Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 08/2021

Sztuczna inteligencja i algorytmy w służbie finansów osobistych. Perspektywa prawno-ekonomiczna

The fourth industrial revolution, Economy 4.0 and Finance 4.0 are facts. Technological changes in the context of finance have resulted in a more active application of artificial intelligence, machine learning and algorithms for product ranges and services aimed at individual clients. Examples of applying AI within the financial sector are automated creditworthiness assessment and financial advice (robo-advice). The article presents these areas from a legal and economic perspective. The wider application of algorithms within the financial sector requires a non-conventional approach by regulators in order not to over-regulate this new and promising segment of the financial services market.

Czwarta rewolucja przemysłowa, Gospodarka 4.0 i Finanse 4.0 stały się faktem. Zmiany technologiczne w obszarze finansów doprowadziły do coraz częstszego wykorzystywania sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i algorytmów do przygotowania oferty i obsługi klientów indywidualnych. Przykładem zastosowania sztucznej inteligencji jest automatyczne badanie zdolności kredytowej czy doradztwo finansowe (robo-advice). Celem artykułu była prezentacja tych zagadnień z perspektywy prawno-ekonomicznej. Zastosowanie algorytmów w finansach wymaga niekonwencjonalnego podejścia przez regulatora, aby nie przeregulować tego nowego i perspektywicznego segmentu rynku usług finansowych.

Opracowanie skupia się na statusie prawnym dróg wewnętrznych ogólnodostępnych, niezaliczonych do żadnej z kategorii dróg publicznych, których wyodrębnienie prawne jest kwestionowane. W konsekwencji zdarza się, że podmiot prawa prywatnego nie tylko zostaje zobowiązany do wybudowania dróg ogólnie dostępnych, ale także do ich późniejszego utrzymywania, co stanowi przykład wywłaszczenia de facto. Taka dysproporcja jest niedopuszczalna w państwie prawa, co zostało potwierdzone w orzecznictwie ETPCz, którego tezy są ciągle ignorowane w prawie polskim. Źródłem problemu jest formalne, a nie materialne definiowanie dróg publicznych. Tymczasem to właśnie ta ostatnia perspektywa umożliwia zrozumienie istoty dróg wewnętrznych pełniących tę samą funkcję co drogi publiczne. W artykule prezentowa jest teza, że o tym, czy dana droga ma charakter drogi publicznej, czy też wewnętrznej, nie przesądza wyłącznie formalne zakwalifikowanie do danej kategorii dróg publicznych, ale faktyczny sposób użytkowania.

Celem artykułu jest zbadanie problematyki odpowiedzialności odszkodowawczej udziałowca większościowego wobec spółki kapitałowej. Autor omawia obowiązek lojalności i wskazuje jego naruszenie jako podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej udziałowca wobec spółki. Artykuł prezentuje zagadnienie zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Autor przedstawia koncepcję wykładni przepisów o powództwie derywacyjnym (actio pro socio), wskazując że udziałowcy mogą na jego podstawie dochodzić naprawienia szkody od innych udziałowców.

Głównym celem artykułu jest analiza stanu wiedzy zarządzających przedsiębiorstwami w zakresie wybranych obszarów znowelizowanych przepisów prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Artykuł ma charakter teoretyczno- empiryczny. W pierwszej części dokonano charakterystyki prawa insolwencyjnego i jego funkcji, a także zaprezentowano wybrane zasady prawa upadłościowego. W ramach analizy empirycznej przeprowadzono badania pierwotne. Badania zrealizowano metodą wywiadów CATI na próbie 389 przedsiębiorców (właścicieli/ członków zarządu) z segmentu dużych i średnich polskich przedsiębiorstw. Przedmiotem zainteresowania autorów były subiektywne oceny respondentów odnoszące się do zakresu i przesłanek odpowiedzialności członków zarządu oraz kompetencji i obowiązków podmiotów postępowania upadłościowego/restrukturyzacyjnego. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że ankietowani menedżerowie w większości posiadają wiedzę w zakresie przesłanek upadłości oraz uwarunkowań pozwalających uniknąć odpowiedzialności wobec wierzycieli za zobowiązania spółki. Równocześnie widoczne są istotne braki w wiedzy dotyczącej pozostałych obszarów badawczych. Badania dowodzą, iż mimo intencji ustawodawcy wskazującego na prymat restrukturyzacji wobec postępowania upadłościowego istnieje poważna przeszkoda szerokiej, praktycznej implementacji tej idei związana z niską świadomością samych zainteresowanych.

W październiku 2021 r. wejdzie w życie ustawa o doręczeniach elektronicznych. Zmieni ona sposób realizacji tzw. zasady oficjalności doręczeń w postępowaniach przed organami administracji publicznej. Wprowadzona zostanie generalna zasada równoważności pism służących załatwianiu spraw bez względu na to, czy zostały sporządzone i utrwalone w postaci elektronicznej, czy też na papierze. Zacznie też obowiązywać zasada (o ile zostaną spełnione warunki określone w prawie) priorytetu doręczeń w drodze elektronicznej. Niniejszy artykuł przypomina, jak obecnie jest rozumiana zasada oficjalności doręczeń, a następnie opisuje (wdrożone nowymi przepisami) zmiany w sposobie doręczeń i ich skutki dla innych instytucji procesowych w postępowaniu administracyjnym.

Celem artykułu jest dokonanie oceny charakteru prawnego formy reglamentacji dostępu do działalności w zakresie organizowania imprez turystycznych (a także ułatwiania nabywania powiązanych usług turystycznych), jaką wprowadziła ustawa z 24.11.2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych. Forma tej reglamentacji w swej istocie nie różni się od tej, jaką przepisy ustawy z 6.03.2018 r. — Prawo przedsiębiorców (w skrócie u.P.p.) przewidują dla działalności regulowanej. Nie jest to jednak żadna z trzech form reglamentacji działalności gospodarczej uregulowanych w tej ustawie, chociaż obejmuje ona także wykonywanie działalności gospodarczej. Uregulowany w u.P.p. katalog form tej reglamentacji jest zatem w pewnym sensie niekompletny. Wykorzystanie przez ustawodawcę modelu działalności regulowanej na potrzeby systemu reglamentacji dostępu do działalności w zakresie organizowania imprez turystycznych i ułatwiania nabywania powiązanych usług turystycznych spowodowało, że powielone zostały nie tylko zalety, ale i wady wzorca.

Przedmiotem glosy jest krytyczna ocena stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, wedle którego organem właściwym do rozpoznania wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych dla otworu wiertniczego w celu rozpoznania głębokiego podłoża jest Minister Klimatu i Środowiska. Ocena ta ma znajdować uzasadnienie w art. 161 ust. 3 pkt 9 Prawa geologicznego i górniczego. Okoliczności omawianej sprawy mogą natomiast uzasadniać ocenę, że celem projektowanych robót geologicznych miało być wykorzystanie ciepła Ziemi bądź rozpoznanie warunków geologicznych na potrzeby budowy pompy ciepła. Przewidywana głębokość otworu ma wynosić 100 m. Jeżeli tak rzeczywiście tak miało być, projekt robót geologicznych podlega wyłącznie zgłoszeniu staroście i nie wymaga zatwierdzenia przez jakikolwiek organ administracji. Analiza wymagań kształtujących przesłanki wykonywania robót geologicznych prowadzi nadto do wniosku, że nie są one zgodne z dyrektywą 2011/92/EU z 13.12.2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko.

Glosa stanowi krytykę podjętego przez Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnięcia dotyczącego wydania przez organ podatkowy postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania podatkowego w przypadku postępowania wszczynanego na wniosek. W związku z tym analizie poddano zakres uprawnień strony w postępowaniu podatkowym oraz charakter postępowania w przedmiocie zwrotu podatku od towarów i usług. Na jej podstawie stwierdzono, że postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, wydane w myśl art. 165a § 1 o.p., dotyczy wyłącznie postępowań wszczynanych na wniosek. Nie jest zatem dopuszczalna odmowa wszczęcia postępowania w sprawie o zaliczenie zwrotu podatku na poczet wskazanych przez podatnika zobowiązań.