Z początkiem stycznia 2022 r. weszły w życie zmiany w ustawach o podatkach dochodowych, dokonane w ramach projektu noszącego nazwę Polski Ład. Podstawowym założeniem planowanych zmian było zmniejszenie tzw. klina podatkowego. Dochody z pracy są bowiem wyżej obciążone podatkami i składkami niż dochody z innych źródeł, zwłaszcza z działalności gospodarczej oraz źródeł kapitałowych. Polski Ład miał te różnice zmniejszyć poprzez zwiększenie obciążeń daninami publicznoprawnymi innych dochodów niż z pracy. Jednak w wyniku kolejnych modyfikacji projektów ustaw nastąpił wzrost obciążenia przede wszystkim dochodów z pracy oraz działalności wykonywanej osobiście. Jednocześnie korzystne rozwiązania dla osób wybierających zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych promują tzw. samozatrudnienie. Prowadzi to do znaczącego wzrostu zróżnicowania wysokości ponoszonych ciężarów podatkowych, a tym samym naruszenia zasady sprawiedliwości podatkowej.

Ustawodawca podatkowy ma dużą swobodę w kształtowaniu obciążeń podatkowych. Nie powinno to jednak prowadzić do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji podatników, zwłaszcza do odmiennego opodatkowania osób znajdujących się w takiej samej sytuacji. Skutkowałoby to bowiem naruszeniem zasady sprawiedliwości podatkowej. W doktrynie prawa podatkowego powszechnie uznaje się zasadę zdolności płatniczej jako fundament sprawiedliwego opodatkowania. Ustawodawca powinien poszukiwać indywidualizacji osobistej sytuacji podatnika, aby pobór podatku nastąpił z uwzględnieniem możliwości poniesienia tego ciężaru.

Przedmiotem opracowania jest sprawdzenie realizacji założenia sprawiedliwego opodatkowania na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Zakres badawczy obejmuje zasady wyodrębniania źródeł przychodów, a następnie różnicowania opodatkowania dochodu. Badanie pokazuje, że zasada zdolności płatniczej nie jest uwzględniania przez ustawodawcę w procesie kształtowania dochodu, a tym samym indywidualnego obciążenia podatkowego. Prowadzi to do niesprawiedliwego opodatkowania już w układzie horyzontalnym (sprawiedliwość pozioma).