Wpływ wad procesu ustawodawczego na założone funkcje prawa finansowego

Celem opracowania było wskazanie wybranych wad procesu legislacyjnego w zakresie tworzenia przepisów prawa finansowego, tj. regulacji odnoszących się do publicznej działalności finansowej, a także próba oceny wpływu tych uchybień na założone funkcje stanowionych unormowań. Ze względu na ograniczone ramy artykułu zakresem badania objęto wyłącznie fazę postępowania prawodawczego w Sejmie. Analizie poddano ustawy uchwalone w IX kadencji Sejmu, a katalog form naruszeń procesu ustawodawczego ograniczono do obejścia przepisów regulujących wykonywanie inicjatywy ustawodawczej oraz niezachowania wymogu rozpatrywania projektów ustaw w trzech czytaniach. Ponieważ termin „funkcje prawa” jest daleki od jednoznaczności, w niniejszym opracowaniu odwołano się do kategorii funkcji założonych, czyli oczekiwań, wymagań w stosunku do prawa, przesądzających o jego potencjalnej skuteczności.

W okresie objętym badaniem zidentyfikowano szereg uchybień polegających na obejściu przepisów normujących wykonywanie inicjatywy ustawodawczej oraz uchwalanie projektów ustaw w trzech czytaniach. Poprawki przyjęte z naruszeniem konstytucyjnie określonego trybu ustawodawczego dotyczyły zarówno prawa daninowego, jak i sfery wydatkowania środków publicznych. Realizacja przyjętych celów badawczych pozwoliła na sformułowanie tezy, iż wskazane wyżej wady procesu legislacyjnego mają negatywny wpływ na założone funkcje prawa finansowego zarówno w aspekcie stabilizacji, jak i zmian układu stosunków społecznych.

Bibliografia/References

Berek, M. (2019). Formalna poprawność a zupełność uzasadnień poselskich projektów ustaw. W: W. Federczyk, & S. Peszkowski (Red.), Doskonalenie i standaryzacja procesu legislacyjnego – dobre praktyki opracowane w ramach projektu LEGIS (78–83). Wydawnictwo KSAP.

Białończyk, W. (2019). Tworzenie przepisów z zakresu prawa finansowego i podatkowego – wybrane zagadnienia. W: W. Federczyk, & S. Peszkowski (Red.), Doskonalenie i standaryzacja procesu legislacyjnego – dobre praktyki opracowane w ramach projektu LEGIS (409–429). Wydawnictwo KSAP.

Bielska-Brodziak, A. (2018). Co interpretator powinien wiedzieć o poprawkach. Państwo i Prawo, (6), 36–50.

Biernat, T. (2017). Między polityką a prawem. Problem „upolitycznienia” tworzenia prawa. Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, CX, (3791), 115–132.

Biernat, T. (2020). Standaryzacja przestrzeni normatywnej i jej znaczenie w kontekście tworzenia prawa. W: T. Barankiewicz, T. Barszcz, K. Motyka, & J. Potrzeszcz (Red.), Studia nad formalnymi i nieformalnymi źródłami prawa (11–25). Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Biuro Trybunału Konstytucyjnego. (2015). Proces prawotwórczy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zagadnień związanych z procesem legislacyjnym. Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Bogucka, I. (2000). Funkcje prawa. Analiza pojęcia. Kantor Wydawniczy Zakamycze.

Borucka-Arctowa, M. (1962). Z zagadnień społecznego działania prawa. Uniwersytet Jagielloński.

Borucka-Arctowa, M. (1981). Poglądy na społeczne funkcje prawa w świetle badań empirycznych. Państwo i Prawo, (5), 5–17.

Borucka-Arctowa, M. (1982). Społeczne funkcje prawa formułowane w doktrynie, ustawodawstwie i orzecznictwie. W: M. Borucka-Arctowa (Red.), Społeczne poglądy na funkcje prawa (7–27). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Brzeziński, B. (1986). Zasady tworzenia prawa finansowego (próba sformułowania). Państwo i Prawo, (5), 66–76.

Brzęk, W. (2013). Ocena skutków regulacji (OSR) jako element rządowego procesu legislacyjnego. Journal of Modern Science, (1), 241–258.

Chybalski, P. (2014). Poprawka w postępowaniu ustawodawczym w świetle Konstytucji RP. Wydawnictwo Sejmowe.

Cyrul, W. (2001). Proceduralne ujęcie tworzenia prawa. Studia z Filozofii Prawa, (1), 185–197.

Cywiński, Z., & Kojder, A. (2014). Funkcje prawa. W: A. Kojder, & A. Cywiński, Socjologia prawa. Główne problemy i postacie (102–105). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Dębowska-Romanowska, T. (2011a). Prawo finansowe jako gałąź dogmatyczno-prawna a prawo naturalne. W: B. Bogołębska, & M. Worsowicz (Red.) Autorytety w perspektywie chrześcijańskiej (147–157). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Dębowska-Romanowska, T. (2011b). Prawo finansowe po transformacji ustrojowej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, (3), 81–91.

Etel, L., Kosikowski, C., & Ruśkowski, E. (2006). Kontrola tworzenia i stosowania prawa podatkowego pod rządami Konstytucji RP. Dom Wydawniczy ABC.

Funkcje prawa. (1980). Materiały z sesji naukowej. Część I. Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

Glumińska-Pawlic, J. (2016). Pożądany kierunek zmian (reformy) obecnego modelu tworzenia prawa podatkowego. W: H. Dzwonkowski, & J. Kulicki (Red.), Dylematy reformy systemu podatkowego w Polsce (101–116). Wydawnictwo Sejmowe.

Gomułowicz, A. (2019) Ingerencyjny charakter prawa podatkowego. W: J. Głuchowski (Red.), Współczesne problemy prawa podatkowego. Teoria i praktyka. Tom I. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogumiłowi Brzezińskiemu (178–189). Wolters Kluwer.

Górka, K. (2014). Jawność posiedzeń Sejmu i Senatu oraz jej ograniczenia w Konstytucji RP. C.H.Beck.

Hoc, S. (2018). Rola ekspertów w procesie legislacyjnym. W: L. Tyszkiewicz, & J. Storczyński (Red.), Problemy przeciwdziałania inflacji przepisów prawnych i poprawy ich jakości (57–81). Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Prawa w Bielsku-Białej.

Jarosz, Z. (2005). Postępowanie ustawodawcze w Sejmie. W: J. Wawrzyniak (Red.), Tryb ustawodawczy a jakość prawa (85–110). Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Kędziora, P. (2019a). Poprawka w postępowaniu ustawodawczym. W: W. Federczyk, & S. Peszkowski (Red.), Doskonalenie i standaryzacja procesu legislacyjnego – dobre praktyki opracowane w ramach projektu LEGIS (69–77). Wydawnictwo KSAP.

Kędziora, P. (2019b). Proces ustawodawczy na etapie parlamentarnym. W: W. Federczyk, & S. Peszkowski (Red.), Doskonalenie i standaryzacja procesu legislacyjnego – dobre praktyki opracowane w ramach projektu LEGIS (307–337). Wydawnictwo KSAP.

Kosikowski, C. (1998). Legislacja finansowa. Wydawnictwo Sejmowe.

Kosikowski, C. (2003). Normy prawa finansowego i jego funkcje. W: C. Kosikowski, & E. Ruśkowski (Red.), Finanse publiczne i prawo finansowe (58–71). Dom Wydawniczy ABC.

Kosikowski, C. (2006). Ustawa podatkowa: geneza, ewolucja i stan prawny, tworzenie, kontrola, wykładnia, wykonywanie. LexisNexis.

Liwo, M. A. (2021). Demagogie legislacji państwa prawnego w okresie kryzysu tego państwa i ich konsekwencje. Przegląd Prawa Publicznego, (7–8), 18–26.

Mastalski, R. (2013). Systemowe tworzenie prawa. W: J. Głuchowski (Red.), Współczesne problemy prawa podatkowego. Teoria i praktyka. Tom I. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogumiłowi Brzezińskiemu (293–300). Wolters Kluwer.

Mastalski, R. (2016). Tworzenie prawa podatkowego a jego stosowanie. Wolters Kluwer.

Nykiel, W. (2019). Prawa podatnika a stanowienie prawa podatkowego – wybrane zagadnienia. Kwartalnik Prawa Podatkowego, (4), 9–19. https://doi.org/10.18778/1509-877X.2019.04.01

Odrowąż-Sypniewski, W. (2010). Wykładnia art. 42 ust. 2a regulaminu Sejmu – pojęcie „poprawki”. W: W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych. Tom I (293–299). Wydawnictwo Sejmowe.

Orłowski, W. (2014). O potrzebie optymalizacji procesu ustawodawczego w Polsce. Studia Juridica Lublinensia, (22), 479–495. https://doi.org/10.17951/sil.2014.22.0.479

Pastuszko, G. (2020). Zasady funkcjonowania izb polskiego parlamentu. W: G. Pastuszko, M. Grzesik-Kulesza, & H. Zięba-Załucka, Polskie prawo parlamentarne. Zarys problematyki (45–72). Wydawnictwo Sejmowe.

Patyra, S. (2012). Mechanizmy racjonalizacji procesu ustawodawczego w Polsce w zakresie rządowym projektów ustaw. Wydawnictwo Adam Marszałek.

Piotrowska-Marczak, K. (2013). Finansowe skutki „dobrego” i „złego” prawa. W: I. Mirek, & T. Nowak (Red.), Prawo finansowe po transformacji ustrojowej. Międzynarodowe i europejskie prawo podatkowe (146–155). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Piotrowski, R. (2015). Ustrojowe konsekwencje inflacji prawa. W: W. Brzozowski, & A. Krzywoń (Red.), Leges ab amnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego Centrum Legislacji (384–392). Wydawnictwo Sejmowe.

Salachna, J. M., & Tyniewicki, M. (2014). Wybrane problemy legislacji finansowej na przykładzie ustawy o finansach publicznych. W: Z. Ofiarski (Red.), XXV lat przeobrażeń w prawie finansowym i prawie podatkowym – ocena dokonań i wnioski na przyszłość (155–164). Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.

Szymanek, J. (2021). Ocena skutków regulacji jako mechanizm doskonalenia prawodawstwa, Przegląd Legislacyjny (2), 11–33.

Śliwa, R., & Żaba-Nieroda, R. (2017). Ocena skutków regulacji jako element procesu regulacyjnego. Rocznik Administracji Publicznej, (3), 364–379.

Tuleja, P. (2021). Komentarz do art. 1. W: P. Tuleja (Red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. SIP Lex. Wróblewski, J. (1989). Zasady tworzenia prawa. PWN.

Wyrzykowski, M. (1992). Legislacja – demokratyczne państwo prawa – radykalne reformy polityczne i gospodarcze. W: H. Suchocka (Red.), Tworzenia prawa w demokratycznym państwie prawnym (38–54). Wydawnictwo Sejmowe.

Zdebel, M. (2008). Prawo finansowe jako dział prawa. W: J. Głuchowski, C. Kosikowski, & J. Szołno-Koguc (Red.). Nauka finansów publicznych i prawa finansowego w Polsce. Dorobek i kierunki rozwoju. Księga jubileuszowa Profesor Alicji Pomorskiej (56–65). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Ziembiński, Z. (1987). O pojmowaniu celu, zadania, roli i funkcji prawa. Państwo i Prawo, (12), 15–28.