Praca i Zabezpieczenie Społeczne 07/2023

Artykuł dotyczy kwestii przemocy w świecie pracy w ujęciu zaproponowanym przez Międzynarodową Organizację Pracy w Konwencji nr 190. Przyjętym przez Autorkę celem badawczym jest analiza charakteru i granic uprawnień kontrolnych pracodawcy. Rozważania koncentrują się na problematyce nadużywania uprawnień kontrolnych pracodawcy jako formie przemocy, której odbiorcą jest pracownik. Autorka przyjmuje założenie, że ratyfikacja Konwencji nr 190 MOP przyczyniłaby się do zwiększenia zakresu ochrony prawnej pracownika przed wszelkimi formami przemocy w świecie pracy, także takiej, która wiąże się z poddawaniem pracownika kontroli.

W niniejszym tekście autor przedstawia możliwe kierunki zmian legislacyjnych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego. Zgodnie z dokumentem Krajowego Planu Odbudowy, polski rząd zobowiązał się do zmiany zasad podlegania zleceniobiorców ubezpieczeniom społecznym poprzez ich „pełne oskładkowanie”. Autor wskazuje, że rozszerzenie obowiązku ubezpieczenia może nastąpić w węższym lub szerszym zakresie (pozostawienie umowy zlecenia jako tytułu ubezpieczenia społecznego ogólnego lub zakwalifikowanie jej do tytułów bezwzględnych). Jednocześnie zwraca uwagę na dodatkowe aspekty (brak zasadności utrzymania zwolnienia podmiotowego z art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych czy możliwości objęcia umów o dzieło obowiązkiem ubezpieczenia).

Wprowadzone do kodeksu pracy przepisy o pracy zdalnej ustanowiły wiele swoistych rozwiązań z dziedziny bhp. W artykule podjęta zostanie próba ich klasyfikacji. Celem artykułu jest spojrzenie na te przepisy z punktu widzenia zasad prawa bhp. Celem jest ustalenie uzasadnienia dla obowiązywania takich przepisów, ich miejsca w systemie prawa bhp, jak też reguł, na podstawie których powinny być one stosowane.

Praca pełni istotne miejsce w życiu każdego człowieka – pozwala nam rozwijać swoje umiejętności, czuć się potrzebnym i przydatnym, a zakład pracy jest miejscem, w którym zawiązujemy nowe przyjaźnie, nie czujemy się osamotnieni (nawet jeżeli w naszym życiu doskwiera nam samotność) i w którym często spędzamy po kilkadziesiąt godzin w każdym tygodniu. Praca musi być zatem miejscem bezpiecznym, w którym pracownik nie będzie doświadczał przemocy, manipulacji i dyskryminacji. Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie zjawiska gaslightingu w stosunkach zatrudnienia (ze szczególnym uwzględnieniem stosunku pracy) jako wciąż aktualnego wyzwania współczesnego przeciwdziałania przemocy psychicznej w pracy. Zjawisko to powoduje liczne trudności z wczesnym wykryciem przemocy w zatrudnieniu, bowiem ofiara, wskutek doznawanej manipulacji, przestaje wierzyć we własne osądy oraz kwestionuje własny stan zdrowia psychicznego.

Rosyjska agresja militarna na Ukrainę rozpoczęta wczesnym rankiem 24 lutego 2022 r. wymusiła na obywatelach Ukrainy, zwłaszcza tych zamieszkujących tereny wschodnie tego państwa, ucieczkę do Polski oraz innych krajów członkowskich UE. Gwałtowny wzrost liczby uciekinierów wojennych, zwłaszcza kobiet i dzieci, zamieszkujących terytorium Ukrainy, będący zjawiskiem niemającym precedensu w Europie od czasu zakończenia II wojny światowej, wywołał potrzebę uruchomienia przez państwa udzielające schronienia obywatelom ukraińskim mechanizmów pomocowych, umożliwiających zapewnienie tym osobom w okresie przymusowej migracji minimalnego standardu ochrony socjalnej. Artykuł jest poświęcony analizie specyficznych rozwiązań normatywnych, jakie w ostatnim czasie wprowadzono w polskim systemie prawnym, w celu udzielenia przez polskie władze wsparcia socjalnego uciekinierom wojennym z terytorium Ukrainy.

Aktualna regulacja z art. 477² § 2 k.p.c. jest korzystna dla pracownika, gdyż przewiduje, że sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy. Oznacza to, że pracownika można przywrócić do pracy pomiędzy nieprawomocnym wyrokiem sądu I instancji, a prawomocnym wyrokiem przywracającym pracownika do pracy. Bywa, że wyrok sądu I instancji zapada dopiero po roku lub dłużej od momentu rozwiązania stosunku pracy, co oznacza dość długi upływ czasu od momentu, kiedy pracownik przestał pracować u pracodawcy. Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy na podstawie obowiązujących przepisów o postępowaniu zabezpieczającym w kodeksie postępowania cywilnego jest dopuszczalne zabezpieczenie powództwa o przywrócenie do pracy polegające na nakazaniu zatrudnienia pracownika już na etapie postępowania przed sądem I instancji. Słowa kluczowe postępowanie cywilne, postępowanie zabezpieczające, kodeks pracy, stosunek pracy, przywrócenie pracownika do pracy

W dniu 26 kwietnia 2023 r. Sąd Najwyższy wydał przełomową uchwalę w sprawie III PZP 6/22. To rozstrzygnięcie wpisuje się w bardziej generalne ramy problemu wyboru między orzekaniem przez kolegium sędziów a orzekaniem przez pojedynczego sędziego w określonych sądach. Chodzi o takie sądy, które procedują na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego, zatem w szczególności w sprawach pracowniczych i ubezpieczeniowych. Jak wskazuje się w niniejszym artykule, wartościowa argumentacja zaprezentowana w tej uchwale SN zachowa w sporej części aktualność również w dalszej perspektywie czasowej, mimo szybkich zmian w polskiej kulturze prawnej, jakie już nastąpiły po jej podjęciu i jakie jeszcze być może nastąpią w przyszłości.

Autorka referuje stanowisko Sądu Najwyższego odnośnie treści klauzuli nadużycia prawa podmiotowego (art. 8 k.p.) w kontekście zasady „czystych rąk”. Zgodnie z tą zasadą, kto sam narusza zasady współżycia społecznego, nie może korzystać z ochrony przed nadużyciem prawa przez drugą stronę. W opracowaniu szerzej przedstawiono jeden z ostatnich judykatów Sądu Najwyższego, który dotyczy sytuacji bardziej złożonych, w których naruszenia zasad współżycia społecznego dopuściły się obie strony stosunku prawnego.

W dniu 2 czerwca 2023 r. na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa w ramach cyklu „Prawo pracy. Doctrina et usu” zatytułowana „Rola związków zawodowych w stosowaniu i tworzeniu prawa pracy”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Zakład Prawa Pracy Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu oraz Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu.