Praca i Zabezpieczenie Społeczne 05/2021

W artykule został podjęty problem konstytucyjności zasady uprzywilejowania pracownika w zakresie określonym w art. 9 § 2 k.p. Celem artykułu jest uzasadnienie twierdzenia, że przedmiotowa zasada ma de lege lata charakter konstytucyjny, oraz wskazanie jego ważniejszych konsekwencji. Aby zrealizować postawiony cel, autor przeprowadza analizę relewantnych regulacji prawnych w różnych momentach czasowych oraz wykorzystuje koncepcje teoretycznoprawne, takie jak przede wszystkim zintegrowana koncepcja zasad prawa czy koncepcja typologicznej treści językowej predykatu.

Status prawny związków zawodowych zrzeszających osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych i ich działaczy w Polsce

The article is devoted to the issue of the coalition in trade unions of persons employed on civil law basis. The notion of civil law employment may be understood in different ways. In the narrow interpretation (sensu stricto) it refers only to individuals who perform work under civil law agreements, such as a contract of mandate or an agreement on the provision of services. In the wider sense (sensu largo), one might also add performing work by self-employed persons (b2b). Moreover, the article discusses some aspects of the status of trade union officials performing work on a civil law basis.

Artykuł poświęcony jest problematyce zrzeszania się w związkach zawodowych osób zatrudnionych na podstawach cywilnoprawnych. W szerokim zakresie tego rodzaju uprawnienia wprowadziła nowelizacja z 5 lipca 2018 r. do ustawy o związkach zawodowych. Odnosi się ona zarówno do zatrudnionych na podstawie umów z kodeksu cywilnego, jak i samozatrudnionych. Ponadto w artykule omówiono niektóre aspekty statusu działaczy związkowych świadczących pracę na podstawach cywilnoprawnych.

Artykuł dotyczy orzecznictwa Sądu Najwyższego Kanady w zakresie relacji pomiędzy prawem do zrzeszania się a prawem do rokowań zbiorowych i prawem do strajku. Autorka analizuje takie orzeczenia jak BC Health czy SFL v Saskatchewan. Przedstawia „dialog” pomiędzy poszczególnymi sądami i trybunałami. W orzeczeniu SFL v Saskatchewan Sąd Najwyższy Kanady wskazuje na wzmacniający się międzynarodowy konsensus, że aby prawo do rokowań zbiorowych było znaczące, musi zawierać w sobie prawo do strajku. W swoich rozważaniach Sąd Najwyższy Kanady odwołuje się bezpośrednio do dorobku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Relacja pomiędzy orzecznictwem obu podmiotów jest wyrazista. Wyraźną wspólną bazą jest dorobek quasi-orzecznicy Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie ustalania istnienia stosunków pracy. Z przeprowadzonej analizy wynika, że prawne instrumenty przysługujące inspektorom PIP w tym zakresie to skierowanie do pracodawcy wystąpienia, prowadzenie postępowania wykroczeniowego lub wytoczenie na rzecz określonej osoby powództwa do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy. Środki te w praktyce są mało efektywne. W obecnym stanie prawnym inspektorzy PIP nie są uprawnieni do wydawania decyzji administracyjnych ustalających istnienie stosunku pracy, choć istnieją pewne argumenty natury dogmatycznoprawnej przemawiające za przyznaniem im takiego uprawnienia, co wymagałoby jednak stworzenia odpowiedniego trybu odwoławczego, który byłby podobny do procedury odwoławczej od decyzji ZUS.

Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (art. 47 i 57 k.p.) nie jest wynagrodzeniem, a odszkodowaniem, które dodatkowo pełni funkcję represyjno-prewencyjną. Żaden przepis ubezpieczenia społecznego nie wyłącza możliwości przyznania odszkodowania za czas pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego czy świadczenia rehabilitacyjnego. Autorka wskazuje, że „wynagrodzenie” za czas pozostawania bez pracy powinno przysługiwać również za okres niezdolności do pracy pracownika szczególnie chronionego (art. 47 zd. 2 i 57 § 2 k.p.), który został bezprawnie zwolniony — w ten sposób, że pracodawca powinien być zobowiązany pokryć różnicę między wysokością świadczenia z ubezpieczenia społecznego a wynagrodzeniem, które pracownik by uzyskał, gdyby pracował.

W artykule zaprezentowany został problem wypalenia zawodowego. Autorka przedstawia pojęcie wypalenia zawodowego, jego genezę, objawy i ich konsekwencje dla pracowników, pracodawców i całego społeczeństwa. Prezentuje rozwiązania przyjęte w niektórych krajach europejskich, których celem jest przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu. Podejmuje również próbę analizy, jakie rozwiązania mogą zostać przyjęte w prawie polskim w celu przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu oraz czy wypalenie zawodowe może zostać uznane za chorobę zawodową. Przedstawia także propozycje rozwiązań, których wdrożenie pomogłyby pracodawcom w walce z syndromem wypalenia zawodowego.

Autor analizuje orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące związania sądów państwa członkowskiego zaświadczeniem o ustawodawstwie właściwym (E101 i A1) w razie stwierdzenia oszustwa. Zarówno w polskiej literaturze, jak i judykaturze orzeczeniom z tego zakresu przypisuje się różne skutki. Zdaje się dominować przeświadczenie o osłabieniu mocy wiążącej wspomnianych zaświadczeń. Artykuł ma na celu krytyczną takiego zapatrywania, a także sformułowanie wniosków płynących z rysującej się linii orzeczniczej. Pierwsza część artykułu została opublikowana w poprzednim numerze PiZS.

Opracowanie referuje ostatnie rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego (wyrok z 5 listopada 2020 r., II UK 33/19) odnoszące się do problematyki zatrudnienia jako pracowników wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i do konsekwencji tego w sferze ubezpieczeń społecznych.