Praca i Zabezpieczenie społeczne 07/2022

Artykuł jest poświęcony modelom zrzeszania się w związkach zawodowych funkcjonariuszy zatrudnionych na podstawie administracyjnoprawnej. Dotyczy to przede wszystkim funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej oraz Służby Celno-Skarbowej. Zmiany ustawowe z 2019 roku wprowadziły mechanizmy pluralizmu kwalitatywnego do organizacji związków zawodowych tych grup zatrudnionych.

Modele zrzeszania w związkach zawodowych funkcjonariuszy zatrudnionych na podstawie administracyjnoprawnej w systemie polskiego prawa zatrudnienia

The article is devoted to models of trade union association of officers employed on an administrative basis. This mainly applies to officers of the Police, Border Guard, Prison Service and the Customs and Tax Service. The statutory changes of 2019 introduced mechanisms of qualitative pluralism to the organization of trade unions of these groups of officers.

Artykuł jest poświęcony modelom zrzeszania się w związkach zawodowych funkcjonariuszy zatrudnionych na podstawie administracyjnoprawnej. Dotyczy to przede wszystkim funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej oraz Służby Celno-Skarbowej. Zmiany ustawowe z 2019 roku wprowadziły mechanizmy pluralizmu kwalitatywnego do organizacji związków zawodowych tych grup zatrudnionych.

„Organizacja społeczna” zakładu pracy jako podstawowe pojęcie teorii prawa pracy

The workplace must be recognised as a key institution in the theory of labour law and this is beyond any doubt. The social consequences of failing to recognise the workplace can be dramatic. Moreover, in a situation where other human communities are scarce, the importance of the community of the workplace (especially if we remember about its relative stability) turns out to be fundamental. Thus, the importance of the community of the workplace is crucial not only for the individual, but also for the society. Since public tasks and public functions exist in labour law, and the workplace exists as a subject and the manager of the workplace exists as a governing body, this forces us to reflect upon the legal qualification of the workplace and its manager. As mentioned above, the need to build on this reflection turns out to be urgent in today's scholarship if we take into account the social dimension of the workplace as a community. Thus, there is an absolute necessity to determine the legal relations between the employee and the workplace, but also (or perhaps especially) between the workplace and the state. This is especially important today, when the workplace turns out to be almost the only significant instrument in the administration of the state with regard to entities which exist outside of strictly defined public administration. The construction of the workplace vests the state with enormous possibilities for organising and shaping the society.

Autorka wskazuje, że uznanie podmiotu zakładu pracy jako kluczowej instytucji w teorii prawa pracy, to teza, która pod żadnym pozorem nie może budzić wątpliwości. Konsekwencje społeczne niedostrzegania tego podmiotu są bowiem drastyczne. Co więcej, w sytuacji nikłości innych wspólnot ludzkich znacznie wspólnoty zakładu pracy okazuje się fundamentalne. Ważkość wspólnoty zakładu pracy wybija się nie tylko w perspektywie pojedynczego człowieka, ale i całego społeczeństwa. Poprzez fakt istnienia na płaszczyźnie prawa pracy zadań publicznych i funkcji publicznych instrument zakładu pracy jako pewnej „podmiotowości” i osoby kierownika tego zakładu jako swoistego „organu” wymusza refleksję w zakresie prawnej kwalifikacji zakładu pracy i osoby nim kierującej. Zdaniem autorki potrzeba rozważań wokół tej refleksji jest w dzisiejszych badaniach naukowych „paląca”, jeśli wziąć pod uwagę społeczny wymiar wspólnoty zakładu pracy. Istnieje konieczność ustalenia prawnych relacji zachodzących między pracownikiem i zakładem pracy, ale także, a może przede wszystkim, między zakładem pracy i państwem, zwłaszcza teraz, gdy zakład pracy okazuje się być prawie jedynym znaczącym instrumentem w administrowaniu państwem, jeśli chodzi o podmioty spoza administracji publicznej sensu stricto. Konstrukcja zakładu pracy daje bowiem państwu ogromne możliwości organizowania i formowania społeczeństwa.

Programy pasywnej polityki rynku pracy spowodowały na przełomie XX i XXI wieku dezaktywizację zawodową dużej grupy osób w wieku przedemerytalnym. Przyczyniło się to do utrwalania problemów i negatywnych tendencji dotyczących niskiej aktywności zawodowej osób starszych oraz znacznego obciążenia urzędów pracy obsługą osób bez pracy, ale niezainteresowanych jej podjęciem. Autorki dokonują oceny systemu zasiłków i świadczeń przedemerytalnych wdrożonych w Polsce w drugiej połowie lat 90. XX w. we wskazanych wymiarach. Analizę uwarunkowań legislacyjnych uzupełniają o jednostkowe dane administracyjne pochodzące z hurtowni danych CeSAR. Pozwala to wskazać skalę problemu oraz możliwe konsekwencje bierności zawodowej.

Sektor transportu drogowego w Polsce jest niezwykle ważną częścią naszej gospodarki. Wprowadzane w kilku etapach zmiany w ramach tzw. Pakietu mobilności w dużym stopniu odbiją się na sytuacji ekonomicznej polskich przewoźników. Pakiet ten zawiera szereg regulacji odnoszących się zarówno do konkurencyjności przedsiębiorstw transportowych w UE, jak i do polepszenia warunków pracy kierowców. Artykuł dotyczy nowych unormowań związanych z objęciem kierowców transportu międzynarodowego przepisami o delegowaniu pracowników, a w konsekwencji zmian w zakresie ich wynagradzania.

Autorka omawia zagadnienie naruszania praw pracowniczych w globalnych łańcuchach dostaw międzynarodowych przedsiębiorstw. Przedstawia szczegółowo projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw i odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz proponowane zmiany w prawie międzynarodowym prywatnym. Inicjatywa ta jest pierwszym tak kompleksowym uregulowaniem na terytorium UE i nakłada na przedsiębiorstwa obowiązki mające na celu ochronę socjalnych praw człowieka w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w całym łańcuchu dostaw.

Artykuł dotyczy przejścia w stan spoczynku sędziów i prokuratorów. Autorka analizuje okoliczności umożliwiające przedłużenie przez Krajową Radę Sądownictwa lub Prokuratora Generalnego okresu aktywności zawodowej. Omawia przepisy dotyczące stanu spoczynku sędziów Sądu Najwyższego. W przeciwieństwie do sędziów sądów powszechnych oraz prokuratorów z chwilą ukończenia 65 lat sędziowie Sądu Najwyższego przechodzą w stan spoczynku bez możliwości ubiegania się o przedłużenie okresu służby. Autorka odnosi się do dyrektywy Rady 2000/78/WE ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. W jej ocenie polskie przepisy pozostają w sprzeczności z przepisami Unii Europejskiej.

Rozważania prowadzane w artykule dotyczą relacji między zawodową samodzielnością farmaceuty aptekarza a jego podporządkowaniem pracowniczym w sytuacji wykonywania tego zawodu w ramach stosunku pracy. Zgodnie z art. 35 ust. 1–2 ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, aptekarz samodzielnie podejmuje decyzje w zakresie sprawowania opieki farmaceutycznej, udzielania usług farmaceutycznych oraz wykonywania zadań zawodowych, kierując się wyłącznie dobrem pacjenta, i nie jest związany w tym zakresie poleceniem służbowym. Podmiot prowadzący aptekę, punkt apteczny lub dział farmacji szpitalnej ma obowiązek umożliwić aptekarzowi samodzielne podejmowanie decyzji w zakresie sprawowania opieki farmaceutycznej, udzielania usług farmaceutycznych lub wykonywania zadań zawodowych w zakresie, w jakim są one związane z prowadzoną przez ten podmiot działalnością. Zdaniem autora aptekarz nie jest związany poleceniami pracodawcy w zakresie czynności objętych prawnymi gwarancjami samodzielności zawodowej, zaś pracodawca ma prawny obowiązek umożliwić mu samodzielne podejmowanie decyzji w granicach jego uprawnień zawodowych. W tym zakresie nie istnieje zatem obowiązek wykonywania poleceń pracodawcy dotyczących pracy w rozumieniu art. 100 § 1 kodeksu pracy.

Autorka przedstawia problemy orzecznicze związane z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego tzw. ustawy dezubekizacyjnej. Na mocy tego aktu okres pełnienia przez funkcjonariusza służby na rzecz totalitarnego państwa nie może być zaliczany przy ustalaniu podstawy wymiaru jego emerytury lub przysługującej po nim renty rodzinnej. W opracowaniu szeroko zreferowano najnowszy judykat Sądu Najwyższego z przedmiotowego zakresu, wskazujący wyraźnie, że w sprawach dotyczących obniżenia świadczeń na podstawie wskazanej ustawy zachodzi potrzeba stosowania tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw, czyli samodzielnego rozstrzygania przez sądy o niezgodności ustawy z Konstytucją.