Wykorzystanie podejścia multimetaforycznego w refleksji nad rzeczywistością organizacyjną rezylientnego łańcucha dostaw

Łańcuchy dostaw są organizacjami złożonymi i pełnymi paradoksów, które można rozumieć na różne
sposoby. Stąd

wiele koncepcji związanych z kształtowaniem i funkcjonowaniem łańcuchów dostaw wywodzi się z
określonych metafor. Niektóre z nich prowadzą do znanych sposobów myślenia, inne natomiast
sprzyjają rozwijaniu nowych poglądów i interpretacji łańcucha dostaw. Jedne mogą odnosić się do
całej organizacji, podczas gdy inne mogą uwypuklać pewien jej komponent lub dotyczyć określonego
aspektu funkcjonowania. Metafory mogą być również użytecznym instrumentem poznania złożonej i
wieloaspektowej problematyki rezylientnego łańcucha dostaw, czyli takiego, który zachowuje
ciągłość operacyjną dzięki umiejętności radzenia sobie z niepewnością, a więc odznacza się
zdolnością do osiągania nowego stanu w wyniku wystąpienia zakłóceń.
W artykule podjęto próbę rozpoznania mechanizmu funkcjonowania rezylientnego łańcucha dostaw,
wykorzystując podejście multimetaforyczne. W tym celu posłużono się metaforami
charakterystycznymi dla paradygmatu neopozytywistycznego. W dalszej części artykułu
zaprezentowano płaszczyzny interpretacyjne rezylientnych łańcuchów dostaw, przedstawiono rolę
metafor w objaśnianiu rzeczywistości organizacyjnej, a następnie wyjaśniono poszczególne
fragmenty rzeczywistości rezylientnego łańcucha dostaw przez pryzmat metafory organizacji jako
organizmu, przepływu i transformacji, struktury dyssypatywnej oraz mózgu.

Bak P. (1996). How Nature Works: The Science of Self-Organized Criticality. New York: Copernicus.
Bergmann Lichtenstein B. M. (2000) Emergence as a Process of Self Organizing. New Assumption and
Insights from the Study of Non-linear Dynamic Systems. Journal of Organizational Change
Management, 6(13), s. 526–544. https://doi.org/10.1108/09534810010378560.
Brodbeck P. W. (2002). Complexity Theory and Organization Procedure Design. Business Process
Management Journal, 4(8), s. 377–402.
https://doi.org/10.1108/14637150210435026.
Gospodarka Materiałowa i Logistyka „ Material Economy and Logistics Journal ISSN 1231-2037 15
t. LXXII „ nr 3/2020 „ DOI 10.33226/1231-2037.2020.3.2
Choi T., Wu Z. (2009). Go Ahead, Leap: Triads and Their Practical and Theoretical Import. In Response
to 'To leap or Not to Leap:
Triads as Arbitrary Subsets of Networks of Connected Dyads' by Anna Dubois. Journal of Purchasing &
Supply Management, 4(15), s.
269–270. https://doi.org/10.1016/j.pursup. 2009.09.002.
Choi T. Y., Dooley K. J., Rungtusanatham M. (2001). Supply Networks and Adaptive Systems: Control
versus Emergence. Journal of Operations Management, 19, s. 351–366, s. 351–366.
https://doi.org/10.1016/s0272-6963 (00) 00068-1.
Choi T. Y., Hong Y. (2002). Unveiling the Structure of Supply Networks: Case Studies in Honda, Acura,
and DaimlerChrysler. Journal of
Operations Management, 5(20), s. 469–493, s. 469–493. https://doi.org/10.1016/s0272-6963 (02)
00025-6.
Christopher M., Peck H. (2004). Building the Resilient Supply Chain. International Journal of Logistics
Management, 2(15), s. 1–13.
https://doi.org/10.1108/09574090410700275.
Coutu D. L. (2002). How Resilience Works. Harvard Business Review, May s. 46–51.
Drazin R., Sandelands L. (1992). Autogenesis: A Perspective on the Process Organizing. Organization
Science, 2(3), s. 230–249.
https://doi.org/10.1287/orsc.3.2.230.

Folke C. (2006). Resilience: The Emergence of a Perspective for Social-ecological Systems Analyses.
Global Environmental Change, 16, s.
253–267. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002.
Goldstein J. (1994). The Unshackled Organization. Portland, Oregon: Productivity Press.
Holling C. S. (1996). Engineering Resilience versus Ecological Resilience. W: Engineering within
Ecological Constraints, ed. P. Schulze.
Washington DC: National Academy, s. 31–44.
Juttner U., Maklan S. (2011). Supply Chain Resilience in the Global Financial Crisis: An Empirical Study.
International Journal of Supply
Chain Management, 4(16), s. 246–259. https://doi.org/10.1108/13598541111139062.
Juttner U. (2005). Supply Chain Risk Management. Understanding the Business Requirements from a
Practitioner Perspective. International Journal of Logistics Management, 1(16), s. 120–141.
https://doi.org/10.1108/09574090510617385.
Kauffman S. A. (1993). The Origins of Order: Self-organization and Selection in Evolution. New York:
Oxford University Press.
Kellert S. H. (1993). In the Wake of Chaos: Unpredictable Order in Dynamical Systems. University of
Chicago Press.
Kempny D. (1993). Paradygmat samorozwoju w naukach ekonomicznych. Ekonomista, 4, s. 507–516.
Kostera M. (2003). Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych. Warszawa: WN PWN,
s. 19.
Koźmiński A. K., Jemielniak D. (2011). Zarządzanie od podstaw. Warszawa: Wolters Kluwer.
Koźmiński A. K., Latusek-Jurczak D. (2011). Rozwój teorii organizacji. Od systemu do sieci. Warszawa:
Wolters Kluwer.
Koźmiński A. K., Obłój K. (1989). Zarys teorii równowagi organizacyjnej, Warszawa: PWE.
Krupski R. (2010). Krawędź chaosu jako stan organizacji. W: Problemy zarządzania organizacjami w
warunkach nieprzewidywalności zmian.
red. J. Rokita, Katowice: GWSH.
Krupski R. (red.). (2005). Zarządzanie przedsiębiorstwem w turbulentnym otoczeniu. Warszawa: PWE.
Krzyżanowski L. (1999). O podstawach kierowania organizacjami inaczej. Warszawa: WN PWN.
Krzyżanowski L. (1992). Podstawy nauk o organizacji i zarządzaniu. Warszawa: WN PWN, s. 237.
Łukaszewicz R. (1975). Dynamika systemów zarządzania. Warszawa: PWN, s. 53.

Morgan G. (1997). Obrazy organizacji. Warszawa: PWN, s. 11.
Obłój K. (1986). Zarządzanie. Ujęcie praktyczne. Warszawa: PWE.
Petchey O. L., Gaston K. J. (2009). Effects on Ecosystem Resilience of Biodiversity Extinctions and in
the Structure of Regional Species
Pools. Theoretical Ecology, 3(2), s. 177–187. https://doi.org/10.1007/s12080-009-0041-9.
Peterson G., Allen G. R., Holling C. S. (1998). Ecological Resilience. Biodiversity and Scale. Ecosystems,
1(1), s. 6–18.
https://doi.org/10.1007/s100219900002.
Pettit T. J., Fiksel J., Croxton K. L. (2010). Ensuring Supply Chain Resilience: Development of a
Conceptual Framework. Journal of Business Logistics, 1(31), s. 1–22. https://doi.org/10.1002/j.2158-
1592.2010.tb00125. x.
Płoszajski P. (1988). Paradygmat nauk organizacyjnych. W kierunku nowej metafory. W: L.
Krzyżanowski (red.) Przedmiot, metoda i paradygmat nauki organizacji i zarządzania. Materiały i
Studia IAiZ, 65.
Ponis S. T. (2012). Supply Chain Resilience: Definition, of Concept and its Formative Elements. Journal
of Applied Research, 5(28),
s. 921–930. https://doi.org/10.19030/jabr.v28i5.7234.
Ponomarov S. Y., Holcom M. C. (2009). Understanding the Concept of Supply Chain Resilience.
International Journal of Logistics Management, 1(20), s. 124–143.
https://doi.org/10.1108/09574090910954873.
Rokita J. (2009). Dynamika zarządzania organizacjami. Katowice: AE.
Rokita J. (2011). Myślenie systemowe w zarządzaniu organizacjami. Katowice UE.
Rokita J. (2007). Problemy zarządzania w warunkach nowej ekonomii. W: J. Rokita, W. Grudzewski
(red.) Zarządzanie strategiczne w warunkach nowej gospodarki. Katowice: GWSH, s. 32.
https://doi.org/10.7172/978-83-65402-93-6.2018.wwz.11.3.
Senge P. (1990). The Fifth Discipline: The Art & Practice of the Learning Organization. New York.
Senge P. M. (2000). Piąta dyscyplina. Warszawa: ABC.
Smith M. Y., Stacey R. (1997). Governance and Cooperative Networks: An Adaptive Systems
Perspective. Technological Forecasting and
Social Change, 54, s. 79–94. https://doi.org/10.1016/s0040-1625(96)00100-x.
Stacey R. (2011). Strategic Management and Organisational Dynamics. The Challenge of Complexity
to Ways of Thinking about Organizations. London: Prentice Hall.

Stacey R. D. (1996). Complexity and Creativity in Organizations. San Francisco: Berrett-Koehler
Publishers.
Stańczyk-Hugiet E. (2013). Dynamika strategiczna w ujęciu ewolucyjnym. Wrocław UE.
Sułkowski Ł. (2012). Epistemologia i metodologia zarządzania. Warszawa: PWE, s. 113–115.
Sułkowski Ł. (2011). Metafory, archetypy i paradoksy organizacji. Organizacja i Kierowanie, 2, s.
55–69.
Sutcliffe K. M., Vogus T. J. (2003). Organizing for Resilience. W: Positive Organizational Scholarship.
eds. K. Cameron, J. E. Dutton,
R. E. Quinn. Berrett-Koehler, San Francisco, s. 94–110.
Walker B., Salt D. (2006). Resilience Thinking: Sustaining Ecosystems and People in a Changing World.
Washington: Island Press.
Widlavsky A. (1988). Searching for Safety. Transaction Books. New Brunswick.
Zimmerman B., Lindberg C., Plsek P. (1998). Edgeware: Lessons from Complexity Science for Health
Care Leaders. VHA Incorporated.