Paradygmat sędziego niezawodowego (w szczególności „ławnika”) w świetle dotychczasowej i postulowanej egzegezy tekstu Konstytucji RP

Autor przedstawia w tym artykule propozycję podejścia innego niż to dotąd akceptowane przez polski Trybunał Konstytucyjny, oparte na wyrokach z 2005 i 2007 r., do kwestii, kim w tekście Konstytucji RP jest sędzia niezawodowy, w szczególności „ławnik” sądu pracy czy sądu ubezpieczeń społecznych. Podejście przyjęte przez TK jest nadal uważane za trafne. Również przez tych przedstawicieli polskiej nauki prawa, którzy zajmują krytyczne stanowisko wobec tego, co definiują oni jako polski kryzys konstytucyjny (jakiego początek stanowi dokonywanie się w Polsce zmiany władzy politycznej w 2015 r.) Z kolei według autora sędzia niezawodowy w rozumieniu Konstytucji nie jest – wbrew powyższemu orzecznictwu TK – zaledwie „osobą sędziopodobną”. To sędzia w pełnym tego słowa znaczeniu, identycznie jak sędzia zawodowy. Tylko taka egzegeza tekstu Konstytucji pozwala na stabilne istnienie społeczeństwa obywatelskiego wewnątrz władzy sądowniczej takiego państwa, które chce być państwem (rządów) prawa, a nie chce stać się państwem rządów prawem.

Bauman, Z. (2012). Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Hrynkiewicz, J. (2012). Ludwik Krzywicki o służbie społecznej. W: J. Hrynkiewicz (Red.), Wizjoner i realista. Szkice o Ludwiku Krzywickim. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Jastrzębski, R. (2021). Czynnik obywatelski w sądownictwie II Rzeczypospolitej, Czasopismo Prawno-Historyczne, (1). https://doi.org/ 10.14746/cph.2021.1.14

Kitliński, T., Lockard, J. (2007). Pogarda i pożądanie „obcych”. Teksty Drugie, (6).

Kordela, M. (2008). Możliwość systemu zasad prawa. W: O. Bogucki i S. Czepita (Red.) System prawny a porządek prawny. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.

Kościółek, A. (2022). Konstytucyjność zasady jednoosobowego rozpoznawania spraw cywilnych w dobie pandemii Covid-19, Przegląd Prawa Konstytucyjnego, (4).

Kurski, J. (2023). Nosorożce w gronostajach, Gazeta Wyborcza z 21.01–22.01.2023 r., s. 2.

ILO Working Paper (2020, 6 July). E. Colas-Neila, E. Yélamos-Bayarri, Access to Justice: A Literature Review on Labour Courts in Europe and Latin America, Geneva.

Ławnikowicz, G. (2015). Spuścizna zaborcza a zagadnienie unifikacji postaw w debacie na temat pożądanego statusu trzeciej władzy. W: P. Fiktus, H. Malewski, M. Marszał (Red.), Rodzinna Europa. Europejska myśl polityczno-prawna u progu XXI wieku. E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Meissel, F. S., Wedrac, S. (2019). Richterliche Unabhängigkeit und Selbstverwaltung. Zur Geschichte der kollegialen Justizadministration in Õsterreich. W: Festschrift für Ch. Kopetzki, Wien.

Muszyński, M. (2020). Niektórym prawnikom brakuje wiedzy, www.rp.pl (dostęp: 27 lutego 2020 r.).

Piotrowski, R. (Red). (2021). Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, Wolters Kluwer.

Płaza, S. (2001). Historia prawa w Polsce na tle porównawczym. Cz. 3. Okres międzywojenny, Księgarnia Akademicka.

Sodan, H. (2007). Der Status des Richters. In: J. Isensee i P. Kirchhof (Red.) Handbuch des Staatsrechts der BRD, T. V, Heidelberg 2007.

Szymanek, J. (2022). Wprowadzenie: specyfika sądownictwa pokoju. W: J. Szymanek (Red.) Ocena możliwości ustanowienia sądownictwa pokoju w polskim porządku prawnym. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości.

Tumidalski, W. (2023). Zły polityczny kompromis, www.rp.pl (dostęp: 10 stycznia 2023 r.)

Vohland, K. & in. (Red.). (2021). The Science of Citizen Science, Springer Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-58278-4

Waltoś, S. (2011). Ławnik – czy piąte koło u wozu? W: T. Grzegorczyk (Red.), Funkcje procesu karnego. Wolters Kluwer.

Wenzel, M. (2019). Der Rechtspfleger aus der Perspektive des öffentlichen Rechts. Zugleich ein Beitrag zum Richter- und Gerichtsbegriff des Grundgesetzes, Baden-Baden 2019.

Wolff, L. (2022). Algorithmen als Richter. Verfassungsrechtliche Grenzen entscheidungstreffender Rechtsgeneratoren in der Rechtsprechung, Trier 2022.

Wronkowska, S. (2018). O swoistości wykładni konstytucji. Uwagi kolejne, Przegląd Konstytucyjny (1).

Wróbel, A. Ziółkowski, M. (2021). Misja prawniczego czasopisma naukowego w kryzysie i anomii konstytucyjnej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny, (2).

Zajadło, J. (2018), Wykładnia wroga wobec konstytucji, Przegląd Konstytucyjny, (1).

Zembrzuski, T. (2022). Przeciwdziałanie i zwalczanie epidemii COVID-19 w postępowaniu cywilnym, czyli pożegnanie z kolegialnością orzekania, Polski Proces Cywilny, (1).

Ziembiński, Z. (1987). Logika praktyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Zwickel, M. (2010). Bürgernahe Ziviljustiz. Die französische juridiction de proximité aus deutscher Sicht, Mohr Siebeck GmbH & Co. KG.

Żaczkiewicz-Zborska, K. (2023a). Sędzia Prusinowski odmawia orzekania i apeluje do neosędziów o opamiętanie, www.prawo.pl (dostęp: 11 stycznia 2023 r.)

Żaczkiewicz-Zborska, K. (2023b). Sprawy dyscyplinarne czekają, bo zabrakło ławników w SN, www.prawo.pl (dostęp: 2 lutego 2023 r.)

Żeleński (Boy), T. (1978). Reflektorem w mrok. Wybór publicystyki. Państwowy Instytut Wydawniczy.

 

Orzecznictwo sądowe/Court case law

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Wyrok ETPC z 7 maja 2021 r., skarga nr 4907/18, Xero Flor w Polsce sp. z o.o. v. Polska

Wyrok ETPC z 22 lipca 2021 r., Gumieniuk i inni v. Ukraina, skarga nr 11423/19

Wyrok ETPC z 9 marca 2021 r., Bilgen v. Turcja, skarga nr 1571/07

Wyrok ETPC z 1 października 2020 r., w sprawie Ástráðsson v. Islandia, skarga nr 26374/18

Wyrok ETPC z 4 marca 2003 r., Posokhov v. Rosja, skarga nr 63486/00).

Wyrok TS z 6 października 2021 r., C-487/19, sprawa W. Ż, ECLI:EU:C:2021:798

Wyrok TS z 16 lipca 2020 r.,C-658/18, UX v. Governo della Repubblica italiana, ECLI:EU:C:2020:572

 

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok TK z 24 listopada 2021 r., K 6/21, Dz.U. 2021 poz. 2161

Wyrok TK z 2 czerwca 2015 r., K 1/13, OTK ZU A/2015, poz. 80

Wyrok TK z 24 października 2007 r., SK 7/06, Dz.U. 2007 nr 204 poz. 1482

Wyrok TK z 29 listopada 2005 r., P 16/04, Dz.U. 2005 nr 241 poz. 2037

Postanowienie TK z 30 czerwca 2022 r., OTK ZU B/2022, poz. 170

Postanowienie TK z 28 stycznia 2020 r., K 22/16, OTK ZU A/2020, poz. 9

Postanowienie TK z 30 czerwca 2011 r., Ts 180/10, LEX nr 1124459

Postanowienie TK z 25 maja 2017 r., Ts 73/17, LEX nr 2386985 Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Uchwała SN z 26 maja 2022 r., III CZP 86/22, LEX nr 3347779

Uchwała SN z 17 października 2019 r., III PZP 5/19, LEX nr 2727294

Wyrok IKNiSP z 18 stycznia 2023 r., II NSNc 13/23, z krytyczną glosą J. Jankowiaka (tekst złożony w lutym 2023 r. do publikacji w Orzecznictwie Sądów Polskich)

Postanowienie SN z 29 kwietnia 2022 r., III CZP 77/22, LEX nr 3361825

Postanowienie SN z 14 grudnia 2022 r., III PZP 4/22, LEX nr 3440600

 

Orzecznictwo niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok TK landu Berlin z 16 listopada 2022 r., VerfGH 154/21

Postanowienie niemieckiego federalnego TK z 26 sierpnia 2013r., 2 BvR 225/13

Postanowienie niemieckiego federalnego TK z 6 maja 2008 r., 2 BvR 337/08