rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE i uchylająca dyrektywę 1999/44/WE (Dz. Urz. UE z 2019 r., L 136/28).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/782 z 29.04.2021 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz.Urz. UE L 172 z 17.05.2021, s. 1–52).

Ustawa z 30.05.2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 287 z późn. zm.).

Ustawa z 11.09.2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1710 z późn. zm.).

 

Strony internetowe/Webstites

https://chancerylaneproject.org (16.03.2023)

https://www.trans-lex.org/400725 (16.03.2023)

https://www.trans-lex.org/400200 (16.03.2023)

 

Inne źródła/Other sources

Deloitte. (2016). Study on socioeconomic impacts of increased reparability. Final report. Prepared for the European Commission.

Komisja Europejska. (2008). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów, Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska, 16.07.2008, KOM (2008) 400 wersja ostateczna.

Komisja Europejska. (2011). Wniosek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży, 11.10.2011, KOM(2011) 635 wersja ostateczna.

Komisja Europejska. (2019). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europejski Zielony Ład, 11.12.2019, COM(2019) 640 final.

Komisja Europejska. (2020), Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady. Nowy program na rzecz konsumentów. Poprawa odporności konsumentów na potrzeby trwałej odbudowy, 13.11.2020, COM(2020) 696 final.

Komisja Europejska. (2022). Wniosek. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę 2005/29/WE i 2011/83/UE w odniesieniu do wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej poprzez lepsze informowanie i lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami, 30.03.2022, COM(2022) 143 final.