Celem artykułu jest charakterystyka roli składek w ubezpieczeniu społecznym przedsiębiorców. Sytuacja prawna tej grupy ubezpieczonych, będących płatnikami składek na własne ubezpieczenia, została ukształtowana w sposób szczególny, gdyż jedną z przesłanek przyznania im świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jest faktyczna zapłata składek ubezpieczeniowych. Warunek ten dotyczy zarówno świadczeń krótkoterminowych, jak i długoterminowych. Wspomniana zależność prawa do świadczenia od uiszczenia składek na własne ubezpieczenia jest cechą szczególną metody ubezpieczeniowej. Ponadto przyjęcie takiej konstrukcji wobec ubezpieczonych – przedsiębiorców jest uzasadnione prowadzoną przez nich we własnym imieniu i na własne ryzyko aktywnością zarobkową. Bazując na racjonalności ekonomicznej ubezpieczonych, posiadających osobisty interes w rzetelnym i terminowym opłacaniu składek, realizowany jest także ogólny cel społeczny, w postaci efektywnego pozyskiwania składek do funduszy ubezpieczeniowych.

Automatyzacja i komputeryzacja czynności organu administracji publicznej umożliwia załatwienie konkretnej sprawy administracyjnej przez Internet bez wychodzenia z domu. Część postępowań prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w czasie pandemii COVID-19 uległa całkowitej automatyzacji, co oznacza, że były procedowane bez udziału człowieka — pracownika organu. Możliwe okazało się zdalne złożenie wniosku o świadczenie, automatyczna formalna weryfikacja tego wniosku, automatyczna ocena merytoryczna sprawy i jej rozstrzygnięcie, automatyczne przyznanie świadczenia oraz jego wypłata. Przykładem mogą być tutaj postępowania dotyczące świadczenia postojowego przewidzianego ustawą o COVID-19. Czynności w tym postępowaniu były dokonywane w sposób zautomatyzowany — bez udziału pracownika organu. Nowa forma działania organu administracji publicznej polegająca na zautomatyzowanym rozstrzyganiu spraw stała się faktem, pomimo tego, iż nie została przewidziana w przepisie prawa. Działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyprzedziły ustawodawcę, co oznacza, że były podejmowane bez podstawy prawnej. Autorka wskazuje, że automatyczne wydawanie decyzji ze względu na zasadę praworządności i potrzebę zagwarantowania ochrony praw strony postępowania wymaga wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, m.in. z uwagi na zasadę schematyzmu oraz formalizmu normatywnego, należą do tej kategorii spraw, które najlepiej poddają się działaniom algorytmów, a tym samym zautomatyzowanemu rozstrzyganiu.

Celem artykułu jest przedstawienie rozbieżności między metodologią ocen umów o dzieło i umów o świadczenie usług dokonywanych przez sądy cywilne i sądy ubezpieczeń społecznych. Sądy cywilne w pierwszej kolejności ustalają treść oświadczeń woli stron umowy (konsens), następnie dokonują wykładni złożonych oświadczeń woli, aby w ostatnim etapie ustalić kwalifikację prawną umowy. Wola stron odtworzona według wskazanej kolejności ma decydujące znaczenie dla ustalenia kwalifikacji prawnej umowy, dlatego działania sądu cywilnego mają charakter interpretacyjny. Działania sądu ubezpieczeń społecznych ustalające obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonania oznaczonej umowy wykazują raczej charakter prawotwórczy. Sądy oceniają istniejący stosunek prawny między stronami badając fazę wykonawczą umowy. Kwalifikacja stosunków prawnych ubezpieczenia społecznego jest dokonywana via faci. Ustalając normatywny sens tych zachowań na potrzeby ubezpieczeń społecznych sądy dokonują kwalifikacji prawnej łączącej strony umowy cywilnoprawnej. Dla sądu ubezpieczeń społecznych obok oświadczeń woli stron umowy istnieją inne rodzaje zachowań prawnie doniosłych, które wpływają czy nawet decydują o kwalifikacji danego stosunku prawnego.

Przedmiotem glosy jest orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym Sąd badał charakter prawny umowy o rozłożenie na raty należności z tytułu składek, zawieranej pomiędzy ZUS a płatnikiem składek. Sąd uznał, że jest to umowa cywilnoprawna, co umożliwia stosowanie przepisów prawa cywilnego do oceny jej właściwego wykonania. W glosie przedstawiono argumenty przeciwne temu stanowisku. Poddano analizie podstawy normatywne działań organu administracji, w zależności od tego czy dotyczą one działań publicznoprawnych (imperium), czy dokonywania czynności prawa cywilnego. Omówiono wzorzec kompetencji administracyjnej oznaczający uprawnienie i obowiązek działania organu w sferze publicznoprawnej oraz wzorzec kompetencji generalnej leżący u podstaw zasady swobody umów zobowiązaniowych podmiotów prawa cywilnego.

Przedmiotem glosy jest orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym Sąd badał charakter prawny umowy o rozłożenie na raty należności z tytułu składek, zawieranej pomiędzy ZUS a płatnikiem składek. Sąd uznał, że jest to umowa cywilnoprawna, co umożliwia stosowanie przepisów prawa cywilnego do oceny jej właściwego wykonania. W glosie przedstawiono argumenty przeciwne temu stanowisku. Poddano analizie podstawy normatywne działań organu administracji, w zależności od tego czy dotyczą one działań publicznoprawnych (imperium), czy dokonywania czynności prawa cywilnego. Omówiono wzorzec kompetencji administracyjnej oznaczający uprawnienie i obowiązek działania organu w sferze publicznoprawnej oraz wzorzec kompetencji generalnej leżący u podstaw zasady swobody umów zobowiązaniowych podmiotów prawa cywilnego.