Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 06/2021

Rola zamawiającego w optymalizacji procesu inwestycyjno-budowlanego. Rozważania na podstawie ustawy — Prawo zamówień publicznych

In the Polish Public Procurement Law, the role of a contracting authority is focused on the preparation to the process of a public contract award. However, it is difficult to approve of the thesis according to which the role of a contracting authority is limited solely to the application of the provisions of the Public Procurement Law. There is no legal analysis to confirm how important the participation of a contracting authority is in the investment planning and cooperation at every stage of the investment. The technological process of the public contract performance void of activities undertaken by a contracting authority may end as a failure, either economical, qualitative or even legal.

W polskim prawie zamówień publicznych rola zamawiającego skupiona jest wokół przygotowania procesu udzielenia zamówienia publicznego. Trudno jest jednak zgodzić się z tezą, że rola zamawiającego ogranicza się wyłącznie do stosowania przepisów ustawy — Prawo zamówień publicznych. Pod względem prawnym nie analizuje się, jak istotny jest udział zamawiającego w planowaniu inwestycji i współdziałanie na każdym etapie realizacji inwestycji. Technologiczny proces realizacji zamówienia publicznego bez działań podejmowanych przez zamawiającego może okazać się niepowodzeniem, czy to pod względem ekonomicznym, jakościowym, czy nawet prawnym.

Jednym z podstawowych założeń nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. jest przeciwdziałanie nadużywaniu przez strony prawa procesowego, a więc czynieniu z uprawnień przewidzianych w przepisach użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono (art. 41 k.p.c.). Ustawodawca znacznie rozszerzył zakres przedmiotowy sankcji, które mogą być stosowane przez sąd w przypadku nadużycia przez stronę prawa procesowego. Ustawodawca słusznie uznał, że nielojalne i niesumienne zachowanie strony, szczególnie mające wpływ na niezasadne przedłużenie postępowania, powinno zostać inkryminowane w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas. Chociaż wprowadzenie nowych środków procesowych zmierzających do realizacji zasad lojalności w postępowaniu cywilnym należy ocenić pozytywnie, to ich konstrukcja budzi poważne wątpliwości z punktu widzenia teoretycznego i praktycznego. Celem artykułu jest przedstawienie praktycznych aspektów zastosowania środków przewidzianych w art. 226² § 2 k.p.c.

Przepisy Ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) posługują się pojęciem sprawy podatkowej, używając go w kilku odmiennych znaczeniach. W obowiązujących od 1.01.2016 r. przepisach dotyczących pełnomocnictw, wskazując na zakres umocowania przy pełnomocnictwie ogólnym i szczególnym, ustawodawca również się nim posłużył. Pojęcie to pojawiło się m.in. w art. 138e o.p., zgodnie z którym pełnomocnictwo szczególne upoważnia do działania we wskazanej sprawie podatkowej lub innej wskazanej sprawie należącej do właściwości organu podatkowego. W praktyce funkcjonowanie przepisów o pełnomocnictwie szczególnym i brak definicji pojęcia sprawy podatkowej, w ramach której działa pełnomocnik, ujawniło szereg wątpliwości związanych właśnie ze sposobem interpretacji tego pojęcia. Celem artykułu — z uwagi na toczące się aktualnie dyskusje w judykaturze — jest rozstrzygnięcie, w jaki sposób rozumieć ten termin. Czy pojęcie „sprawy podatkowej”, którym posługuje się ustawodawca na gruncie art. 138e § 1 o.p., oznacza sprawę w ujęciu materialnym, czy w znaczeniu procesowym? Innymi słowy, czy w rozumieniu tego przepisu sprawa podatkowa powstaje dopiero z chwilą wszczęcia postępowania podatkowego, czy istnieje wcześniej, niezależnie od aspektu proceduralnego?

Zapis windykacyjny został wprowadzony do polskiego porządku prawnego w ramach nowelizacji Kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z 18.03.2011 r., z mocą obowiązującą od 23.10.2011 r. Od 1.01.2020 r. rozszerzeniu o ogół praw i obowiązków w spółce osobowej uległ natomiast katalog składników majątku spadkodawcy, które mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Konstrukcja zapisu windykacyjnego ogółu praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej wywołuje jednak wątpliwości co do jej jurydycznego kształtu i zastosowania w praktyce obrotu. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na te problemy oraz podjęcie próby ich rozwiązania.

Nowa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii (whistleblowing) wprowadza nowe, jednolite dla całej UE, zasady ochrony whistleblowerów w przedsiębiorstwie. Wymusza to wiele zmian w prawie krajowym. Za jeden z podstawowych obszarów działań dla zapewnienia ochrony przed korupcją i innymi tego typu niekorzystnymi zjawiskami w przedsiębiorstwie należy uznać prawną ochronę whistleblowerów na podstawie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Projektowana ustawa o odpowiedzialności zbiorowej ma za zadanie zastąpić w zasadzie martwe rozwiązania obecnej ustawy z 28.10.2002 r. o tym samym tytule. W tym celu konieczne jest doprecyzowanie w polskim prawie prawnych pojęć whistleblowingu i whistleblowera, zawartych w projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary na tle regulacji prawnej Unii Europejskiej. Niezmiernie istotna jest odpowiedź na pytanie, czy nowy projekt ustawy krajowej spełnia standardy wyznaczone przez prawodawstwo Unii dla państw członkowskich. Podstawowym celem artykułu jest więc dokonanie oceny rozwiązań prawnych dotyczących whistleblowingu w przedsiębiorstwie, zawartych w projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary oraz ochrony whistleblowerów pod rządami nowej dyrektywy unijnej 1937/2019.

Celem niniejszego artykułu była próba zidentyfikowania regulacji normatywnych określających zasady ustalania i nakładania korekt finansowych w perspektywie finansowej 2014–2020. Zbadano też zasady sprawdzania prawidłowości udzielania zamówień realizowanych ze środków publicznych przez beneficjentów realizujących projekty objęte współfinansowaniem z funduszy strukturalnych oraz wymierzania korekt finansowych na przykładzie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego 2014–2020 (RPOWP 2014–2020). Beneficjenci realizujący projekty współfinansowane z budżetu UE są poddani szczególnemu reżimowi stosowania prawa zamówień publicznych. Jego źródłem są zarówno przepisy prawa unijnego, jak i krajowego, oraz nieposiadające waloru źródła powszechnie obowiązującego prawa wytyczne ministra właściwego do spraw rozwoju. Ukształtowany w taki sposób stan prawny skutkuje wysokim odsetkiem przeprowadzonych przez beneficjentów postępowań o udzielenie zamówień publicznych zakwestionowanych przez właściwe instytucje w drodze kontroli. Mankament z punktu widzenia ochrony praw beneficjentów stanowi nadmierne normatywne skomplikowanie postępowania zwrotowego mającego zastosowanie również do systemu realizacji RPOWP 2014–2020. Postępowanie to jest złożone z dwóch etapów, tj. ustalenia i nałożenia korekt finansowych (z wyłączeniem stosowania przepisów k.p.a.), a następnie właściwego postępowania administracyjnego o zwrot środków. Pozytywnie należy jednakże ocenić przewidzianą w krajowych przepisach prawa możliwość miarkowania wysokości korekt finansowych w zależności od charakteru i wagi nieprawidłowości indywidualnych.

W artykule odniesiono się do niejednoznacznej kwestii funkcjonowania organów spółek kapitałowych po ogłoszeniu ich upadłości. Wyrażony został pogląd o konieczności dalszego istnienia zarządu oraz zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia akcjonariuszy jako organów nadal posiadających kompetencje i wpływ na spółkę mimo jej upadłości. Co zaś się tyczy organów nadzoru, wysnuto wniosek o braku konieczności ich dalszego trwania ze względu na przejęcie ich podstawowych zadań przez sędziego-komisarza oraz wierzycieli upadłego będącego spółką kapitałową. Celem artykułu jest wskazanie, jak zmienia się rola poszczególnych organów spółek kapitałowych po ogłoszeniu ich upadłości, a zwłaszcza jakie mają zadania i w jaki sposób mogą je realizować.

Minister Klimatu i Środowiska decyzją z 20.03.2020 r. przedłużył do 2026 r. wydaną w 1994 r. koncesję na wydobywanie węgla brunatnego ze złoża Turów przylegającego do granicy z Republiką Czeską. Zdaniem strony skarżącej wspomniana decyzja została wydana z naruszeniem wymagań prawa europejskiego dotyczących ocen oddziaływania na środowisko, a wydobywanie kopaliny z tego złoża (rozpoczęte ponad 100 lat temu) spowoduje obniżenie się poziomu wód po stronie czeskiej. Postanowieniem z 21.05.2021 r. (C 121/21) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nakazał Rzeczpospolitej Polskiej natychmiastowe, do chwili ogłoszenia wyroku kończącego sprawę, zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego ze wspomnianego złoża. Zasadność tego rozstrzygnięcia z wielu powodów budzi wątpliwości. Po pierwsze, wydobycie wspomnianej kopaliny nie jest prowadzone przez Rzeczpospolitą Polską, lecz przez przedsiębiorcę, którym jest spółka kapitałowa. Po drugie, natychmiastowe wstrzymanie działalności nie przerwie procesu odwadniania nieruchomości (a więc powstawania szkód czy też stanu zagrożenia ich powstawaniem) po stronie czeskiej. Po trzecie, zastosowanie się do nakazu zaprzestania wydobycia może nastąpić tylko zgodnie z wymaganiami prawa polskiego, co wymaga podjęcia stosownych decyzji, zwłaszcza zaś dotyczących zatwierdzenia zmiany planu ruchu zakładu górniczego. Nie istnieje natomiast podstawa prawna pozwalająca na wdrożenie opisanego wyżej nakazu. Okoliczności uzasadniają ocenę, że spór ma charakter cywilnoprawny i sprowadza się do odpowiedzialności polskiego przedsiębiorcy za szkody powstałe (lub których powstanie jest prawdopodobne) na terytorium sąsiadującego państwa.