Absentyzm chorobowy— aspekty prawne i ekonomiczne

O ile choroba i związana z nią niezdolność do pracy są zdarzeniami losowymi, niezależnymi od woli człowieka, o tyle absencja chorobowa jest efektem świadomych i rozmyślnych decyzji. Pracownicy różnią się pod względem jej wykorzystania. Przedmiotem artykułu jest absentyzm chorobowy, czyli zjawisko nadużywania absencji chorobowej. Bazując na literaturze przedmiotu i wynikach dotychczas przeprowadzonych badań, autor przedstawia istotę tego problemu, jego rodzaje oraz uwarunkowania. Absencja chorobowa, jak każdy inny przywilej socjalny, jest polem potencjalnych nadużyć. Nadmierne wykorzystywanie zwolnień lekarskich może przyjmować dwojaką postać: pokusy nadużyć oraz przestępstwa socjalnego. Nasileniu występowania tych problemów sprzyjają różne okoliczności, związane z osobistymi cechami pracownika, warunkami środowiska pracy, a także szerokim kontekstem społecznym i instytucjonalnym. Autor wskazuje, że w ramach przeprowadzonych prac badawczych udało się wyodrębnić kilkanaście takich okoliczności, dzięki czemu można skuteczniej zidentyfikować potencjalne nadużycia.

Bibliografia/References

Ahn, T. i Yelowitz, A. (2016). Paid Sick Leave and Absenteeism: The First Evidence from the U.S. SSRN Electronic Journal. doi: 10.2139/ssrn.2740366.

Allebeck, P. i Mastekaasa, A. (2004). Chapter 3. Causes of sickness absence: Research approaches and explanatory models. Scandinavian Journal of Public Health, Supplement, 32(63). doi: 10.1080/14034950410021835.

Arai, M. i Thoursie, P. S. (2005). Incentives and selection in cyclical absenteeism. Labour Economics, 12(2). doi: 10.1016/j.labeco.2003.11.009.

Arrow, K. J. (1963). Uncertainty and the Welfare Economics of Medical Care. The American Economic Review, 5(LIII), 141–148.

Bekker, M. H. J., Rutte, C. G. i Van Rijswijk, K. (2009). Sickness absence: A gender-focused review. Psychology, Health and Medicine. doi: 10.1080/13548500903012830.

Bentham, J. (1958). Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa. tłum. B. Nawroczyński. Warszawa.

Błędowski, P. i Kubicki, P. (2014) Kalkulator Społeczny jako element projektu „Kalkulator Kosztów Zaniechania” w lokalnej polityce społecznej. Polityka Społeczna, (3), 2–5.

Bockerman, P. i Laukkanen, E. (2010). Predictors of sickness absence and presenteeism: Does the pattern differ by a respondent's health? Journal of Occupational and Environmental Medicine, 52(3), 332–335. doi: 10.1097/JOM.0b013e3181d2422f.

Chadwick-Jones, J. K. (1981). Renegotiating absence levels. Journal of Organizational Behavior, 2(4). doi: 10.1002/job.4030020403.

Eriksen, W., Bruusgaard, D. i Knardahl, S. (2004). Work factors as predictors of sickness absence attributed to airway infections; a three month prospective study of nurses' aides'. Occupational and Environmental Medicine, 61(1), 45–51.

Heinemann, F. (2008). Is the welfare state self-destructive? A study of government benefit morale. Kyklos, 61(2). doi: 10.1111/j.1467-6435.2008.00400.x.

Henderson, M., Hotopf, M. i Leon, D. A. (2009). Childhood temperament and long-term sickness absence in adult life. British Journal of Psychiatry, 194(3). doi: 10.1192/bjp.bp.107.044271.

Hill, J. M. M. i Trist, E. L. (1955). Changes in Accidents and other Absences with Length of Service. Human Relations, 8(2). doi: 10.1177/001872675500800202.

Ichino, A. i Riphahn, R. T. (2005). The effect of employment protection on worker effort: Absenteeism during and after probation. Journal of the European Economic Association, 3(1). doi: 10.1162/1542476053295296.

Johansson, P. i Palme, M. (2005). Moral hazard and sickness insurance. Journal of Public Economics, 89(9–10). doi: 10.1016/j.jpubeco.2004.11.007.

Jurek, Ł. (2018). Controversies and paradoxes of social policy: Theoretical approach. In: J. Szczepaniak-Sienniak, S. Kamiński i Ł. Jurek (eds), Social Policy: Controversies and Paradoxes (90–101). Wrocław: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. doi: 10.15611/pn.2018.510.07.

Kangas, M. i in. (2017). Is the Ethical Culture of the Organization Associated with Sickness Absence? A Multilevel Analysis in a Public Sector Organization, Journal of Business Ethics, 140(1). doi: 10.1007/s10551-015-2644-y.

Kristensen, T. S. (1991). Sickness absence and work strain among Danish slaughterhouse workers: An analysis of absence from work regarded as coping behaviour. Social Science and Medicine, 32(1). doi: 10.1016/0277-9536(91)90122-S.

Kristensen, T. R. i in. (2010). Socioeconomic status and duration and pattern of sickness absence. A 1-year follow-up study of 2331 hospital employees. BMC Public Health, (10). doi: 10.1186/1471-2458-10-643.

Kukuła, Z. (2018). Przestępczość socjalna i gospodarcza — podobieństwa i różnice (zagadnienia teoretyczne). Ubezpieczenia społeczne. Teoria i praktyka, (2), 3–17.

Leigh, J. P. (1985). The effects of unemployment and the business cycle on absenteeism. Journal of Economics and Business, 37(2). doi: 10.1016/0148-6195(85)90014-1.

Marmot, M. i in. (1995). Sickness absence as a measure of health status and functioning: From the UK Whitehall II study. Journal of Epidemiology and Community Health, 49(2). doi: 10.1136/jech.49.2.124.

Mastekaasa, A. (2000). Parenthood, gender and sickness absence. Social Science and Medicine, 50(12). doi: 10.1016/S0277-9536(99)00420-7.

Melchior, M. i in. (2003). Do psychosocial work factors and social relations exert independent effects on sickness absence? A six year prospective study of the GAZEL cohort. Journal of Epidemiology and Community Health, 57(4). doi: 10.1136/jech.57.4.285.

Melchior, M. i in. (2005). Work factors and occupational class disparities in sickness absence: Findings from the GAZEL cohort study. American Journal of Public Health, 95(7), 1206–1212. doi: 10.2105/AJPH.2004.048835.

Melsom, A. M. i Mastekaasa, A. (2018). Gender, occupational gender segregation and sickness absence: Longitudinal evidence. Acta Sociologica (United Kingdom), 61(3), 227–245. doi: 10.1177/0001699317691583.

North, F. M. i in. (1996). Psychosocial work environment and sickness absence among British civil servants: The Whitehall II study. American Journal of Public Health, 86(3). doi: 10.2105/AJPH. 86.3.332.

Palsson, B. i in. (1998). Absence attributed to incapacity and occupational disease/accidents among female and male workers in the fish-processing industry. Occupational Medicine, 48(5), 289–295. doi: 10.1093/occmed/48.5.289.

Prins, R. i De Graaf, A. (1986). Comparison of sickness absence in Belgian, German, and Dutch firms. British Journal of Industrial Medicine, 43(8). doi: 10.1136/oem.43.8.529.

Shapiro, C. i Stiglitz, J. E. (1984). American Economic Association Equilibrium Unemployment as a Worker Discipline Device. The American Economic Review, 74(3).

Shi, J. i Skuterud, M. (2015). Gone fishing! Reported sickness absenteeism and the weather'. Economic Inquiry, 53(1). doi: 10.1111/ecin.12109.

Slowey, M. i Zubrzycki, T. (2018). Living longer, learning longer — working longer? Implications for new workforce dynamics. Dublin: Higher Education Research Centre, DCU. Available at: http://heer.qaa.ac.uk/pages/default.aspx.

Sobotka, T., Skirbekk, V. i Philipov, D. (2011). Economic recession and fertility in the developed world. Population and Development Review. doi: 10.1111/j.1728-4457.2011.00411.x.

Steers, R. M. i Rhodes, S. R. (1978). Major influences on employee attendance: A process model. Journal of Applied Psychology, 63(4). doi: 10.1037/0021-9010.63.4.391.

Striker, M. (2016). Absencja chorobowa pracowników. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szubert, Z., Merecz-Kot, D. i Sobala, W. (2009). Stres zawodowy a ryzyko absencji chorobowej na stanowiskach obsługi interesantów. Medycyna Pracy, 60(4).

Szubert, Z. i Sobala, W. (2003). Absencja chorobowa w przedsiębiorstwie po restrukturyzacji. Medycyna Pracy, 54(1).

Taylor, P. (1968). Personal factors associated with sickness absence. A study 194 men with contrasting sickness absence experience in a refinery population. British Journal of Industrial Medicine, 25(2). doi: 10.1136/oem.25.2.106.

Taylor, P. (1974). Sickness absence: Facts and misconceptions. Journal of the Royal College of Physicians of London, 8(4).

Väänänen, A. i in. (2003). Job characteristics, physical and psychological symptoms, and social support as antecedents of sickness absence among men and women in the private industrial sector. Social Science and Medicine, 57(5). doi: 10.1016/S0277-9536(02)00450-1.

Vahtera, J., Kivimäki, M. i Pentti, J. (2001). The role of extended weekends in sickness absenteeism. Occupational and Environmental Medicine, 58(12). doi: 10.1136/oem.58.12.818.

Virtanen, P. i in. (2000). Locality and habitus: The origins of sickness absence practices. Social Science and Medicine, 50(1). doi: 10.1016/S0277-9536(99)00250-6.

Voss, M., Floderus, B. i Diderichsen, F. (2001). Physical, psychosocial, and organisational factors relative to sickness absence: A study based on Sweden Post. Occupational and Environmental Medicine. doi: 10.1136/oem.58.3.178.

Wężyk, A. i Merecz, D. (2013). Prezentyzm — (nie)nowe zjawisko w środowisku pracy. Medycyna Pracy. 64(6). doi: 10.13075/mp.5893.2013.0073.

Wężyk, A. i Merecz, D. (2015). Z szacunku dla języka, z dbałości o precyzję naukową — jak tłumaczyć na język polski termin „presenteeism”? Medycyna Pracy, 66(3). doi: 10.13075/mp.5893.00239.

Wilkinson, A. i in. (2020). HRM in Small Firms: Balancing Informality and Formality. The SAGE Handbook of Human Resource Management. doi: 10.4135/9781529714852.n31.

Ziebarth, N. R. (2013). Long-term absenteeism and moral hazard-Evidence from a natural experiment. Labour Economics, 24. doi: 10.1016/j.labeco.2013.09.004.

Ziebarth, N. R. i Karlsson, M. (2014). The effects of expanding the generosity of the statutory sickness insurance system. Journal of Applied Econometrics, 29(2). doi: 10.1002/jae.2317.