Zarządzanie przewozami ładunków niebezpiecznych (cz. 1)

Zasadniczym celem niniejszej publikacji jest określenie roli i znaczenia zarządzania przewozem ładunków niebezpiecznych w transporcie i spedycji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na Polskę. W części pierwszej publikacji: zdefiniowano pojęcie ładunków niebezpiecznych; zaprezentowano rodzaje pojazdów wykorzystywanych do ich przemieszczania; zidentyfikowano gałęzie transportu wykorzystywane w przewozie ładunków niebezpiecznych wraz ze wskazaniem wymagań odnoszących się do transportu ładunków niebezpiecznych i zwróceniem uwagi na wyposażenie i oznakowanie ładunku i jednostki przewożącej towary niebezpieczne; wskazano metody i sposoby zabezpieczania ładunków w czasie ich przemieszczania. W części tej zidentyfikowano obowiązki przewoźników w transporcie ładunków niebezpiecznych (z podziałem na gałęzie transportu). W części drugiej publikacji odniesiono się do międzynarodowych regulacji prawnych z uwzględnieniem rodzaju transportu (ADR, RID, IMDG, ICAO). Wskazano na wyniki analizy organizacji i realizacji procesu transportowego ładunków niebezpiecznych w Polsce. Omówiono te kwestie w kontekście regulacji prawnych oraz zaprezentowano schemat mechanizmu ich stosowania w transporcie towarów niebezpiecznych. Szczególną uwagę zwrócono na analizę najczęściej wykorzystywanej gałęzi transportu tych towarów, na bazie której dokonano oceny zarządzania przewozami drogą lądową. W ocenie transportu odniesiono się do adekwatności regulacji prawnych w przebiegu przemieszczania ładunków. Zidentyfikowano także przykłady utrudnień i nieprawidłowości w polskim prawie w zakresie transportu towarów niebezpiecznych. Dokonana ocena zarządzania przewozami ładunków niebezpiecznych stała się punktem wyjścia do zaproponowania autorskich modyfikacji w zakresie usprawnień i modyfikacji przewozu ładunków niebezpiecznych.

Bibliografia/References

Allsafe. (2020). Zabezpieczanie ładunku metodą siłową. https://www.allsafe-group.com/fileadmin/user_upload/Grundlagen_LaSi/pl/Konfigurator_PL_p_120_121_Lasi_Kraft.pdf (pobrano: 06.12.2021).

Alyami, H., Yang, Z., Riahi, R., Bonsall, S., & Wang, J. (2019). Advanced uncertainty modeling for container port risk analysis. Accident Analysis & Prevention, 123, 411–421 https://doi.org/10.1016/j.aap.2016.08.007

Baczkowska-Dobranowska, A. (2019). Towary niebezpieczne. Od czego zacząć? https://edu.trans.eu/kursy/transport-drogowy/towaryniebezpieczne-od-czego-zaczac/2 (pobrano: 27.11.2021).

Baterliene, N. (2020). Improving safety of transportation of dangerous goods by railway transport. Infrastructures, 5(7), https://doi.org/10.3390/infrastructures5070054

BIFA. (2018). A guide to handling dangerous goods shipments. BIFA Good Practice Guides. British International Freight Association, November 2018. https://www.bifa.org/media/4281563/bifa-guide-handling-dangerous-goods.pdf

Blanco, M. A. (2011). Safety adviser for the transport of dangerous goods by road. Seguridad sy Medio Ambiente, 123. http://www.mapfre.com/fundaction/html/revistas/seguridad/n123/docs/Articulo4en.pdf (pobrano: 04.08.2022).

Budzik, A., & Budzik, R. (2016). Wybrane aspekty przewozu materiałów niebezpiecznych na przykładzie przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego. Gospodarka Materiałowa & Logistyka, (11), 38–45.

Centrone, G., Pesenti, R., & Ukovich, W. (2008). Hazardous materials transportation: A Literature review and an annotated bibliography. W: C. Bersani, A. Boulmakoul, E. Garbolino, R. Sacile (red.), Advanced technologies and methodologies for risk management in the global transport of dangerous goods (33–63). IOS Press.

Chakrabarti, K. U., & Parikh K. J. (2011). Route evaluation for hazmat transportation based on total risk — A case of Indian state highways. Yournal of Loss Prevention in the Process Industries, 24(5), 524–530. https://doi.org/10.1016/j.jlp.2011.03.002

Conca, A., Ridella, Ch., & Sapori, E. (2016). A risk assessment for road transportation of dangerous goods: A routing solution. Transportation Research Procedia, 14, 2890–2899. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2016.05.407

Cordstrap. (2021). https://www.cordstrap.com/pl/Produkty/Worki-sztauerskie/Kompleksowe-rozwiazania-do-konteneryzacji (pobrano: 06.12.2021).

DbPort.eu (2018). Instrukcja postępowania z towarami niebezpiecznymi na bocznicach kolejowych Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A., Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. https://dbport.eu/regulaminykolejowe/regulaminszczecinportdrobnica.pdf (pobrano: 12.07.2022).

Dobrzyńska, R. (2013). Zagrożenie środowiska podczas transportu drogowego materiałów niebezpiecznych. W: I. N. Semenova, & A. Wiktorowska-Jasik (red.), Transport w regionie Pomorza Zachodniego (219–226). Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego.

Drewek, W. (2010). Charakterystyka przedsięwzięć związanych z organizacją transportu materiałów niebezpiecznych w ruchu samochodowym. Logistyka, (6).

Fabiano, B., Curro, F., Reverberi, A. P., & Pastorino, R. (2005). Dangerous good transportation by road: From risk analysis to emergency planning. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 18, 403–413. http://dx.doi.org/10.1016/j.jlp.2005.06.031

Fullbax.pl (2019). Klasy i oznakowanie ADR, ADN i RID w transporcie międzynarodowym. https://fullbax.pl/klasy-i-oznakowanie-adradn-i-rid-w-transporcie-miedzynarodowym, 9.07.2019 (pobrano: 30.11.2021).

Garbarino, M., Tkinat, M., Yankevich, N., & Lachtar, D. (2012). Transport of dangerous goods. Springer-Verlag.

Ghazinoory, S., & Kherkhah, A. S. (2008). Transportation of hazardous materials in Iran: A strategic approach for decreasing accidents. Transport, 10, 104–111. https://doi.org/10.3846/1648-4142.2008.23.104-111

Grzegorczyk, K., & Buchcar, R. (2015). Przewóz drogowy materiałów niebezpiecznych ADR. AdeR BUCH — CAR. https://www.biblos.pk.edu.pl/ST/2017/06/100000296654/100000296654_Grzegorczyk_PrzewozDrogowyTowarow.pdf (pobrano: 18.07.2022).

Grzegorczyk, K., & Buchcar, R. (2017). Przewóz drogowy materiałów niebezpiecznych ADR. AdeR BUCH — CAR, https://www.biblos.pk.edu.pl/ST/2017/06/100000296654/100000296654_Grzegorczyk_PrzewozDrogowyTowarow.pdf (pobrano: 18.07.2022).

Grzegorczyk, K., & Buchcar, R. (2021). Towary niebezpieczne ADR 2021–2023. Net Polska.

IRU. (2014). Międzynarodowe wytyczne odnośnie bezpiecznego mocowania ładunków w transporcie drogowym. IRU_CIT, Geneva. https://www.iru.org/sites/default/files/2016-01/pl-safe-l (pobrano: 20.07.2022).

Janno, J., & Koppel, O. (2018). Operational risks in dangerous goods transportation chain on roads. Scientific Journal of Logistics, 14(1), 33–41 http://dx.doi.org/10.17270/J.LOG.2018.261

Jarasunienie, A., & Jakubauskas, G. (2007). Improvement of road safety using passive and active intelligent vehicle safety systems. Transport, 22(4), 284–289 https://doi.org/10.1080/16484142.2007.9638143

Jarocka, P., & Łyziński, A. (2015). Bezpieczeństwo w przewozie towarów niebezpiecznych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 104, 287–293. https://core.ac.uk/download/pdf/160238018.pdf

Jaworski, T. (2021). Przewóz towarów niebezpiecznych wspomagany technologią. 17.05.2021. https://news.microsoft.com/plpl/features/przewoz-towarow-niebezpiecznych-wspomagany-technologia/? (pobrano: 23.03.2022).

Kacperczyk, R. (2016). Środki transportu. Cz. I. Difin.

Kokociński, M. (2013). Praktyczne aspekty stosowania ADR w przewozie towarów niebezpiecznych. SPH-Credo.

Komisja Europejska. (2009). Biała księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu — dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, 4.02.2009, KOM (2009) 44, wersja ostateczna. https://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2011:0144:fin:pl:pdf

Konwencja o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF). Załącznik C — Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), 2019. https://www.gov.pl/web/infrastruktura/przewoz-towarow-niebezpiecznych (pobrano: 12.12.2021).

Krawczyszyn, P. (2015). Bezpieczeństwo w transporcie materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną. Logistyka, (3), 2467–2473. https://docplayer.pl/13005500-bezpieczenstwo-w-transporcie-materialow-niebezpiecznych-droga-powietrzna.html (pobrano: 18.07.2022).

Kršák, E., Hrkút, P., & Vestenický, P. (2012). Technical infrastructure for monitoring the transportation of oversized and dangerous goods. Proceedings of the Federated Conference on Computer Science and Information Systems, 797–802. https://annalscsis.org/proceedings/2012/pliks/298.pdf (pobrano: 4.08.2022).

Kulbacka-Burakiewicz, N., & Zębek, E. (2018). Procedury prawne przewozu towarów niebezpiecznych środkami transportu kolejowego. Gospodarka Materiałowa & Logistyka, (1), 21–28. /files/1402371585/file/GMiL_1_2018_NR_INTERNET.pdf

Kwasiborska, A. (2011a). Przewozy materiałów niebezpiecznych transportem lotniczym. Logistyka, (3), s. 1489–1494.

Kwasiborska, A. (2011b). Wybrane zagadnienia przewozu przesyłek w transporcie lotniczym. Logistyka, (4), s. 532–537. https://docplayer.pl/179116126-wybrane-zagadnienia-przewozu-przesyłek-w-transporcie-lotniczym.html (pobrano: 18.07.2022).

Kwaśniowski, S., Młyńczak, M., & Nowakowski, T. (2014). Bezpieczeństwo transportu kolejowego ładunków niebezpiecznych — koncepcja identyfikacji zagrożeń. Logistyka, (3), 3583–3592. https://www.logistyka.net.pl/bank-wiedzy/item/87285

Ligęza, K. (2011). Wybrane aspekty poprawy bezpieczeństwa transportu i ochrony portów w przewozie ładunków niebezpiecznych. Logistyka, (5), s. 787–794. https://www.logistyka.net.pl/bank-wiedzy/item/81738 (pobrano: 18.07.2022).

Łacny, J. (2009). Funkcjonowanie międzynarodowego transportu drogowego ładunków w gospodarce globalnej. ITE–PIB.

Łukasik, Z., Nowakowski, W., & Ushakov, A. (2017). Bezpieczeństwo przewozu ładunków niebezpiecznych w transporcie kolejowym. Autobusy. Technika, Eksploatacja, Systemy transportowe, (6), 316–320.

Madej, B., Madej, R., & Kurcz, J. (2018). Zasady załadunku pojazdów i mocowania ładunków. Poradnik. Akademia Transportu i Przedsiębiorczości.

Mazurkiewicz, A. (2008). Transport drogowy towarów niebezpiecznych, zagrożenia i sposoby zabezpieczeń. Logistyka, (2).

Milazzo, M. F., Lisi, R., Maschio, G., Antonini, G., & Sadoni, G. A. (2010). A study of land transport of dangerous substances in Estearn Sicilly. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 23(3), 393–403. https://doi.org/10.1016/J.JLP.2010.01.007

Ministerstwo Infrastruktury. (2018). Towary niebezpieczne. https://www.gov.pl/web/infrastruktura/towary-niebezpieczne. (pobrano: 23.03.2022).

Najib, M., Boukachour, H., & Boukachour, J. (2009). Multi-agent framework for hazardous goods transport risk management. https://www.srlst.com/ijist/special%20issue2010-2_files/Special-Issue2010_2_27,pdf (pobrano: 04.08.2022).

Neider, J. (2019). Transport międzynarodowy. PWE.

Net-Cargo. (2020). Proces pakowania towaru w transporcie morskim. https://net-cargo.pl/blog-net-cargo/proces-pakowania-towarutransporcie-morskim (pobrano: 17.12.2021).

Nicopulos, M. (2016). Transport lotniczy towarów niebezpiecznych. Przegląd Komunikacyjny, (3), 6–10. https://transportation.overview.pwr.edu.pl/uploaad/cale-numery/numery-pl/2016/n_pk_03_16.pdf. (pobrano: 12.07.2022).

NIK. (2018). NIK o bezpieczeństwie przewozów kolejowych. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-bezpieczenstwie-przewozowkolejowych.html (pobrano: 20.03.2022).

Nowacki, G., & Chmieliński M. (2017). Analiza transportu towarów niebezpiecznych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Autobusy. Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, (9). 104–111.

Nowacki, G., Krysiuk, C., & Kopczewski R. (2016). Dangerous goods transport problems in the European Union and Poland. TransNav — the International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, 10(1), 143–150. https://doi.org/10.12716/1001.10.01.16

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 grudnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych Dz.U. 2020, poz. 154. https://www.infor.pl/akt-prawny/Dz.U.2020.021.0000154,ustawa-oprzewozie-towarow-niebezpiecznych.html

Oświadczenie rządowe z dnia 15 lutego 2021 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (2022) Dz.U. z 2021 r., poz. 874. https://www.infor.pl/akt-prawny/dzu.2021.130.0000874,oswiadczenie-rzadowe-w-sprawiewejscia-w-zycie-zmian-do-zalacznikow-a-i-b-do-umowy-europejskiej-dotyczacej-miedzynarodowego-przewozu-drogowegotowarow-niebezpiecznych-adr-sporzodzonej-w-genewie-dnia-3.html

Pawlik, Z. (2018). Przewóz towarów niebezpiecznych transportem kolejowym oraz wagony do przewozu. 20.07.2018. https://wktwroclaw.wp.mil.pl/pl/pages/przewoz-towarow-niebezpiecznych-transportem-kolejowym-oraz-wagony-do-przewoz-2018-07-20-c/

PIP. (2020). Transport. ADR — zasady zabezpieczeń ładunków. https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/229644/karta4.pdf (pobrano: 06.12.2021).

Pyza, D., & Jachimowski, R. (2015). Modelling of parcels' transport system. W: R. Kersys (red.), 19th International Conference Transport Means, Proceedings (659–664). Kaunas University of Technology.

Rewizorski, M. (2011). Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych. Difin.

Rogalski, G., & Pyza, D. (2018). Organizacja przewozów towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym. W: Problematyka zagrożeń w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych, (120 „Transport”), 341–363.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych Dz.U. 2015, poz. 718. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/wdu20150000718/o/d20150718.pdf

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych oraz bocznic kolejowych z drogami ich usytuowania, Dz.U. 2015, poz. 1744. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/wdu20150001744/o/d20151744.pdf

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych Dz.U. 2012, poz. 619. https://eli.gov.pl/api/acts/DU/2012/619/text.html

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania lotów międzynarodowych z materiałami niebezpiecznymi Dz.U. 2012, poz. 898.

Salomon, A., & Kaźmierska, P. (2016). Wymagania stawiane podmiotom podejmującym się transportu substancji niebezpiecznych w Polsce. Prace Wydziału Nawigacyjnego Akademii Morskiej w Gdyni, (31), 158–173. https://doi.org/10.12716/1002.31.16

Szkoda, M., & Michnej, M. (2013). Wytyczne ładowania i zabezpieczania ładunków w przewozach kolejowych. Autobusy. Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, (3), s. 1507–1516. https://paperity.org/p/217581940/wytyczne-ladowania-i-zabezpieczanialadunkow-w-przewozach-kolejowych. (pobrano: 14.07.2022).

Tomasoni, A. M., Garbolino, E., Rovatti, M. & Sacile, R. (2010). Risk evaluation of real-time accident scenarios in the transport of hazardous material on road. Management of Environmental Quality, 21(5), 695–711. https://doi.org/10.1108/14777831011067962

Umowa europejska z dnia 30 września 1957 r. dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), Dz.U. z 2009 r. nr 27, poz. 162, przepis 5.3.6 ADR. https//eli.gov.pl/eli/du/1975/189/ogl/pl

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski, Dz.U. 2018, poz. 2175. https://www.infor.pl/akt-prawny/dzu.2018.225.0002175,ustawa-kodeks-morski.html

Ustawa z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym Dz.U. 2003 nr 86, poz. 789 (2022) (Polska). https://lexlege.pl/ustawao-transporcie-kolejowym/

Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych Dz.U. 2011 nr 227, poz. 1367 (2022) (Polska). https://eli.gov.pl/eli/du/2011/1367/ogl/pl

Warsztat.pl (2020). Przewóz towarów niebezpiecznych (cz. 1) — dodatkowe badanie techniczne pojazdów. https://warsztat.pl/artykuly/przewoz-towarow-niebezpiecznych-cz-1-dodatkowe-bad,68506 (pobrano: 18.07.2022).

Wieleba-Walicka, M. (2014). Rola regulacji prawnych w kształtowaniu bezpieczeństwa transportu drogowego towarów niebezpiecznych w Polsce. Towarzystwo Wiedzy Obronnej.

Ylmaz, Z., Erol, S., & Aplak, H. S. (2016). Transportation of hazardous materials (hazmat). A literature survey. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 22(1), 39–53 https://doi.org/10.5505/pajes.2015.62134

Zarząd PKP PLK. (2017). Instrukcja o postępowaniu przy przewozie koleją towarów niebezpiecznych IR-16 — Załącznik do Uchwały nr 1266/2017. 21.12.2017. https://www.plk-sa.pl/files/public/user-upload/pdf/akty_prawne_i_przepisy/instrukcje/wydruk/instrukcje-i-uchwaly-instrukcja-o-postepowaniu-przy-przewozie-koleja-towarow-niebiezpiecznych-IR-16_21_12_17.pdf (pobrano: 19.07.2022).

Ziemkowska, D., Waryszczuk, B., Lysionok, A., & Kulikowska-Wielgus, A. (2019). Bariery w transporcie drogowym — analiza czynników wpływających na przedsiębiorstwa transportowe operujące wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej. Raport realizowany we współpracy z Procter & Gamble Polska oraz Polskim Instytutem Transportu Drogowego. Fundacja Republikańska. https://depot.ceon.pl/handle/123456789/19726. (pobrano 17.07.2022).

Żelazo, M. (2016). Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną. Obronność. Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej, 1(17), 167–181.