Najlepsze ceny Specjalne oferty dla członków klubu książki PWE Najtańsza dostawa
Dr hab. Krzysztof Waliszewski
ORCID: 0000-0003-4239-5875

Profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu w Instytucie Finansów. Jego badania koncentrują się na planowaniu finansów osobistych, pośrednictwie finansowym, osobistym doradztwie finansowym, technologiach finansowych i automatycznym doradztwie finansowym. Jest laureatem prestiżowej Nagrody Prezesa Polskiej Akademii Nauk za wybitne osiągnięcia w zakresie finansów. Członek Prezydium Komitetu Nauk o Finansach PAN, członek Rady Doradczej Finax, członek Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym na kadencję 2023–2026.

 
DOI: 10.33226/0032-6186.2023.4.6
JEL: H55, H75, J32

Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE) jest nowatorskim rozwiązaniem Parlamentu Europejskiego i Rady, które ma stanowić odpowiedź na procesy demograficzne dokonujące się w państwach członkowskich UE. Stworzenie nowego ponadnarodowego produktu emerytalnego ma przyczynić się do wzrostu oszczędności długoterminowych Europejczyków, a także wzmocnić unijne rynki kapitałowe. Celem artykułu założonym przez autorów jest zaprezentowanie najważniejszych zagadnień związanych z OIPE wraz z jego implementacją do krajowego systemu prawnego, z uwzględnieniem perspektywy regulacyjno-ekonomicznej. Główną tezą jest możliwość poprawy zadowolenia z produktów emerytalnych w porównaniu z posiadanym produktem, jakim jest Indywidualne Konto Emerytalne (IKE). Artykuł składa się z 3 części. W pierwszej zaprezentowano najważniejsze aspekty rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2019/1238 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego, Dz.U.UE.L. 2019.198.1. Następnie omówiono projekt ustawy o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym i zestawiono go z funkcjonującą ustawą o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Ostatnią częścią publikacji są wyniki pionierskiego, autorskiego badania zrealizowanego na próbie posiadaczy IKE.

Słowa kluczowe: system emerytalny; prywatne produkty emerytalne; zabezpieczenie społeczne; IKE; OIPE
DOI: 10.33226/0137-5490.2022.1.1
JEL: K23, G21, G51

Etyka sztucznej inteligencji w sektorze finansowym

The application of artificial intelligence in finance is one of the new issues which, in addition to regulatory challenges of hard law nature, raise ethical questions. This study deals with the subject of ethical aspects of the use of artificial intelligence in the financial sector, which is becoming more and more common, and therefore sometimes "invisible" to the end user. Examples of its use can be found, among others in risk assessment models or systems for detecting fraudulent transactions and counteracting money laundering and terrorist financing. Increasingly, they are also used to assess the creditworthiness of a potential borrower or provide investment advice. In the latter cases, transparency and ethics take on a special meaning, because they directly "touch" the human sphere and can significantly affect the observance of fundamental rights. At the same time, finding the "happy medium" that will not only balance various interests, but also be realistic to implement, is not an easy task. It is often emphasized in the literature that today there is no positive (any?) Effect on the implementation of many postulates in the field of ethical AI (Dubber et al., 2020), in connection with the use of various codes of ethics or good practices, which are more based on the so-called self-regulation or self-governance, that is, self-determination practices that are then audited by the settler. At the same time, the dynamic development of algorithms, especially those that make (to some extent) autonomous decisions, means that supervision — also ethical — cannot be temporary, but should be carried out continuously (Lo Piano, 2020), which only exacerbates the already existing problems related to algorithmisation.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji (SI) w finansach należy do nowych zagadnień, które obok wyzwań regulacyjnych o charakterze twardego prawa rodzą pytania natury etycznej. Niniejsze opracowanie porusza tematykę etycznych aspektów wykorzystania sztucznej inteligencji w sektorze finansowym, która staje się coraz bardziej powszechna, a przez to niekiedy „niewidoczna” dla odbiorcy końcowego. Przykłady jej wykorzystania znajdziemy m.in. w modelach oceny ryzyka czy systemach wykrywania transakcji oszukańczych (fraudowych) oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Coraz częściej sztuczna inteligencja jest wykorzystywana także do oceny zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy czy w doradztwie inwestycyjnym. W tych ostatnich przypadkach przejrzystość i etyka nabierają szczególnego znaczenia, „dotykają” bowiem bezpośrednio sfery człowieka i mogą w istotny sposób wpływać na przestrzeganie praw podstawowych. Jednocześnie znalezienie „złotego środka”, który nie tylko będzie wyważał różne interesy, ale także będzie realny do wdrożenia, jest zadaniem niełatwym. Nierzadko w literaturze podkreśla się, że już dzisiaj widoczny jest brak pozytywnego (jakiegokolwiek?) efektu, jeśli chodzi o realizację postulatów w zakresie etycznego SI (Dubber i in., 2020), w związku ze stosowaniem różnej maści kodeksów etycznych czy dobrych praktyk, które bardziej opierają się na tzw. self-regulation czy self-governance, czyli samostanowieniu praktyk, które następnie są audytowane przez ustanawiającego. Jednocześnie dynamiczny rozwój algorytmów, szczególnie tych podejmujących (w jakimś stopniu) autonomiczne decyzje, powoduje, że nadzór — również etyczny — nie może być chwilowy, ale powinien odbywać się w trybie ciągłym (Lo Piano, 2020), co tylko potęguje już istniejące problemy związane z algorytmizacją

Słowa kluczowe: ethics; artificial intelligence; robo-advice (etyka; sztuczna inteligencja; robodoradztwo)
DOI: 10.33226/0137-5490.2021.8.1
JEL: O30, E22, D14, D18

Sztuczna inteligencja i algorytmy w służbie finansów osobistych. Perspektywa prawno-ekonomiczna

The fourth industrial revolution, Economy 4.0 and Finance 4.0 are facts. Technological changes in the context of finance have resulted in a more active application of artificial intelligence, machine learning and algorithms for product ranges and services aimed at individual clients. Examples of applying AI within the financial sector are automated creditworthiness assessment and financial advice (robo-advice). The article presents these areas from a legal and economic perspective. The wider application of algorithms within the financial sector requires a non-conventional approach by regulators in order not to over-regulate this new and promising segment of the financial services market.

Czwarta rewolucja przemysłowa, Gospodarka 4.0 i Finanse 4.0 stały się faktem. Zmiany technologiczne w obszarze finansów doprowadziły do coraz częstszego wykorzystywania sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i algorytmów do przygotowania oferty i obsługi klientów indywidualnych. Przykładem zastosowania sztucznej inteligencji jest automatyczne badanie zdolności kredytowej czy doradztwo finansowe (robo-advice). Celem artykułu była prezentacja tych zagadnień z perspektywy prawno-ekonomicznej. Zastosowanie algorytmów w finansach wymaga niekonwencjonalnego podejścia przez regulatora, aby nie przeregulować tego nowego i perspektywicznego segmentu rynku usług finansowych.

Słowa kluczowe: artificial intelligence; algorithms; creditworthiness; machine learning; robo-advice (sztuczna inteligencja; algorytmy; automatyzacja decyzji kredowych; uczenie maszynowe; automatyczne doradztwo finansowe)
DOI: 10.33226/0137-5490.2020.7.2
JEL: D10, G20, G50, L84, O33

Usługa automatycznego doradztwa finansowego (robo- -doradztwa) należy do innowacji finansowych w obszarze obsługi klienta detalicznego i jest świadczona przez podmioty z segmentu technologii finansowych. Usługa ta dotyczy najczęściej doradztwa w zakresie inwestycji i polega na wykorzystaniu algorytmów i sztucznej inteligencji do zebrania informacji od klienta i zaproponowaniu rozwiązania odpowiadającego profilowi ryzyka klienta. Taki sposób obsługi zmniejsza koszty usług doradczych oraz minimalizuje lub całkowicie znosi minimalną kwotę inwestycji wymaganą przez doradcę. Ojczyzną robo-doradztwa są Stany Zjednoczone, gdzie jest największy rynek, ale robo-doradcy są obecni również w Europie. W artykule przedstawiono najważniejsze aspekty związane z definicją, regulacjami, funkcjonowaniem, wielkością rynku na świecie i w Polsce wraz z ich prognozą do 2023 r. Z przedstawionej analizy wynika, że najbardziej prawdopodobnym rozwiązaniem w przyszłości jest model hybrydowy, w którym tradycyjny doradca finansowy odpowiadający za kształtowanie relacji z klientem wykorzystuje narzędzia robo-doradztwa do obsługi klienta. Wyzwaniem dla regulatora i nadzoru finansowego będzie wprowadzenie takich norm, które zapewnią bezpieczeństwo uczestników obrotu gospodarczego, a z drugiej strony nie będą zbyt restrykcyjne i hamujące rozwój tego innowacyjnego segmentu rynku usług finansowych.

Słowa kluczowe: doradztwo finansowe; technologie finansowe; robo-advice