Zasiłki i świadczenia przedemerytalne. Przedwczesna dezaktywizacja zawodowa?

Programy pasywnej polityki rynku pracy spowodowały na przełomie XX i XXI wieku dezaktywizację zawodową dużej grupy osób w wieku przedemerytalnym. Przyczyniło się to do utrwalania problemów i negatywnych tendencji dotyczących niskiej aktywności zawodowej osób starszych oraz znacznego obciążenia urzędów pracy obsługą osób bez pracy, ale niezainteresowanych jej podjęciem. Autorki dokonują oceny systemu zasiłków i świadczeń przedemerytalnych wdrożonych w Polsce w drugiej połowie lat 90. XX w. we wskazanych wymiarach. Analizę uwarunkowań legislacyjnych uzupełniają o jednostkowe dane administracyjne pochodzące z hurtowni danych CeSAR. Pozwala to wskazać skalę problemu oraz możliwe konsekwencje bierności zawodowej.

Bibliografia/References

Acemoglu, D. i Autor, D. (2011). Skills, Tasks and Technologies: Implications for Employment and Earnings. W: D. Card i O. Ashenfelter (Red.), Handbook of Labor Economics. Vol. 4B. North-Holland, Amsterdam, 1043–1171.

Bukowski, M., Kowal, P., Lewandowski, P. i Zawistowski, J. (2006). Struktura i poziom wydatków i dochodów sektora finansów publicznych a sytuacja na rynku pracy. Warszawa: Narodowy Bank Polski.

Gazon, J. (2008). Ani bezrobocie, ani opieka społeczna. Od wyboru etycznego do ekonomicznej realizacji. Warszawa: Wydawnictwo PWN.

Hardy, W., Keister, R. i Lewandowski, P. (2018). Educational Upgrading, Structural Change and the Task Composition of Jobs in Europe. Economics of Transition, 26(2), 201–231. http://orka2.sejm.gov.pl/IZ5.nsf/main/77CF3DA8 (03.05.2021).

Jarmołowicz, W. i Woźniak-Jęchorek, B. (2011). Bezrobocie instytucjonalne w teorii i praktyce gospodarowania. Ekonomia i Prawo, VII, 175–188.

Kaliński, J. (2009). Transformacja gospodarski polskiej w latach 1989–2004. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Klementowska, A. i Flaszyńska, E. (2018). Rynek pracy a zmiany pokoleniowe (stan i prognozy). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.

Klimkiewicz, A. (2006). Świadczenie przedemerytalne jako instrument łagodzący skutki bezrobocia w Polsce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Współczesne Problemy Bankowości, Finansów i Ubezpieczeń w Teorii i Praktyce, 2, 89–102.

Lewandowski, P., Koloch, G. i Regulski, A. (2008). Elastyczność rynków dóbr i pracy w Polsce na tle wybranych krajów europejskich. Instytut Badań Strukturalnych.

Mól, D. (2008). Osoby 50+ na rynku pracy. Biuletyn Fundacji Społeczno-Ekonomicznych, (7).

Nagel, K. i Smandek, I. M. (2010). Polityka rynku pracy i źródła jej finansowania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Niewiadomska, A. (2013). Analiza zjawiska bierności zawodowej w Polsce. Nauki Społeczne, 2(8), 103–116.

Orazem, P. F. i Vodopivec, M. (1994). Winners and Losers in Transition. Returns to Education, Experience and Gender in Slovenia. The World Bank, Policy Research Working Paper no. 1342.

Ptaszyńska, B. (2012). Dezaktywizacja zawodowa społecznym skutkiem transformacji. Wiadomości Statystyczne, (6), 29–40.

Puzio-Wacławik, B. (1995). Wybrane aspekty bezrobocia w krajach EWG (Unii Europejskiej). Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, (450), 21–29.

Rajkiewicz, A. (2005). Społeczne koszty transformacji. W: E. Czarny (Red.), Gospodarka polska na przełomie wieków. Od A do Z. Warszawa: Narodowy Bank Polski.

Sierocka, I. (2003). Świadczenia przedemerytalne. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (7), 23–30.

Skawińska, M. (2006). Lewica Polska po 1989 r. SLD w wyborach prezydenckich i parlamentarnych w latach 1991–2001. Athenaeum. Political Science, (14–15), 137–156.

Stasiak, J. (2008). Polityka rynku pracy wobec bezrobocia w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, (219), 31–50.

Sztanderska, U. (2008). Przyczyny wczesnej dezaktywizacji zawodowej i emerytalnej osób ubezpieczonych w ZUS. W: A. Giza-Poleszczuk, M. Góra, J. Liwiński i U. Sztanderska, Dezaktywizacja osób w wieku okołoemerytalnym. Raport z badań. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Szylko-Skoczny, M. (2004). Polityka społeczna wobec bezrobocia w Trzeciej Rzeczypospolitej. Warszawa.

Ustawa z 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu, Dz.U. 1989 nr 75 poz. 446.

Ustawa z 26 października 1982 r. o postępowaniu wobec osób uchylających się od pracy, Dz.U. 1982 nr 35 poz. 229.

Ustawa z 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu, Dz.U. 1991 nr 106 poz. 457.

Ustawa z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, Dz.U. 1995 r. nr 1 poz. 1.

Ustawa z 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, Dz.U. 2000 nr 84 poz. 948.

Ustawa z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz.U. 1997 nr 101 poz. 628.

Ustawa z 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Dz.U. 2001 nr 122 poz. 1323.

Ustawa z 22 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o zatrudnianiu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o pomocy społecznej, Dz.U. 2001 nr 89 poz. 973.

Ustawa z 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego oraz ustawy o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół, Dz.U. 2001 nr 154 poz. 1793.

Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2019 poz. 1482 z późn. zm.

Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, Dz.U. 2019 poz. 2173.

Uścińska, G., Petelczyc, J. i Roicka, P. (2011). Diagnoza sytuacji osób w wieku 45+ na rynku pracy w Polsce i w wybranych krajach UE na podstawie danych zastanych. Aspekt prawny. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Vodopivec, M., Wörgötter, A. i Raju, D. (2003). Unemployment Benefit Systems in Central and Eastern Europe: A Review of the 1990s. The World Bank, Discussion Paper, (310).

Zarychta, H. (1998). Pasywna polityka rynku pracy w Polsce w latach 1990–1996. W: E. Kryńska, E. Kwiatkowski i H. Zarychta, Polityka państwa na rynku pracy w Polsce w latach dziewięćdziesiątych. Raport IPiSS, nr 12. Warszawa.

Zdrojewski, E. (2012). Poziom bezrobocia osób w wieku niemobilnym. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej, (1), 147–161.

Zieleniecki, M. (2013). Zakres podmiotowy ubezpieczenia społecznego. W: Ubezpieczenie społeczne — dawniej i dziś. W 80-lecie uchwalenia ustawy o ubezpieczeniu społecznym. Wrocław: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego.

Zieliński, K. i Sroka, J. (2006). Aktywne programy rynku pracy jako element polityki społeczno-gospodarczej (na przykładzie powiatu jasielskiego). Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, (709), 139–149.