Praca i Zabezpieczenie Społeczne 12/2021

Artykuł odnosi się do zjawiska cyborgizacji osoby ludzkiej i jego potencjalnego wpływu na sytuację świata pracy. Został zainspirowany stuleciem urodzin Stanisława Lema, wybitnego polskiego autora literatury science fiction, ale także wizjonera przyszłości. W pierwszej kolejności przedstawiono skrótowe uwagi dotyczące definicji cyborgizacji i jej rozwoju w różnych aspektach. Następnie autorzy podejmują próbę zasygnalizowania tych zagadnień na styku cyborgizacja–świat pracy, które będą wymagały analizy w kontekście prawa pracy, jak: prawo pracownika do neurologicznych ulepszeń (a także do odmowy ich zastosowania) oraz własność tych ulepszeń w relacji pracodawca-pracownik. Postawione zostają pytania czy praca cyborga nie będzie traktowana jak towar i czy obecny paradygmat gospodarki kapitalistycznej nie wymusi samoistnego dążenia do cyborgizacji człowieka pracy. Finalnie poruszona jest kwestia wpływu pandemii COVID-19 na przyspieszenie procesów cyborgizacji. W artykule pojawiają się odniesienia do twórczości s-f poruszającej istotne problemy wynikające z potencjalnego sztucznego „ulepszania” osoby ludzkiej.

Artykuł dotyczy problemów wdrożenia dyrektywy 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, której przepisy już w sierpniu 2022 roku będą musiały znaleźć odzwierciedlenie w polskich przepisach prawa pracy. Nie chodzi wyłącznie o obligatoryjne wydłużenie części urlopów z przeznaczeniem dla drugiego rodzica, ale również o wprowadzenie nowej podstawy dyskryminacyjnej oraz przeformułowanie dotychczas istniejących przepisów dotyczących uprawnień rodzicielskich. Warto także zauważyć, że dyrektywa 1158/19 rozszerza sferę opieki nad innymi niż dzieci osobami zależnymi lub przejściowo zależnymi.

Autor prezentuje w kontekście rozważań na temat powiązań oraz dystynkcji między materialnym prawem pracy oraz procesowym prawem pracy propozycję innego niż dotąd w polskiej literaturze i polskim orzecznictwie podejścia do charakteru prawnego pracowniczego prawa odwołania od pracodawczych czynności zmierzających do zakończenia stosunku pracy. Według autora to pracownicze prawo odwołania należy postrzegać nie jako zjawisko prawne ze sfery procesowego prawa pracy, lecz jako zjawisko prawne ze sfery materialnego prawa pracy, posiadające charakter swoistego metaprawa (metauprawnienia). Taka kategoryzacja ma znaczenie nie tylko dla „law in books”, lecz również dla „law in action”, dając większą ochronę prawną pracownikowi.

Pracownicze zatrudnienie członków zarządu spółek kapitałowych stanowi element utrwalonej praktyki obrotu prawnego i gospodarczego. Wiąże się z tym jednak szereg praktycznych wątpliwości, które podważają celowość stosowania takiej formuły zatrudnienia. Należą do nich także — prezentowane w niniejszym artykule — konsekwencje łączenia się spółek prawa handlowego.

Przedmiotem rozważań zaprezentowanych w artykule są sformułowane dotychczas propozycje emerytur stażowych. Autor ocenia przyjęte w nich rozwiązania dotyczące rodzaju proponowanych świadczeń oraz przesłanek nabycia z perspektywy spójności z systemem emerytalnym. Pierwsza część artykułu, opublikowana w poprzednim numerze, była poświęcona problematyce nabywania nowego uprawnienia. W części drugiej natomiast autor analizuje wpływ wcześniejszego skorzystania ze świadczenia na jego wysokość, a także ustala moment, w którym korzyści z odłożenia w czasie emerytury przewyższą korzyści finansowe z tytułu przejścia na emeryturę stażową. Te ustalenia porównuje z prognozą dalszego trwania życia. Następnie omawia wpływ czynników niwelujących skutki wcześniejszego ustalenia emerytury w formule zdefiniowanej składki, tj. emerytury minimalnej, oraz możliwości wielokrotnego przechodzenia na emeryturę. Ostatni wątek dotyczy łączenia emerytury stażowej z pracą. W podsumowaniu autor proponuje odejście od koncepcji emerytury stażowej jako niespójnej z polskim systemem emerytalnym w jego obecnym kształcie. Zdaniem autora dla osób wyeksploatowanych wieloletnią pracą lepszym rozwiązaniem będzie scharakteryzowane również w podsumowaniu stażowe świadczenie przedemerytalne.

Autorka referuje najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego odnoszące się do przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego. Wskazuje, że Sąd Najwyższy dostrzegając potrzebę prokonstytucyjnej wykładni art. 17 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej, znacząco liberalizuje przyjmowane dotąd stanowisko.