Czy struktura instytucjonalna ochrony konsumenta na rynku usług finansowych wymaga zmian?

Celem  analizy  jest  zaprezentowanie  w  wymiarze  ogólnym  (a  nie  szczegółowym)  wyzwań  dotyczących  funkcjonowania struktury instytucjonalnej ochrony konsumenta na rynku finansowym w Polsce (sieci ochrony konsumenta na rynku usług finansowych),  zwłaszcza  wobec  konieczności  przeciwdziałania  nadużyciom  wobec  nich,  ujawnionym  w  rzeczywistości pokryzysowej,  a  zmierzających  do  zapewnienia  im  rzeczywistej  ochrony.  W  artykule  nie  chodzi  o  szczegółową charakterystykę regulacji prawnych dotyczących statusu i kompetencji funkcjonujących już organów i instytucji ochrony konsumenta usług finansowych, lecz o wskazanie problemów wiodących w ogólnym wymiarze i pewnych propozycji zmian koncepcyjnych w budowie tej infrastruktury ochrony konsumenta usług finansowych i jej umiejscowienia w ramach sieci bezpieczeństwa rynku finansowego.

Autorka, przyjmując jako punkt wyjścia aktualną infrastrukturę ochrony konsumenta na rynku finansowym w Polsce oraz zadania i kompetencje organów ją tworzących (jednak bez ich analizy), podejmuje próbę odpowiedzi na pytania, jakie należałoby  podjąć  działania  (zarówno  w  sferze  regulacyjnej,  jak  i  faktycznej),  by  podmioty  te  tworzyły  od  strony instytucjonalnej (podmiotowej i kompetencyjnej) spójny system, a sieć ochrony konsumenta na rynku finansowym była gwarantem rzeczywistego egzekwowania konsumenckiego prawa rynku finansowego (prawa ochrony konsumenta usług finansowych) w wymiarze tak publicznoprawnym, jak i prywatnoprawnym. W szczególności autorka proponuje elementy składowe, z jakich ta struktura instytucjonalna powinna być zbudowana, i wskaże, jakie formy współpracy między nimi byłyby  wskazane,  w  szczególności  czy  istnieje  potrzeba  stworzenia  nowych  ciał  (nowych  elementów)  tej  struktury wyposażonych w dodatkowe kompetencje i zadania (bez podejmowania jednak szczegółowych rozważań w tym zakresie, a jedynie na poziomie ogólnej koncepcji). Z uwagi bowiem na ograniczone ramy niniejszego opracowania, celem autorki nie jest wyczerpujące zaprezentowanie całej koncepcji i propozycji zmian w strukturze (sieci) ochrony konsumenta na rynku finansowym, a jedynie  zasygnalizowanie potrzeby i konieczność podjęcia dyskursu w tym obszarze tak na poziomie teoretycznym, jak i praktycznym.

Bibliografia

Alińska, A., Wasiak, K. (2014). Czy stabilność systemu finansowego można uznać za dobro publiczne? Studia Ekonomiczne, (198), 13–34.

Cyman, D. (2017). Ochrona konsumenta na rynku usług finansowych Unii Europejskiej. W: A. Drwiłło, A. Jurkowska-Zeidler (red.), System prawnofinansowy Unii Europejskiej (350–368). Warszawa: Wolters Kluwer.

Doradczy Komitet Naukowy przy Rzeczniku Finansowym. (2019). Raport. Nieprawidłowości na rynku finansowym a ochrona konsumenta. Warszawa: Rzecznik Finansowy, https://rf.gov.pl/pdf/DKN_Raport_nieprawidlowosci_wrzesien2019.pdf. https://doi.org/10.25167/osap.1149.

Fedorowicz, M. (2017a). O normatywnym pojęciu stabilności finansowej na rynku finansowym Unii Europejskiej w nowej architekturze nadzorczej. Studia Europejskie, (4), 73–94.

Fedorowicz,  M.,  (2017b).  Ochrona  konsumenta  w kontekście  działań  unijnych  organów  nadzoru  nad  rynkiem  finansowym  W:  J.  Monkiewicz,

E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym (127–145). Warszawa: Wolters Kluwer.

Fedorowicz, M. (2017c). Postanowienia ustawy z 23.03.2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego

i agentami oraz rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego a zapobieganie kryzysom bankowości hipotecznej. Studia Prawa Publicznego, 20(4), 9–31.

Fedorowicz, M. (2019). Nadzór makroostrożnościowy w Polsce, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. https://doi.org/10.14746/spp.2017.4.20.1.

Frączek, B., Mitręga-Niestrój, K. (2015). Regulacyjno-instytucjonalne ramy ochrony konsumentów na rynku usług finansowych — wybrane doświadczenia  międzynarodowe.  Zeszyty  Naukowe  Uniwersytetu  Ekonomicznego  w Krakowie,  (2),  5–15.  https://doi.org/10.15678/znuek.2015.0938.0201.

Frątczak P. (2015). Umowy bankowe a stabilność finansowa, Bezpieczny Bank, (4), 67–94.

Gemzik-Selwach, A. (2017). Charakterystyka klientów instytucji pożyczkowych oraz determinanty wyboru przez nich oferty. W: A. Gemzik-Selwach (red.), Klienci instytucji pożyczkowych i ich ochrona (63–82). Warszawa: CeDeWu.

Helios, J. (2013). Publicyzacja prawa prywatnego. Prywatyzacja prawa publicznego w kontekście rozważań nad prawem europejskim. Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, (92), 11–36.

Jurkowska-Zeidler,  A.  (2016).  Konsekwencje  zmian  w systemie  ochrony  konsumenta  usług  finansowych.  Gdańskie  Studia  Prawnicze,  36(2), 193–209.

Jurkowska-Zeidler, A. (2017a). Rola państwa w rozwiązywaniu kolizji interesów na rynku usług finansowych. Gdańskie Studia Prawnicze, 37(1), 187–201.

Jurkowska-Zeidler, A. (2017b). Rzecznik Finansowy: Nowa instytucja ochrony klienta na rynku usług finansowych. Gdańskie Studia Prawnicze, 38(2), s. 351–366.

Jurkowska-Zeidler, A., Olszak, M. (red.). (2016). Prawo rynku finansowego. Doktryna, instytucje, praktyka. Warszawa: Wolters Kluwer.

Lewicka-Strzałecka, A. (2018). Moralność finansowa Polaków. Raport z badań 2017, http://www.kpf.pl/pliki/raporty/moralnosc-finansowa-Polakow-raport-2017.pdf (27.07.2018). https://doi.org/10.18778/1899-2226.22.2.03.

Mączyńska, E., Pysz, P. (2016). Społeczna gospodarka rynkowa i jej współczesne znaczenie. Biuletyn PTE, 73(2), 16–22.

Monkiewicz, J., Monkiewicz, M. (2019). W poszukiwaniu nowego paradygmatu ochrony konsumentów na rynkach finansowych. W: J. Monkiewicz, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym (33–51). Warszawa: Wolters Kluwer.

Monkiewicz, J., Rutkowska-Tomaszewska, E. (2019). Wstęp. W: J. Monkiewicz, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym (21–32). Warszawa: Wolters Kluwer.

Nieborak,  T.  (2016).  Tworzenie  i stosowanie  prawa  rynku  finansowego  a proces  ekonomizacji  prawa.  Poznań:  Wydawnictwo  Naukowe  UAM. https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.28.

Nieborak, T., (2017). Rynek finansowy jako dobro wspólne. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, (3), 161–174.

Nieborak, T. (2019). Konsument a rynek finansowy w świetle koncepcji Business and Human Rights. W: J. Monkiewicz, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym (72–85). Warszawa: Wolters Kluwer.

Pachuca-Smulska B. (2018). Nowy „paradygmat” ochrony konsumenta na rynku finansowym w świetle zmian regulacyjnych i instytucjonalnych po kryzysie finansowym 2007–2009. Studia Prawno-Ekonomiczne, (4), 107–126. https://doi.org/10.26485/spe/2018/109/7.

Rutkowska-Tomaszewska, E. (2011). Nadzór nad rynkiem finansowym a nieuczciwe praktyki rynkowe banków wobec konsumentów: zakres, potrzeba i możliwości podejmowanych działań. W: E. Fojcik-Mastalska, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Nadzór nad rynkiem finansowym: aktualne tendencje i problemy dyskusyjne (97–112). Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.

Rutkowska-Tomaszewska E. (2013). Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych (30). Warszawa: Wolters Kluwer.

Rutkowska-Tomaszewska, E. (2014a). Ewolucja zadań Komisji Nadzoru Finansowego w zakresie ochrony klienta usług finansowych w świetle ostatnich zmian legislacyjnych. W: Z. Ofiarski (red.), XXV lat przeobrażeń w prawie finansowym i prawie podatkowym: ocena dokonań i wnioski na przyszłość (829–839). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Rutkowska-Tomaszewska,  E.  (2014b).  Kryzys  na  rynku  finansowym  a problem  odpowiedzialnego  udzielania  kredytów  konsumenckich.

W: W. Miemiec, K. Sawicka (red.), Instytucje prawnofinansowe w warunkach kryzysu gospodarczego (667–679. Warszawa: Wolters Kluwer.

Rutkowska-Tomaszewska, E. (2015). Ochrona konsumenta w zakresie umów dotyczących usług finansowych na odległość w ustawie o prawach

konsumenta legislacyjnych. W: D. Karczewska, M. Namysłowska, T. Skoczny (red.), Ustawa o prawach konsumenta (229–250). Warszawa: C.H. Beck.

Rutkowska-Tomaszewska, E. (2016). Usługi finansowe — dobrodziejstwo i (czy) zagrożenie dla konsumentów? Czy ochrona konsumenta usług finansowych jest obecnie efektywna i wystarczająca? W: M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski (red.), Ochrona konsumenta na rynku usług (28–47). Warszawa: C.H. Beck.

Rutkowska-Tomaszewska, E. (2018). Zaufanie do rynku finansowego i instytucji finansowych jako przedmiot ochrony prawnej (Kilka uwag na tle nadużyć instytucji finansowych wobec klientów). Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 19(9, cz. 2), 15–28.

Rutkowska-Tomaszewska, E., Paleczna, M. (2018). Idea odpowiedzialnego kredytowania na rynku niebankowych kredytów konsumenckich w Polsce. internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, (6), 38–52. https://doi.org/10.7172/ikar.

Tereszkiewicz, P. (2015). Obowiązki informacyjne w umowach o usługi finansowe. Studium instrumentów ochronnym w prawie prywatnym i prawie unijnym. Warszawa: Wolters Kluwer.

Torończak M. (2019), Kilka uwag na temat nowej konstrukcji nadzoru nad rynkiem finansowym. Monitor Prawniczy, (10), 535.

Wasiak, K. (2014). Czy stabilność systemu finansowego można uznać za dobro publiczne?, Studia Ekonomiczne, (198), 13–34.

Wasilik, K. (2014). Trendy w zachowaniach współczesnych konsumentów — konsumpcjonizm a konsumpcja zrównoważona. Konsumpcja i Rozwój, 6(1), 66–74.

Wilkin, J. (2015). Ekonomia wolności i ekonomia zniewolenia. Kiedy ekonomia sprzyja poszerzaniu ludzkiej wolności, a kiedy ją ogranicza? W: E. Mączyńska (red.), Modele ustroju społeczno-gospodarczego. Kontrowersje i dylematy (19–29). Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.

Wolska, G. (2018). Społeczna odpowiedzialność biznesu. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, (1), 301–310. https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.23.

Zaleśkiewicz, T. (2013). Psychologia ekonomiczna, Warszawa: PWN.

Zieliński, A. (2006). Cywilnoprawne aspekty godzenia interesu indywidualnego z interesem publicznym. W: M. Wyrzykowski (red.), Prawa stają się prawem. Status jednostki a tendencje rozwojowe prawa (99–112). Warszawa: Liber.