Praca i Zabezpieczenie Społeczne 08/2023

Dopuszczalność umownego zakazu lub innego ograniczenia wykonywania przez pracownika dodatkowego zatrudnienia, niemającego charakteru konkurencyjnego wobec pracodawcy, wymaga ponownego rozważenia po nowelizacji Kodeksu pracy dokonanej ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641), poprzedzoną wejściem w życie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. L 186, s. 105) Treść nowo wprowadzonego przepisu art. 261 k.p. nie prowadzi do jednoznacznych wniosków, co czyni koniecznym odwołanie się do pozajęzykowych metod wykładni. W świetle jej wyników ustawodawca wyłączył kompetencję stron do zawarcia umowy o zakazie dodatkowego zatrudnienia, co w ocenie autora stanowi nadmierne ograniczenie swobody kształtowania treści stosunku pracy.

Wśród przepisów, które zostały dodane do kodeksu pracy w wyniku tegorocznej nowelizacji znajduje się unormowanie dotyczące zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Autor analizuje tę regulację, skupiając się zwłaszcza na przesłankach i zasadach udzielenia tego zwolnienia, a także jego wymiarze. Wskazuje także błędy ustawodawcy, które mogą wpływać na stosowanie nowego przepisu.

Nowelizacja z 9 marca 2023 r. ustawy — Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 r., poz. 641) wprowadziła istotne zmiany w zakresie uprawnień rodzicielskich nie tylko w stosunku do pracowników, ale również funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych. W artykule poddano analizie nowe regulacje dotyczące uprawnień rodzicielskich policjantów. Nie wszystkie uprawnienia rodzicielskie, z których mogą korzystać pracownicy, mają zastosowanie do policjantów. Ustawa o Policji wprost wyłącza możliwość skorzystania z instytucji obniżonego wymiaru czasu służby w okresie, kiedy policjant jest uprawniony do udzielenia mu urlopu wychowawczego (art. 186⁷ k.p.) oraz wnioskowania o elastyczną organizację służby (art. 188¹ k.p.). Poza tym występują ograniczenia wynikające z innych przepisów ustawy o Policji, które rzutują na możliwość zastosowania niektórych regulacji kodeksu pracy w zakresie uprawnień rodzicielskich, np. jednoczesnego korzystania przez rodziców z urlopu rodzicielskiego. 

Artykuł prezentuje problematykę regulacji dotyczących oceny ryzyka zawodowego przy pracy zdalnej, jak i zdalnej okazjonalnej w związku z nowelizacją kodeksu pracy. W opracowaniu zostały przedstawione teoretyczne oraz praktyczne aspekty identyfikacji zagrożeń oraz oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą zdalną. 

Druga część artykułu jest poświęcona analizie specyficznych rozwiązań normatywnych, jakie w ostatnim czasie wprowadzono w polskim systemie prawnym, w celu udzielenia przez polskie władze wsparcia socjalnego uciekinierom wojennym z terytorium Ukrainy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego sformułowano wymóg poprzedzenia wycofania zaświadczenia A1 przez ZUS uzgodnieniem z instytucją miejsca wykonywania pracy wstecznego podlegania właściwemu ustawodawstwu. W tym kontekście w opracowaniu omówiono procedurę wycofywania zaświadczenia A1, a także problematykę uzgadniania przez zainteresowane instytucje ustawodawstwa właściwego i wstecznego włączania delegowanego pracownika, odnośnie do którego wycofano zaświadczenie A1, do systemu właściwego. Na tym tle przedstawiony zostanie także problem ochrony delegowanego pracownika przed skutkami wstecznej weryfikacji ustawodawstwa w sytuacji braku rozbieżności co do ustawodawstwa właściwego, a w konsekwencji braku konieczności zawarcia stosownego porozumienia.

Rozważania podjęte w artykule dotyczą problematyki regulacji zawodu psychoterapeuty. Zagadnienie to przeanalizowane zostało przede wszystkim w celu ustalenia statusu prawnego wskazanego zawodu de lege lata. Poczynione ustalenia potwierdziły brak istnienia regulacji w tym zakresie. Skutkiem tego była próba oceny, czy zawód ten może potencjalnie spełniać determinanty wolnego zawodu, jak również czym ten zawód różni się od zawodów lekarza psychiatry oraz psychologa. Autor analizuje również zagadnienie wolności wyboru i wykonywania zawodu, a także prawnych możliwości ograniczenia tej wolności – oceniając przedstawione w treści rozporządzenie. W artykule opisano również badanie empiryczne, z którego wynika, że zdecydowana większość osób wykonujących zawód psychoterapeuty i biorących udział w badaniu udzieliło pozytywnej odpowiedzi na pytanie, czy polscy psychoterapeuci potrzebują prawnej regulacji tego zawodu. W rezultacie przeprowadzonej analizy opowiedziano się za potrzebą instytucjonalizacji zawodu psychoterapeuty oraz sformułowano wnioski de lege ferenda co do potencjalnego kierunku działań ustawodawcy oraz obszarów, które należałoby uwzględnić opracowując ustawę regulującą funkcjonowanie tego zawodu.

W opracowaniu omówiono ważne dla praktyki stanowisko Sądu Najwyższego odnośnie do zwolnienia od obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Sąd Najwyższy doprecyzował zasady obliczania terminu 60 miesięcy, o którym mowa w art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców tzw. „ulga na start”.

Recenzja książki „Philosophical and sociological reflections on labour law in times of crisis” (E. von Adamovich, M. Zernikow red.)

The Covid-19 pandemic shook the foundations of labour law, making it legitimate to reevaluate whether the hitherto accepted standards remain valid not only in times of crisis but also beyond. The book under review was written at the very beginning of the global pandemic. The analyses conducted in it seem, however, to be relevant not only from the point of view of the development of the pandemic reality but also from the possibility of applying the analyses presented in it to post-crisis periods.