Ekologia

Andrzej Misiołek, Edward Kowal, Jurand Bień

ISBN: 978-83-208-2431-5

Liczba stron: 464
Rok wydania: 2021
Miejsce wydania: Warszawa
Wydanie: II zmienione
Oprawa: miękka
Format: B5

Intensywny rozwój cywilizacji powoduje, że współczesne społeczeństwa nie tylko wpływają na środowisko, ale także mają zdolność jego przekształcania w sposób zarówno pozytywny, jak i negatywny. Wszelkie działania, które są korzystne dla środowiska naturalnego, określa się, w potocznym języku, jako działania ekologiczne. W książce przedstawiono narzędzia prawne związane z ochroną środowiska i ekologią, cele i zadania, a także instrumenty polityki ekologicznej państwa. W celu właściwego zobrazowania problemów środowiska w podręczniku zostały wyjaśnione podstawowe pojęcia z zakresu chemii środowiska i ekologii. Szczególnie istotne wydają się omówienie zagadnień dotyczących zagrożeń środowiska oraz współczesne propozycje świata nauki i techniki na ich zmniejszenie. W rozdziale dotyczącym zagrożeń przedstawiono podstawowe pojęcia i definicje. Ukazane zostały również zagadnienia dotyczące zanieczyszczenia środowiska przez źródła zarówno naturalne, jak i antropogenicze, a także obszary zagrożeń ekologicznych. W dalszej części zaprezentowano wybrane propozycje zmniejszenia tych zagrożeń, a wśród nich np. zasady ,,zielonej chemii’’. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że wszelkie działania dotyczące ochrony środowiska i eliminacji jego zagrożeń to procesy długotrwałe, wymagające współpracy wielu podmiotów, stanowiące jedno z najistotniejszych zadań naszych czasów, ponieważ to od nich zależy jakość życia współczesnych i przyszłych pokoleń. Działania proekologiczne to nie tylko sformalizowana polityka krajowa i unijna, ale także określone działania edukacyjne. Dlatego w książce został poruszony również temat edukacji ekologicznej. Ukazano także bariery edukacyjne, a więc główne trudności w przekazywaniu wiedzy ekologicznej, do których należą powszechny brak podstawowej wiedzy ogólnoprzyrodniczej i nieznajomość funkcjonowania struktur przyrodniczych oraz konsumpcyjne nastawienie do tworów i zasobów przyrody. Znaczącą rolę w edukacji na rzecz ochrony przyrody i środowiska człowieka odgrywają instytucje państwowe i organizacje społeczne, wspierające i propagujące idee oraz postawy proekologiczne. Celem książki jest przekazanie studentom niezbędnej wiedzy oraz wskazanie na potrzeby działań ekologicznych i wdrażania zasad zrównoważonego i trwałego rozwoju we wszystkich aspektach działalności człowieka. Treści zostały przedstawione w sposób typowy dla publikacji podręcznikowych, a więc od informacji podstawowych po bardziej ogólne i skomplikowane. Natomiast pytania kontrolne umieszczone na końcu każdego rozdziału dają możliwość samodzielnego sprawdzenia wiedzy.

Podręcznik został przygotowany z myślą o osobach studiujących na kierunku studiów ,,zarządzanie i inżynieria produkcji’’, dlatego omawiane treści nie pokrywają się z systematycznym wykładem ekologii rozumianej jako nauka o zależnościach decydujących o liczebności i rozmieszczeniu organizmów. Wybrane i omówione zostały te obszary ekologii i nauki o ochronie środowiska, które, zdaniem Autorów, stanowią podstawową wiedzę, jaką powinien mieć każdy inżynier. Podręcznik jest też dobrym źródłem wiedzy dla wszystkich zainteresowanych zagadnieniami zawiązanymi z funkcjonowaniem środowiska i jego ochroną. Przyswojenie i zrozumienie zawartych w nim treści dają możliwość samodzielnego wyciągania wniosków z obserwacji rzeczywistości przyrodniczej oraz wyczulają na dbałość o środowisko naturalne. Przestudiowanie zawartego materiału powinno zachęcić do dalszego zgłębiania ekologii.

Wstęp

ROZDZIAŁ 1. Procesy zachodzące w biosferze
1.1. Historia Ziemi
1.2. Podstawowe pojęcia chemii środowiska i ekologii
1.3. Procesy zachodzące w biosferze
1.3.1. Składniki środowiska i rozmieszczenie pierwiastków
1.3.2. Budowa i skład atmosfery
1.3.3. Hydrosfera i jej właściwości
1.3.4. Środowisko lądowe i właściwości gleby
1.3.5. Cykle obiegu podstawowych pierwiastków występujących w organizmach żywych
1.3.6. Fotosynteza i gromadzenie energii słonecznej
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 2. Ochrona litosfery, hydrosfery i atmosfery
2.1. Podstawowe pojęcia i definicje
2.2. Zagrożenia i ochrona litosfery
2.3. Zagrożenia i ochrona hydrosfery
2.4. Zagrożenia i ochrona atmosfery
2.5. Współczesne propozycje świata nauki i techniki na zmniejszenie zagrożeń środowiska przyrodniczego
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 3. Ochrona przyrody i krajobrazu
3.1. Podstawy prawne ochrony przyrody i krajobrazu
3.2. Pojęcia przyrody i krajobrazu
3.3. Badania ekologiczno-krajobrazowe
3.4. Znaczenie ekologii w badaniach krajobrazowych
3.5. Ochrona zasobów przyrody
3.5.1. Zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne
3.5.2. Ochrona gatunkowa
3.5.3. Ochrona obszarów
3.5.4. Zachowanie bioróżnorodności
3.5.5. Symptomy kryzysu bioróżnorodności
3.5.6. Przykłady skutków działalności człowieka
3.5.7. Najistotniejsze problemy do rozwiązania
3.5.8. Przykłady degradacji środowiska w Polsce
3.5.9. Degradacja powietrza
3.5.10. Degradacja wody
3.5.11. Degradacja gleby
3.5.12. Degradacja krajobrazu
3.5.13. Globalne zagrożenie środowiska
3.6. Edukacja ekologiczna
3.6.1. Przykłady działań proekologicznych
3.6.2. Uświadomienie znaczenia przyrody i krajobrazu
3.6.3. Planowe kształtowanie krajobrazu
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 4. Zanieczyszczenia naturalne i antropogeniczne oraz ich oddziaływanie na środowisko
4.1. Pojęcie zanieczyszczenia
4.2. Źródła zanieczyszczeń
4.3. Zapobieganie zanieczyszczeniom oraz zmniejszanie ich i unieszkodliwianie
4.4. Obszary ekologicznego zagrożenia
4.5. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń
4.6. Monitoring środowiskowy
4.7. Zdrowotne skutki zanieczyszczenia środowiska
4.8. Trujące działanie substancji chemicznych. Hipotezy liniowa i progowa
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 5. Gospodarka wodna. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych
5.1. Ekosystemy wodne Ziemi
5.1.1. Właściwości i znaczenie wody
5.1.2. Zasoby wody na Ziemi
5.1.3. Wody naturalne
5.1.4. Pojęcie i rodzaje ekosystemów wodnych
5.2. Czynniki wpływające na ekosystemy wodne
5.3. Bioróżnorodność wód
5.4. Źródła zaburzeń i zanieczyszczeń ekosystemów wodnych
5.5. Ochrona ekosystemów wodnych
5.6. Zasoby wody w Polsce i na świecie
5.6.1. Zasoby wody powierzchniowej
5.6.1.1. Stan ilościowy
5.6.1.2. Stan jakościowy
5.6.2. Zasoby wody podziemnej
5.6.2.1. Stan ilościowy .
5.6.2.2. Ocena jakościowa
5.7. Gospodarka wodna w Polsce
5.7.1. Istota i problemy gospodarki wodnej
5.7.1.1. Propozycje rozwiązań problemu niedostatku wody
5.7.1.2. Oszczędzanie wody
5.7.1.3. Ślad wodny
5.7.2. Przyczyny i skutki suszy w Polsce
5.7.2.1. Okresy i skutki suszy
5.7.2.2. Powodzie jako przyczyny i skutki suszy
5.7.3. Przyczyny i skutki powodzi
5.7.3.1. Planowane inwestycje hydrologiczne
5.7.3.2. Świadomość zagrożeń środowiskowych
5.8. Wpływ zmian klimatu na gospodarkę wodną
5.9. Przyczyny zanieczyszczenia wód słodkich
5.10. Czy w Polsce może zabraknąć wody?
5.11. Prawna ochrona wód słodkich w Polsce
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 6. Podstawy prawne związane z ekologią i ochroną środowiska
6.1. Pojęcia środowiska, ekologii i zarządzania środowiskowego
6.2. Prawna ochrona środowiska
6.3. Źródła prawne w ochronie środowiska
6.3.1. Podstawy prawa wewnętrznego
6.3.2. Międzynarodowe źródła prawne
6.4. Prawna ochrona przyrody
6.4.1. Formy ochrony obszarów przyrody
6.4.2. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
6.4.3. Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków
6.5. Prawna ochrona zwierząt
6.5.1. Humanitarna ochrona zwierząt
6.5.2. Użytkowa ochrona zwierząt
6.5.3. Ochrona ryb
6.6. Ochrona zasobów gruntowych i powierzchni Ziemi
6.6.1. Zasady ochrony gruntów rolnych i leśnictwa
6.6.2. Gospodarka kopalinami i ich ochrona
6.7. Ochrona zasobów wodnych
6.7.1. Klasyfikacja wód
6.7.2. Korzystanie z zasobów wodnych i odprowadzanie ścieków
6.8. Zanieczyszczenia i ochrona powietrza atmosferycznego
6.9. Rodzaje odpadów i gospodarka odpadami
6.10. Ochrona środowiska przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem
6.11. Ochrona środowiska przed zagrożeniami nadzwyczajnymi
6.12. Ochrona środowiska w działalności inwestycyjnej
6.13. Odpowiedzialność za naruszenie prawa ochrony środowiska
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 7. Bezpieczeństwo ekologiczne
7.1. Kategoria bezpieczeństwa ekologicznego – jego konteksty i geneza
7.2. Bezpieczeństwo ekologiczne a koncepcja rozwoju zrównoważonego
7.3. Zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego
7.3.1. Źródła zagrożeń bezpieczeństwa ekologicznego
7.3.2. Katastrofy ekologiczne
7.3.3. Zapobieganie katastrofom
7.4. System bezpieczeństwa ekologicznego państwa
7.4.1. Instrumenty zarządzania kryzysowego
7.4.2. Instytucje reagowania kryzysowego
7.5. Bezpieczeństwo ekologiczne w organizacji (przedsiębiorstwie)
7.6. Ekoterroryzm a bezpieczeństwo ekologiczne
Pytania kontrolne

ROZDZIAŁ 8. Gospodarka o obiegu zamkniętym
8.1. Potrzeba zmian w funkcjonowaniu obecnego systemu gospodarczego
8.2. Założenia gospodarki o obiegu zamkniętym
8.2.1. Obszary
8.2.1.1. Produkcja
8.2.1.2. Konsumpcja
8.2.1.3. Gospodarka odpadami
8.2.1.4. Surowce wtórne
8.2.2. Działania
8.2.2.1. Ekoprojektowanie
8.2.2.2. Ekoprodukcja
8.2.2.3. Transport
8.2.2.4. Współużytkowanie i współdzielenie
8.2.2.5. Zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne użycie
8.2.2.6. Zbiórka odpadów
8.2.2.7. Przetwarzanie odpadów
8.2.2.7.1. Recykling materiałowy makulatury
8.2.2.7.2. Recykling materiałowy metali
8.2.2.7.3. Recykling materiałowy szkła
8.2.2.7.4. Recykling materiałowy tworzyw sztucznych
8.2.2.7.5. Recykling organiczny
8.2.3. Zasady ekoprojektowania
8.3. Ujęcie gospodarki o obiegu zamkniętym w dokumentach strategicznych, systemie prawnym Unii Europejskiej i Polski
8.4. Monitorowanie gospodarki o obiegu zamkniętym
8.5. Implementacja zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w praktyce
8.5.1. Gospodarka o obiegu zamkniętym w budownictwie i sektorze nieruchomości
8.5.2. Gospodarka o obiegu zamkniętym w sektorze odzieżowym
8.5.3. Gospodarka o obiegu zamkniętym w sektorze żywieniowym
8.5.4. Gospodarka o obiegu zamkniętym w sektorze opakowaniowym
8.5.5. Działania na rzecz poszerzania wiedzy w zakresie dobrych praktyk w gospodarce o obiegu zamkniętym
Pytania kontrolne

Słownik ważniejszych terminów
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel

Andrzej Misiołek

Dr hab. Andrzej Misiołek jest profesorem na Wydziale Nauk Technicznych Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach oraz na Wydziale Zarządzania w Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach. Prowadzi tam wykłady i seminaria z chemii, chemii środowiska, ekologii oraz zagrożeń środowiskowych i cywilizacyjnych. Obszar jego zainteresowań naukowo-badawczych i dydaktycznych obejmuje chemię środowiska i ekologię oraz filozofię w nauce i filozofię przyrody. Jest autorem i współredaktorem wielu książek i publikacji naukowych. Ma wieloletnie doświadczenie zawodowe w tworzeniu i rozwijaniu niepublicznych uczelni wyższych, a także w zarządzaniu nimi. Pełnił funkcje prodziekana, prorektora (1998-2001) oraz rektora (2001-2005). Od 1983 r. jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a od 1992 r. – członkiem Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W roku 2011 został powołany przez Prezydenta RP na kolejną kadencję do Narodowej Rady Ekologicznej. Jest członkiem Komisji Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP.

Edward Kowal

Prof. dr hab. inż. Edward Kowal jest profesorem zwyczajnym na Wydziale Mechanicznym Uniwersytetu Zielonogórskiego. Prowadzi zajęcia dydaktyczne, głównie na kierunkach „bezpieczeństwo i higiena pracy” oraz „zarządzanie i inżynieria produkcji”. Obszar jego zainteresowań badawczych i współpracy z organizacjami obejmuje ergonomiczne i ekologiczne kształtowanie środowiska w aspekcie ekonomicznym na gruncie systemów zarządzania jakością (głównie norm PN ISO 14000 dotyczących zarządzania środowiskiem oraz norm PN ISO 18000 dotyczących zarządzania jakością bhp i ryzykiem zawodowym). Przedmiotem jego szczegółowych badań jest wpływ warunków pracy i wieku pracowników na zmęczenie odzwierciedlane zmianą poziomu sprawności psychomotorycznej.

Jurand Bień

Dr hab. inż. Jurand Bień, prof. Politechniki Częstochowskiej, od 1995r związany z Wydziałem Infrastruktury i Środowiska Politechniki Częstochowskiej. Od początku kariery naukowej swoje zainteresowania ukierunkował w tematyce związanej z gospodarką odpadami, technologiami ich przetwarzania, w szczególności termicznymi metodami przekształcania odpadów. Opublikował ponad sto oryginalnych i przeglądowych prac naukowych z tego zakresu. Wyniki prac wielokrotnie prezentował na szeregu konferencjach w kraju, jak i zagranicą. Jest także autorem i współautorem trzech skryptów dydaktycznych przeznaczonych dla studentów kierunku inżynieria środowiska. Jest przewodniczącym Rady Programowej czasopisma Ekologia wydawanego przez Polską Izbę Ekologii. Pracę naukową w zakresie inżynierii środowiska łączy ściśle z pracą dydaktyczną, i to nie tylko na polu uczelni, promując kolejne roczniki abiturientów ale również poprzez prowadzenie specjalistycznych kursów z zakresu gospodarki odpadami, gospodarki o obiegu zamkniętym z przeznaczeniem dla kadr samorządowych oraz przedsiębiorców. Jest ekspertem Polskiej Izby Ekologii w zakresie gospodarki odpadami, biegłym sądowym z tego zakresu oraz doradcą Ministra Transportu DGSA w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych transportem kołowym. Za całokształt pracy został uhonorowany przez Ministra Środowiska honorową odznaką za zasługi dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Kurier Inpost	14 zł
Kurier FedEX	14 zł
Inpost Paczkomaty	14 zł
Odbiór osobisty	0 zł
Darmowa dostawa	od 250 zł
Darmowa dostawa w Klubie Książki	od 200 zł