Katalog instrumentów wsparcia realizacji przedsięwzięć niskoemisyjnych uzupełniono od 1.12.2022 r. o granty udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na roboty dotyczące instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE). Celem grantów jest bezzwrotna częściowa pomoc finansowa dla właścicieli lub zarządców wielorodzinnych budynków mieszkalnych wykonujących inwestycje, których efektem ma być zmniejszenie zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną z surowców energetycznych. Kwalifikacji wniosków o granty dokonuje bank, ale są one finansowane z wyodrębnionych środków publicznych. Celem artykułu jest ocena regulacji prawnych dotyczących udzielania grantów OZE oraz ustalenie ich charakteru prawnego. Poddano weryfikacji hipotezę o istotnym podobieństwie grantów do dotacji celowych z uwagi na bezzwrotność i celowość dofinansowania, ale włączenie banku w tryb ich udzielania oraz pełnienie funkcji refundacyjnej wydatków poniesionych przez inwestora determinuje stosowanie odmiennej nazwy dla tej formy wsparcia. Ograniczona kwota środków na granty OZE oraz limitowany czas naboru wniosków modelują ten program wsparcia jako krótkoterminowy. Osiągnięte dotychczas w tym zakresie efekty ilościowe i wartościowe prowadzą do wniosku, że program wzbudził duże zainteresowanie inwestorów i może być zakończony przed zaplanowanym w ustawie terminem. Nie rozwiązuje jednak w istotny sposób problemu zwiększenia udziału OZE w polskim sektorze mieszkaniowym.

Katalog instrumentów wsparcia gminnego budownictwa mieszkaniowego uzupełniono od 1.12.2022 r. o premie i granty udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Celem tych nowych instrumentów wsparcia jest dodatkowe dofinansowanie przedsięwzięć zmierzających do poprawy stanu technicznego mieszkaniowych zasobów gmin (MZG). Kwalifikacja wniosków o premie i granty następuje z wykorzystaniem procedur bankowych, ale wsparcie w tych formach jest bezzwrotne. Źródłem udzielanego dofinansowania są środki publiczne. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych dotyczących udzielania premii i grantów przez BGK oraz ustalenie charakteru prawnego instrumentów wsparcia inwestycji realizowanych w gminnych zasobach mieszkaniowych. Poddano weryfikacji hipotezę o istotnym podobieństwie premii i grantów do dotacji celowych. Z uwagi na ustawowo określoną kolejność stosowania różnych instrumentów wsparcia wykazano, że premie i granty są suplementarnymi formami dofinansowania przedsięwzięć realizowanych w gminnych zasobach mieszkaniowych. Osiągnięte dotychczas w tym zakresie pierwsze efekty ilościowe i wartościowe mogą być podstawą do bardzo ostrożnych ocen dotyczących skuteczności premii i grantów w rozwiązywaniu kumulujących się od wielu lat problemów w obszarze gminnego mieszkalnictwa.

Realizacja przedsięwzięć infrastrukturalnych niezbędnych dla realizacji inwestycji mieszkaniowych przez jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) może być dofinansowana z Funduszu Dopłat, którym administruje Bank Gospodarstwa Krajowego. Kilkakrotne zmiany ustawodawstwa, zapoczątkowane 1.04.2021 r., mają stworzyć warunki do zintensyfikowania działań j.s.t. w obszarze komunalnego budownictwa mieszkaniowego. Jednym z instrumentów wsparcia ma być dofinansowanie części kosztów wykonania przedsięwzięć infrastruktury technicznej i społecznej związanej z budownictwem mieszkaniowym. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych określających status prawny oraz zasady udzielania takiego wsparcia. Ustalony brak konkretnych efektów z dwuletniego okresu stosowania przepisów znowelizowanej ustawy o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych uzasadnił negatywną weryfikację hipotezy o pożytecznym wpływie nowych regulacji prawnych na wzrost zainteresowania j.s.t. wykonywaniem projektów infrastrukturalnych towarzyszących inwestycjom mieszkaniowym. W opracowaniu zastosowano metodę dogmatycznoprawną, uzupełnioną analizą dorobku doktryny i judykatury, a także komunikatów BGK o wsparciu udzielanym z Funduszu Dopłat.

Poprawa jakości powietrza to jedno z najważniejszych zadań każdego państwa. W tym celu mogą być stosowane różne instrumenty wpierania inwestorów realizujących przedsięwzięcia ekologiczne. W Polsce katalog takich instrumentów od 1.01.2021 r. uzupełniono o Ekologiczny Fundusz Poręczeń i Gwarancji, utworzony w drodze ustawy i powierzony do obsługi Bankowi Gospodarstwa Krajowego. W jego ramach są udzielane poręczenia i gwarancje spłaty kredytów udzielanych przez banki komercyjne na inwestycje ekologiczne ograniczające negatywne skutki emisji przez systemy ogrzewania stosowane w domach jednorodzinnych. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych określających pozycję prawną oraz zasady funkcjonowania Ekologicznego Funduszu Poręczeń i Gwarancji. Wykazano, że fundusz umożliwia równoległe stosowanie prywatnoprawnych i publicznoprawnych instrumentów wsparcia inwestycji ekologicznych. Jednocześnie wokół tych przedsięwzięć integrowane są działania niektórych jednostek sektora finansów publicznych, banków oraz organów administracji rządowej. Fundusz może stanowić istotne uzupełnienie, o charakterze systemowym, działań zmierzających do efektywniejszej realizacji Rządowego Programu „Czyste Powietrze”. Efekty uzyskane z pierwszego roku funkcjonowania tego funduszu są bardzo skromne, ale przyczyny tego stanu nie muszą być wyłącznie związane z obowiązującymi regulacjami prawnymi. Bardzo niekorzystna sytuacja rynkowa, w tym wysoka inflacja, wzrost kosztów obsługi kredytów oraz bieżących wydatków obciążających gospodarstwa domowe, może wiązać się z niewielkim zainteresowaniem ofertą banków w zakresie kredytów na inwestycje ekologiczne. Sprawia to, że nie mogą być w pełni wykorzystywane zasoby funduszu przeznaczonego na zabezpieczenie zwrotu takich kredytów w postaci poręczeń i gwarancji.

Dokonane w 2016 r. zmiany w ustawie o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego umożliwiły realizację, z wykorzystaniem metod właściwych dla działalności bankowej, kolejnego rządowego programu mieszkaniowego o wyraźnie wyznaczonych granicach podmiotowych i przedmiotowych. Jest to program wspierania rozwoju społecznego budownictwa czynszowego, w tym jego istotnej części dedykowanej osobom o umiarkowanych dochodach, które nie są zainteresowane zaspokojeniem swoich potrzeb mieszkaniowych w drodze nabycia prawa własności lokali mieszkalnych. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych dotyczących mechanizmu zwrotnego finansowania tzw. przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych realizowanych przez społeczne inicjatywy mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe oraz spółki gminne. W prawnej konstrukcji mechanizmu zwrotnego finansowania, stosowana jest forma kredytu udzielanego na warunkach preferencyjnych odnoszących się przede wszystkim do zasad jego oprocentowania oraz okresu spłaty. Efekty ilościowe i wartościowe osiągnięte w połowie 10-letniego okresu realizacji tego programu potwierdzają, że interwencja prawodawcy w konstrukcję mechanizmu zwrotnego finansowania była uzasadniona i spowodowała wzrost zainteresowania inwestorów. Utrzymanie tej tendencji wymaga jednak dalszego doskonalenia regulacji prawnych, które stanowią ważny element Narodowego Programu Mieszkaniowego przyjętego w 2016 r. 

Z dniem 12.04.2020 r. weszła w życie nowelizacja przepisów ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów istotnie poszerzająca zakres stosowania premii termomodernizacyjnej, która stanowi instrument wsparcia inwestycji skutkujących zmniejszeniem zapotrzebowania na energię cieplną w budynkach mieszkalnych. Najważniejsze zmiany ustawodawstwa polegają na rezygnacji z niektórych dotychczasowych ograniczeń dotyczących wysokości premii, wprowadzeniu możliwości zwiększenia premii z tytułu montażu w budynkach mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii oraz dodatkowym wsparciu finansowym prac wykonywanych w ścianach zewnętrznych budynków wielkopłytowych. W opracowaniu zamieszczono szczegółową analizę regulacji prawnych i ich ocenę odnoszącą się do potrzeb oraz skutków prawnych i finansowych przyznawania premii termomodernizacyjnych w zmienionym stanie prawnym. Wykazano, że premia termomodernizacyjna pełni szczególną rolę w promowaniu inwestycji proekologicznych, a jej status prawny jest determinowany ścisłymi związkami z kredytami bankowymi udzielanymi na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych, źródłem finansowania premii z Funduszu Termomodernizacji i Remontów zasilanego z budżetu państwa oraz celami inwestycji termomodernizacyjnych zakładającymi zmniejszenie zapotrzebowania na energię wytwarzaną ze źródeł tradycyjnych o niekorzystnym wpływie na środowisko naturalne. Stwierdzono, że premia termomodernizacyjna może być ważnym instrumentem motywowania właścicieli oraz zarządców budynków mieszkalnych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła do podjęcia działań proekologicznych.

Obowiązująca od połowy 2018 r. ustawa o wspieraniu nowych inwestycji, kilkakrotnie już nowelizowana, istotnie zmienia warunki wsparcia inwestorów, w porównaniu z inwestycjami realizowanymi na terenie specjalnych stref ekonomicznych. Obie formy wsparcia mogą być stosowane równolegle, nawet w odniesieniu do tego samego przedsiębiorcy, który inwestuje na różnych obszarach, tzn. w specjalnej strefie ekonomicznej oraz na innym prawnie wyodrębnionym obszarze. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych warunkujących wydanie decyzji o wsparciu oraz stosowanie instrumentu wsparcia mającego postać zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskanych z nowej inwestycji. Wykazano, że łączne spełnienie dwóch warunków umożliwia zwolnienie z opodatkowania dochodów wygenerowanych z nowej inwestycji — mowa tu o prowadzeniu działalności wymienionej w decyzji o wsparciu na obszarze wskazanym w tej decyzji. Ściśle z nimi jest związane zastrzeżenie, że wartość zwolnienia podatkowego nie może przekroczyć limitu pomocy publicznej przysługującej temu podatnikowi. Ustanawiając powyższe warunki ustalono, że zwolnienie z opodatkowania ma charakter przedmiotowy, a nie podmiotowy, gdyż nie obejmuje innych dochodów osiąganych przez podatnika. Przyjęcie przez ustawodawcę szerokiej definicji pojęcia „nowa inwestycja” sprawia, że w jednakowym stopniu powinny być wspierane inwestycje w pełni nowe oraz inwestycje polegające na rozbudowie lub modernizacji należących do danego przedsiębiorcy już uprzednio istniejących środków trwałych.