Ekspozycja na ryzyko społeczne a zaufanie do ZUS, wiedza o ubezpieczeniach społecznych i dodatkowe oszczędzanie na emeryturę

Ograniczanie ekspozycji jednostek na ryzyka społeczne jest pożądane z perspektywy indywidualnej i państwa. Kluczowym czynnikiem decydującym o poziomie zabezpieczenia przed skutkami ryzyk społecznych jest forma zatrudnienia. Celem artykułu jest wskazanie, czy osoby o niższym poziomie ochrony w systemie ubezpieczeń społecznych cechują się niższym zaufaniem do ZUS, bardziej indywidualistyczną postawą życiową, lub niższym poziomem wiedzy o systemie emerytalnym – a także, czy słabszemu zabezpieczeniu towarzyszą działania kompensacyjne. Odpowiedź na te pytania umożliwiło przeprowadzenie analizy statystycznej w oparciu o dane jednostkowe z badania ZUS Wiedza i postawy wobec ubezpieczeń społecznych. W jej świetle, osoby o najwyższym poziomie ochrony są również tymi, które cechują się najwyższym poziomem wiedzy o mechanizmach systemu zabezpieczenia, natomiast osoby z najwyższym lub najniższym poziomem ochrony cechuje lekka dominacja postawy wspólnotowej nad indywidualistyczną. Zaufanie do ZUS nie różni się istotnie statystycznie między grupami o różnych poziomach zabezpieczenia. Spośród działań kompensacyjnych, dobrowolne oszczędzanie wyraźnie częściej jest notowane wśród osób o niskim zaufaniu do ZUS, natomiast epizod pracy za granicą częściej dotyczył osób o ponadprzeciętnym poziomie wiedzy. W wybranych podgrupach ujawniają się luki w zabezpieczeniu społecznymi, które mogłaby skompensować polityka publiczna.

Behrendt, Ch., Nguyen Q.A. (2018). Innovative approaches for ensuring universal social protection for the future of work. Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---cabinet/documents/publication/wcms_629864.pdf.

Buchholtz, S., Szczepański, M. (2022). Deklarowane powody nieoszczędzania na emeryturę w świetle ogólnopolskich badań ankietowych. Polityka Społeczna, 49(7), 1–9.

De Neubourg, C., Weigand, C. (2000). Social policy as social risk management. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 13(4), 401–412.

Główny Urząd Statystyczny (2021). Wybrane aspekty rynku pracy w Polsce. Aktywność ekonomiczna ludności przed i w czasie pandemii COVID-19. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.

 Jończyk, J. (2006). Prawo zabezpieczenia społecznego, Kantor Wydawniczy Zakamycze.

Kowalewski, E. (1998). Ryzyko w działalności człowieka i możliwości jego ograniczania. W: T. Sangowski (Red.), Ubezpieczenia gospodarcze. Poltext.

Księżopolski, M. (1985). Bezpieczeństwo społeczne i jego zagrożenia. W: A. Piekara, J. Supińska (Red.), Polityka społeczna w okresie przemian. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Leksykon Polityki Społecznej (2001). Rysz-Kowalczyk E. (Red.), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Łyskawa, K. (2007). Grupowe ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Polsce. Fundacja Warty i Kredyt Banku „Razem możemy więcej”.

Międzynarodowa Organizacja Pracy. (1933). Invalidity, Old-Age and Survivors' Insurance Recommendation, 1933 (No. 43) https://www.ilo.org/dyn/normlex/es/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REC,en,R043,/Do cument.

Międzynarodowa Organizacja Pracy. (1944). Income Security Recommendation, 1944 (No. 67), https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/ f?p=1000:12100:::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312405

Międzynarodowa Organizacja Pracy. (1952). Social Security (Minimum Standards) Convention, (No. 102), https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/ f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C102.

OECD. (2020a). Taxing Wages 2020, OECD Publishing, Paris.

OECD, (2020b). Pension Markets in Focus 2020, OECD Publishing, Paris. https://www.oecd.org/daf/fin/private-pensions/Pension-Markets-in-Focus2020.pdf#:~:text=PENSION%20MARKETS%20IN%20FOCUS%202020%20%C2%A9%20OECD%202020,%28USD%201.1%20trillion%2C %202.3%25%20of%20OECD%20pension%20assets%29.

Pieters, D. (2000). Social Security: A Human Right in Search of A New Generation of International Legal Instruments, materiał z międzynarodowego sympozjium "Unemployment and Poverty – Causes and Remedies", Rzym, 5–10 września 2000.

Rutecka, J. (2012). Zakres redystrybucji dochodowej w ubezpieczeniowym systemie emerytalnym. Oficyna Wydawnicza SGH.

Stańko, D. (2005). Efektywność finansowania kapitałowego w bazowym systemie emerytalnym, praca doktorska, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

Szarfenberg, R. (2008). Krytyka i afirmacja polityki społecznej, Wydawnictwo Instytutu Polityki Filozofii i Socjologii PAN, II wydanie.

Szumlicz, T. (1994). Modele polityki społecznej, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Szumlicz, T. (2005). Ubezpieczenie społeczne. Teoria dla praktyki, Oficyna Wydawnicza Branta.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (2016). Wiedza i postawy wobec ubezpieczeń społecznych: raport z badań. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa, https://www.zus.pl/documents/10182/44573/Raport+wiedza+system+emerytalny/040bd2a1-094a-4d97-9d77-e0bddc19e845.