Praca i Zabezpieczenie Społeczne 12/2023

Artykuł został poświęcony problematyce ochrony prawnej przed przemocą osób bezrobotnych w trakcie odbywania stażu, który zalicza się do najczęściej stosowanych podstawowych form aktywizacji zawodowej. Problematyka ta nabiera szczególnego znaczenia w świetle Konwencji nr 190 MOP dotyczącej eliminacji przemocy i molestowania w świecie pracy, w której stażyści zostali explicite wskazani obok pracowników jako grupa, której ochrona przed przemocą i molestowaniem powinna być zagwarantowana. Niejasny charakter prawny stażu oraz złożoność relacji zachodzących pomiędzy trzema podmiotami zaangażowanymi w jego realizację, daje asumpt do rozważań na temat przyjętego przez polskiego ustawodawcę modelu ochrony oraz jego zgodności z Konwencją nr 190 MOP, która w razie ratyfikacji będzie wyznaczała standardy ochrony przed przemocą w świecie pracy.

W artykule omawiane są główne kwestie determinujące model ustawowej kodyfikacji samozatrudnienia, w szczególności samozatrudnienia zależnego. Zakres analizy obejmuje także konsekwencje wynikające z faktu, że samozatrudnienie jest instytucja prawa zobowiązań, fundamentalnej części prawa prywatnego. Wymaga to świadomości szeregu ryzyk związanych z nieprawidłową kodyfikacją samozatrudnienia, przesunięciem ciężaru jego regulacji wyłącznie w obszar klasycznych instytucji prawa pracy, bez uwzględnienia całości zasad prawa prywatnego. W ramach uwag de lege ferenda podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o pożądany kształt kodyfikacji samozatrudnienia jako odrębnej od prawa pracy podstawy prawnej zatrudnienia. W tym zakresu zaproponowano model oparty na analizie ryzyk wynikających z nieprawidłowego modelu unormowania samozatrudnienia, szczególnie w wariancie ustawy pozakodeksowej, wzmacniającej odrębność samozatrudnienia od prawa pracy.

Celem tekstu jest analiza przepisów przewidujących dekomunizację służby cywilnej i urzędów państwowych, wprowadzonych ustawą z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw. W tekście bronię trzech tez. Po pierwsze, argumentuję, że regulacje te stanowią kolejny etap postępującej zmiany modelu polskiej lustracji z instrumentu klaryfikacji historycznej, w którym sankcje przewidziane są wyłącznie za złożenie fałszywego oświadczenia lustracyjnego, w kierunku mechanizmu odpłaty, w którym osoby związane z poprzednim ustrojem nie mogą pełnić funkcji publicznych. Po drugie, twierdzę, że regulacje te naruszają Konstytucję RP i prawo międzynarodowe. Po trzecie, uważam, że sądy pracy, rozpatrując ewentualne roszczenia przywrócenia do pracy lub zasądzenia odszkodowania, powinny odmówić zastosowania przepisów wprowadzonych tą nowelizacją.

W polskim systemie wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami nie było dotychczas formy pomocy przyznawanej bezpośrednio osobom niesamodzielnym w celu sfinansowania lub dofinansowania niezbędnego im wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Uchwalona 7 lipca 2023 r. ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza takie rozwiązanie i jednocześnie zmienia uprawnienia dotychczasowych opiekunów tych osób, dając im m.in. prawo do zarobkowania i zapewniając ochronę praw nabytych. W artykule przedstawiono przesłanki przygotowania projektu ustawy o świadczeniu wspierającym oraz jej zasadnicze zapisy. Opisano cechy charakterystyczne wprowadzonego świadczenia jako elementu uzupełniającego system pomocy osobom niepełnosprawnym. Omówiono zmiany, jakie dotyczyć będą świadczeń i uprawnień dla dotychczasowych opiekunów osób niesamodzielnych. Wskazano także na oceny niektórych zasad zawartych w omawianej ustawie obecne w dyskursie publicznym. 

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na prawne i faktyczne skutki uchybień informacyjnych pojawiających się w relacjach organu administracji publicznej i strony postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Rozważania zostały oparte na dwóch stanach faktycznych będących przedmiotem postępowania przed organem rentowym, a następnie postępowania sądowego. W pierwszej z zaprezentowanych spraw przyjęto hipotezę, iż nie każda błędna informacja udzielona przez organ rentowy osobie zainteresowanej wszczęciem postępowania administracyjnego może zostać uznana za bezprawną, skutkującą odpowiedzialnością organu na gruncie prawa cywilnego. W drugiej wskazano na konsekwencje świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia z tytułu ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa co do faktów rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej.

Artykuł koncentruje się na podmiotowej i przedmiotowej analizie wprowadzonego w ostatnim czasie do kodeksu pracy przepisu dotyczącego zakazu dyskryminacji pracownika wykonującego pracę zdalną (art. 6729 k.p.). Autorka rozważa kwestię relacji tej regulacji do ogólnych przepisów dotyczących równego traktowania, ostatecznie przypisując mu walor jedynie informacyjny.

Autorka referuje orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące kwestii określenia momentu złożenia oświadczenia woli jego adresatowi. Wskazuje na istotną zmianę stanowiska Sądu w tym zakresie w odniesieniu do oświadczeń woli złożonych na piśmie doręczanych ich adresatom pocztą. Według najnowszego judykatu dotyczącego tego zagadnienia, doręczenie listu zawierającego oświadczenie woli wypełnia przesłanki z art. 61 § 1 k.c. najpóźniej w dniu następnym po dokonaniu awizo, bowiem w typowych przypadkach awizowanie przesyłki stwarza adresatowi realną możliwość zapoznania się z oświadczeniem woli.

W ostatnim czasie ukazała się kolejna – chronologicznie trzynasta, a dwunasta w porządku merytorycznym – część Systemu Prawa Pracy. Recenzowany tom jest poświęcony zatrudnieniu administracyjnoprawnemu. Opracowanie dowodzi słuszności tezy, że prawo stosunków służbowych stanowi domenę nie tylko prawa administracyjnego, ale również prawa pracy. Po raz pierwszy w polskiej literaturze prawniczej tak całościowo została przedstawiona tematyka zatrudnienia administracyjnoprawnego. Elementy stosunku służbowego, stosunków funkcjonalnie z nim związanych oraz systemu zaopatrzenia społecznego funkcjonariuszy i żołnierzy zawodowych przybliżono kompleksowo i w przeważającej większości dogłębnie.