Zakres odpowiedzialności pracownika wobec pracodawcy za szkodę wyrządzoną po spożyciu alkoholu

Zakres ponoszenia przez pracownika odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy jest uzależniony od stwierdzenia umyślności bądź nieumyślności zachowania, wyrządzającego szkodę. Ustawodawca w sposób jednoznaczny stwierdził w art. 122 k.p., że jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości, jednocześnie nie przesądzając w jakim zakresie powinien ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą pracownik, który wyrządził szkodę, znajdując się w stanie nietrzeźwości. W konsekwencji należy rozstrzygnąć, czy fakt spożywania przez pracownika alkoholu (stawienia się do pracy w stanie nietrzeźwym) winien rzutować na ocenę jego zachowania będącego źródłem szkody. Należy bowiem wziąć pod uwagę fakt, że sama konstrukcja instytucji pracowniczej odpowiedzialności materialnej spełnia szczególne założenia aksjologiczne (nie ograniczając się do funkcji kompensacyjnej, jak ma to miejsce w przypadku odpowiedzialności cywilnej), a sam fakt bycia nietrzeźwym (w szerokim rozumieniu tego słowa) w pracy, stanowi już naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, zrekonstruowano w tekście możliwe modele zakresu odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną w stanie nietrzeźwym, Punktem wyjścia stał się zatem model ścisłej interpretacji przepisów (kierując się faktem, że mamy do czynienia ze swoistą sankcją wobec pracownika), w którym sam fakt bycia po spożyciu alkoholu nie rzutuje na rozmiar odpowiedzialności, a przesądza o powyższym dopiero ustalenie że samo zachowanie pracownika wyrządzające szkodę nosiło znamię umyślności. Dalej artykuł przedstawia model naruszenia wzorca postępowania pracownika, w którym sam fakt niezachowania obowiązku trzeźwości aktualizuje pełną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w tym stanie. Wreszcie trzecim krańcowym modelem jest model odpowiedzialności cywilnej, w której fakt bycia nietrzeźwym w pracy sprawia, że pracownik wychodzi ze społecznej roli pracownika, co w konsekwencji sprawia, że nie może on już w ogóle korzystać z dobrodziejstwa reżimu pracowniczej odpowiedzialności.

Przeanalizowanie zaprezentowanych powyżej modeli doprowadza ostatecznie do konstatacji, że należy opowiedzieć się za modelem naruszenia wzorca odpowiedzialnego pracownika, tym bardziej, że model ten najszerzej wypełnia aksjologiczne założenia (tak dla pracowników jak też dla pracodawców) ograniczonej odpowiedzialności materialnej, jak też nie pozwala na relatywizowanie zachowań nietrzeźwych pracowników, stanowiących źródło szkody. Oczywiście celem jednoznacznego rozstrzygnięcia wskazanych problemów i uchylenia rozbieżności interpretacyjnych, autor formułuje postulaty de lege ferenda, determinując jednoznacznie warunki ponoszenia pełnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez nietrzeźwego pracownika.

Andrejew, I., Świda, W., Wolter, W. (1973). Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze.

Bieniek, G. (2004). Cywilnoprawna problematyka ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na tle nowych uregulowań, Przegląd Sądowy (5). https://sip.lex.pl/#/publication/151038382/bieniek-gerard-cywilnoprawna-problematyka-ubezpieczenia-oc-posiadaczy-pojazdowmechanicznych-na...?cm=URELATIONS (dostęp: 2023-04-03 16:51).

Florek, L. (Red.). (2017). Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, Wolters Kluwer. https://sip.lex.pl/#/commentary/587762049/542677 (dostęp: 2023- 04-04 20:22).

Fudała, J., Dąbrowska K. (2013). Środowisko pracy a alkohol – działania profilaktyczne i aspekty prawne, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Gersdorf, M., Rączka K., Skoczyński J. (2005). Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa. https://sip.lex.pl/#/commentary/587557297/354737 (dostęp: 2023-01-15 18:56).

Giętkowski, R. (2013). Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Golonka, A. (2020). Upicie (upojenie) alkoholowe a problematyka poczytalności sprawcy przestępstwa, Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały 2020, nr 2(27).

Jackowiak, U., Uziak W., Wypych-Żywicka A. (2012). Prawo pracy, podręcznik dla studentów prawa, Wolters Kluwer.

Jędrzejewski, Z. (2016). Artykuł 28 § 1 k.k. po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r. Uwagi na temat konieczności oddzielania strony podmiotowej czynu zabronionego od winy, Studia Iuridicia, 65. https://sip.lex.pl/#/publication/151312457/jedrzejewski-zbigniew-artykul-28-1-k-k-ponowelizacji-z-dnia-20-lutego-2015-r-uwagi-na-temat...?cm=URELATIONS (dostęp: 2023-04-03 16:39).

Kazmiruk, K. (2009). Przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości – wybrane aspektu prawnokarne i kryminologiczne, Białostockie Studia Prawnicze, 6.

Kołbuc, M. (2020). Skutki prawne naruszenia przez pracownika obowiązku trzeźwości, Pracownik i Pracodawca (1).

Korociński, K. (2015). Szkody w majątku pracodawcy, Wydawnictwo CeDeWu.

Kubiak, P. (2015). Stan nietrzeźwości jako „afekt” w rzymskim prawie karnym, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Łódzkiego (1).

Latos-Miłkowska, M. (2013). Ochrona interesu pracodawcy, LexisNexis.

Majewski, Ł. A., Niedziński T. (2015). Kodeks pracy. Wybór orzecznictwa. Komentarz orzeczniczy, Wolters Kluwer.

Maniewska E., Jaśkowski K. (2023). Kodeks pracy. Komentarz aktualizowany, LEX/el., (https://sip.lex.pl/#/commentary/587260482/715997 (dostęp: 2023-04-04 20:10)

Markiewicz, I. (2021). Odpowiedzialność karna sprawcy popełniającego czyn zabroniony w stanie nietrzeźwości lub odurzenia, Alcoholism & Drug Addiction/Alkoholizm i narkomania, 34, 4.

Papierkowski, Z. (1966). Projekt kodeksu karnego: actio libera in causa, Palestra 7/6(66).

Piech, K. (2019). Zawinienie na przedpolu czynu zabronionego a wprawienie się w stan niepoczytalności przez sprawcę uzależnionego, CZPKiNP, Rok XXIII(1).

Pisarczyk, Ł. (2008). Ryzyko pracodawcy. Wolters Kluwer.

Rycak, M. (2019). Employee's obligation to submit topreventive tests for sobriety, Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej (4).

Sanetra, W. (1975). Wina w odpowiedzialności pracowniczej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Sanetra, W. (1977). Odpowiedzialność pracownika i jej przesłanki w kodeksie pracy, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny (4).

Sierocka, I. (1997). Odpowiedzialność materialna pracowników (art. 114–127), Prawo Pracy (4). https://sip.lex.pl/#/publication/ 151008347/sierocka-iwona-odpowiedzialnosc-materialna-pracownikow-art-114-127?cm=URELATIONS (dostęp: 2023-04-03 16:42).

Skąpski, M. (2006). Ochronna funkcja prawa pracy w gospodarce rynkowej, Wolters Kluwer.

Staszewska, E. (2013). Odpowiedzialność pracownicza, Wolters Kluwer.

Tarapata, S. (2015). Obiektywna czy subiektywna przewidywalność? Głos w sprawie sporu dotyczącego nieświadomej nieumyślności, CZPKiNP rok XIX (1).

Zelek, M. (2019). Wina w prawie karnym i prawie deliktów – przyczynek do dyskusji na temat tożsamości pojęcia winy w prawie polskim, Acta Iuris Stetinensis.