Praca i Zabezpieczenie Społeczne 10/2022

Prezentowany artykuł dotyczy pojęcia podmiotu prawnego w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Podstawowe problemy wymagające wyjaśnienia w celu prawnej charakterystyki tego pojęcia to jego stosunek do pojęć osoby prawnej i pracodawcy oraz prawna for- ma jego funkcjonowania. Autor rozważa te kwestie wy- prowadzając wnioski z charakterystyki stosunków prawnych, w jakie podmiot prawny wchodzi w związku z przypisaną mu w dyrektywie rolą oraz z charakteru jego praw, obowiązków i odpowiedzialności prawnej. W rezultacie dochodzi do wniosku, że dyrektywa nie narzuca określonej formy prawnej podmiotu prawnego. Za uzasadnione uznaje jednak przyjęcie niewy- kluczającej niezbędnych odstępstw zasady powiązania przez prawo krajowe  przymiotu  podmiotu  prawnego z jednostkami organizacyjnymi mającymi osobowość prawną lub równoważną zdolność prawną.

Artykuł dotyczy  niektórych  aspektów   uchwalonej w sierpniu 2022 r. ustawy o ekonomii społecznej. Ustawa ta ma stać się instrumentem aktywnej polityki zatrudnienia, wprowadzając nową jakość poprzez skupianie się nie tylko na rachunku ekonomicznym opartym na kosztach, ale również na społecznej wartości pracy.

Przedsiębiorstwa społeczne są ważnym czynnikiem budowania inkluzywnego rynku pracy, a przez to stwarzania warunków lepszego rozwoju społecznego. Wprawdzie nowo wprowadzona ustawa ma swoje ograniczenia, ale instrumenty stricte zatrudnieniowe należy ocenić pozytywnie.

Artykuł poświęcony został analizie czasu pracy w za- trudnieniu równoległym. Zaprezentowane zostały ogólne uwagi o czasie pracy w takim modelu zatrudnienia, w tym także w ramach tzw. podzielonego zatrudnienia występującego niejednokrotnie w grupach kapitałowych. Autorzy prezentują mankamenty równoległego zatrudnienia   dotyczące   indywidualnego   pracownika i rozważają zasadność limitowania czasu pracy. W tym kontekście prezentują skrótowo uwagi o czasie pracy  w transporcie — zarówno lotniczym, jak i drogowym. Rozwiązania dotyczące transportu zestawiają z regula- cjami czasu pracy pracowników podmiotów leczni- czych. Biorąc bowiem pod uwagę motywy limitowania czasu w pracy w transporcie autorzy rozważają, czy podobny mechanizm nie powinien dotyczyć również pracowników podmiotów leczniczych.

Artykuł odnosi się do problematyki związanej z możliwością cofnięcia wniosku o przyznanie emerytury, złożonego pod rządami przepisów uznanych przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją. Na tle stanu  faktycznego,  dotyczącego  kobiet   urodzonych w 1953 r., poddano analizie wybrane przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, prawa cywilnego oraz postępowania administracyjnego. Pozwoliło to na wypracowanie konkluzji, iż nie jest możliwe wycofanie wniosku o przyznanie emerytury w sytuacji prowadzącej do nie- uzasadnionego uprzywilejowania osób pierwotnie po- szkodowanych niekonstytucyjnymi przepisami. Za nie- uprawnione należy uznać domaganie się świadczenia znacznie wyższego od tego, które należałoby się innym osobom ubiegającym się o świadczenie w tym samym czasie i w takiej samej sytuacji faktycznej, tyle, że na podstawie przepisów zgodnych z Konstytucją.

Instytucja wznowienia postępowania jest nadzwyczajnym  środkiem  weryfikacji  rozstrzygnięć   zapadłych   w postępowaniu dyscyplinarnym nauczycieli akademickich. Jej istota polega na ponownym rozpoznaniu     i rozstrzygnięciu zakończonej i niezaskarżalnej w zwykłym trybie sprawy dyscyplinarnej, jeżeli postępowanie było dotknięte kwalifikowaną wadą prawną. Główną funkcją procedury wznowieniowej jest ochrona prawo- rządności i żywotnych interesów nauczycieli akademickich i/lub ich rodzin.

W grudniu 2021 r. Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę mającą na celu poprawę warunków pracy pracowników platform elektronicznych. Jest to pierwszy projekt legislacyjny zmierzający do uregulowania rozwijającego się błyskawicznie elektronicznego rynku pracy. Prognozuje się, że w Unii Europejskiej za pośrednictwem platform internetowych w 2025 r. będzie zatrudnionych 43 miliony osób. Innowacje w miejscu pracy, o ile nie szkodzą prawom pracowników, znajdują poparcie Komisji Europejskiej. Autor przedstawia instrumenty i konstrukcje prawne — domniemanie za- trudnienia pracowniczego oraz przejrzyste zarządzanie organizacją pracy — proponowane przez unijne organy, Parlament Europejski i Radę. Dla osiągnięcia przez gospodarkę innowacyjnego a jednocześnie nieszkodliwego dla zatrudnionych celu, jakim są współcześnie elektroniczne technologie zatrudnienia, konieczne jest jednolite uregulowanie na wspólnym rynku europejskim miejsc pracy. Niezbędne jest więc uregulowanie zarówno statusu prawnego zatrudnionych oraz określenie kompetencji krajowych instytucji publicznych, administracyjnych i sądowych, zobowiązanych do ich ochrony prawnej.

Autorka referuje dorobek orzeczniczy Sądu Najwyższego odnośnie pojęcia przyczyny niedotyczącej pra- cownika w rozumieniu ustawy o zwolnieniach grupowych i powiązanego z tym prawa do odprawy z art. 8 tej ustawy. Czyni to na tle najnowszego judykatu Sądu Najwyższego z tego zakresu, w którym Sąd po raz pierwszy wprost wskazał, że nie każda sytuacja nienależytego wypełniania obowiązków przez pracownika może być kwalifikowana jako przyczyna dotycząca pracownika oraz, że jednostronne wypowiedzenie umowy przez pracownika  nie  przekreśla  nabycia  przez niego prawa do odprawy przewidzianej w tej ustawie.