Katalog instrumentów wsparcia gminnego budownictwa mieszkaniowego uzupełniono od 1.12.2022 r. o premie i granty udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Celem tych nowych instrumentów wsparcia jest dodatkowe dofinansowanie przedsięwzięć zmierzających do poprawy stanu technicznego mieszkaniowych zasobów gmin (MZG). Kwalifikacja wniosków o premie i granty następuje z wykorzystaniem procedur bankowych, ale wsparcie w tych formach jest bezzwrotne. Źródłem udzielanego dofinansowania są środki publiczne. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych dotyczących udzielania premii i grantów przez BGK oraz ustalenie charakteru prawnego instrumentów wsparcia inwestycji realizowanych w gminnych zasobach mieszkaniowych. Poddano weryfikacji hipotezę o istotnym podobieństwie premii i grantów do dotacji celowych. Z uwagi na ustawowo określoną kolejność stosowania różnych instrumentów wsparcia wykazano, że premie i granty są suplementarnymi formami dofinansowania przedsięwzięć realizowanych w gminnych zasobach mieszkaniowych. Osiągnięte dotychczas w tym zakresie pierwsze efekty ilościowe i wartościowe mogą być podstawą do bardzo ostrożnych ocen dotyczących skuteczności premii i grantów w rozwiązywaniu kumulujących się od wielu lat problemów w obszarze gminnego mieszkalnictwa.

Realizacja przedsięwzięć infrastrukturalnych niezbędnych dla realizacji inwestycji mieszkaniowych przez jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) może być dofinansowana z Funduszu Dopłat, którym administruje Bank Gospodarstwa Krajowego. Kilkakrotne zmiany ustawodawstwa, zapoczątkowane 1.04.2021 r., mają stworzyć warunki do zintensyfikowania działań j.s.t. w obszarze komunalnego budownictwa mieszkaniowego. Jednym z instrumentów wsparcia ma być dofinansowanie części kosztów wykonania przedsięwzięć infrastruktury technicznej i społecznej związanej z budownictwem mieszkaniowym. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych określających status prawny oraz zasady udzielania takiego wsparcia. Ustalony brak konkretnych efektów z dwuletniego okresu stosowania przepisów znowelizowanej ustawy o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych uzasadnił negatywną weryfikację hipotezy o pożytecznym wpływie nowych regulacji prawnych na wzrost zainteresowania j.s.t. wykonywaniem projektów infrastrukturalnych towarzyszących inwestycjom mieszkaniowym. W opracowaniu zastosowano metodę dogmatycznoprawną, uzupełnioną analizą dorobku doktryny i judykatury, a także komunikatów BGK o wsparciu udzielanym z Funduszu Dopłat.

Poprawa jakości powietrza to jedno z najważniejszych zadań każdego państwa. W tym celu mogą być stosowane różne instrumenty wpierania inwestorów realizujących przedsięwzięcia ekologiczne. W Polsce katalog takich instrumentów od 1.01.2021 r. uzupełniono o Ekologiczny Fundusz Poręczeń i Gwarancji, utworzony w drodze ustawy i powierzony do obsługi Bankowi Gospodarstwa Krajowego. W jego ramach są udzielane poręczenia i gwarancje spłaty kredytów udzielanych przez banki komercyjne na inwestycje ekologiczne ograniczające negatywne skutki emisji przez systemy ogrzewania stosowane w domach jednorodzinnych. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych określających pozycję prawną oraz zasady funkcjonowania Ekologicznego Funduszu Poręczeń i Gwarancji. Wykazano, że fundusz umożliwia równoległe stosowanie prywatnoprawnych i publicznoprawnych instrumentów wsparcia inwestycji ekologicznych. Jednocześnie wokół tych przedsięwzięć integrowane są działania niektórych jednostek sektora finansów publicznych, banków oraz organów administracji rządowej. Fundusz może stanowić istotne uzupełnienie, o charakterze systemowym, działań zmierzających do efektywniejszej realizacji Rządowego Programu „Czyste Powietrze”. Efekty uzyskane z pierwszego roku funkcjonowania tego funduszu są bardzo skromne, ale przyczyny tego stanu nie muszą być wyłącznie związane z obowiązującymi regulacjami prawnymi. Bardzo niekorzystna sytuacja rynkowa, w tym wysoka inflacja, wzrost kosztów obsługi kredytów oraz bieżących wydatków obciążających gospodarstwa domowe, może wiązać się z niewielkim zainteresowaniem ofertą banków w zakresie kredytów na inwestycje ekologiczne. Sprawia to, że nie mogą być w pełni wykorzystywane zasoby funduszu przeznaczonego na zabezpieczenie zwrotu takich kredytów w postaci poręczeń i gwarancji.

Dokonane w 2016 r. zmiany w ustawie o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego umożliwiły realizację, z wykorzystaniem metod właściwych dla działalności bankowej, kolejnego rządowego programu mieszkaniowego o wyraźnie wyznaczonych granicach podmiotowych i przedmiotowych. Jest to program wspierania rozwoju społecznego budownictwa czynszowego, w tym jego istotnej części dedykowanej osobom o umiarkowanych dochodach, które nie są zainteresowane zaspokojeniem swoich potrzeb mieszkaniowych w drodze nabycia prawa własności lokali mieszkalnych. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych dotyczących mechanizmu zwrotnego finansowania tzw. przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych realizowanych przez społeczne inicjatywy mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe oraz spółki gminne. W prawnej konstrukcji mechanizmu zwrotnego finansowania, stosowana jest forma kredytu udzielanego na warunkach preferencyjnych odnoszących się przede wszystkim do zasad jego oprocentowania oraz okresu spłaty. Efekty ilościowe i wartościowe osiągnięte w połowie 10-letniego okresu realizacji tego programu potwierdzają, że interwencja prawodawcy w konstrukcję mechanizmu zwrotnego finansowania była uzasadniona i spowodowała wzrost zainteresowania inwestorów. Utrzymanie tej tendencji wymaga jednak dalszego doskonalenia regulacji prawnych, które stanowią ważny element Narodowego Programu Mieszkaniowego przyjętego w 2016 r. 

Z dniem 12.04.2020 r. weszła w życie nowelizacja przepisów ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów istotnie poszerzająca zakres stosowania premii termomodernizacyjnej, która stanowi instrument wsparcia inwestycji skutkujących zmniejszeniem zapotrzebowania na energię cieplną w budynkach mieszkalnych. Najważniejsze zmiany ustawodawstwa polegają na rezygnacji z niektórych dotychczasowych ograniczeń dotyczących wysokości premii, wprowadzeniu możliwości zwiększenia premii z tytułu montażu w budynkach mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii oraz dodatkowym wsparciu finansowym prac wykonywanych w ścianach zewnętrznych budynków wielkopłytowych. W opracowaniu zamieszczono szczegółową analizę regulacji prawnych i ich ocenę odnoszącą się do potrzeb oraz skutków prawnych i finansowych przyznawania premii termomodernizacyjnych w zmienionym stanie prawnym. Wykazano, że premia termomodernizacyjna pełni szczególną rolę w promowaniu inwestycji proekologicznych, a jej status prawny jest determinowany ścisłymi związkami z kredytami bankowymi udzielanymi na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych, źródłem finansowania premii z Funduszu Termomodernizacji i Remontów zasilanego z budżetu państwa oraz celami inwestycji termomodernizacyjnych zakładającymi zmniejszenie zapotrzebowania na energię wytwarzaną ze źródeł tradycyjnych o niekorzystnym wpływie na środowisko naturalne. Stwierdzono, że premia termomodernizacyjna może być ważnym instrumentem motywowania właścicieli oraz zarządców budynków mieszkalnych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła do podjęcia działań proekologicznych.

Obowiązująca od połowy 2018 r. ustawa o wspieraniu nowych inwestycji, kilkakrotnie już nowelizowana, istotnie zmienia warunki wsparcia inwestorów, w porównaniu z inwestycjami realizowanymi na terenie specjalnych stref ekonomicznych. Obie formy wsparcia mogą być stosowane równolegle, nawet w odniesieniu do tego samego przedsiębiorcy, który inwestuje na różnych obszarach, tzn. w specjalnej strefie ekonomicznej oraz na innym prawnie wyodrębnionym obszarze. Celem artykułu jest analiza i ocena regulacji prawnych warunkujących wydanie decyzji o wsparciu oraz stosowanie instrumentu wsparcia mającego postać zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskanych z nowej inwestycji. Wykazano, że łączne spełnienie dwóch warunków umożliwia zwolnienie z opodatkowania dochodów wygenerowanych z nowej inwestycji — mowa tu o prowadzeniu działalności wymienionej w decyzji o wsparciu na obszarze wskazanym w tej decyzji. Ściśle z nimi jest związane zastrzeżenie, że wartość zwolnienia podatkowego nie może przekroczyć limitu pomocy publicznej przysługującej temu podatnikowi. Ustanawiając powyższe warunki ustalono, że zwolnienie z opodatkowania ma charakter przedmiotowy, a nie podmiotowy, gdyż nie obejmuje innych dochodów osiąganych przez podatnika. Przyjęcie przez ustawodawcę szerokiej definicji pojęcia „nowa inwestycja” sprawia, że w jednakowym stopniu powinny być wspierane inwestycje w pełni nowe oraz inwestycje polegające na rozbudowie lub modernizacji należących do danego przedsiębiorcy już uprzednio istniejących środków trwałych.