Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 07/2024

Niniejsza publikacja ma na celu wskazanie potrzeby przeprowadzenia zmian konstrukcyjnych i merytorycznych obowiązującej już sześć lat ustawy – Prawo przedsiębiorców. Dotyczy to w pierwszej kolejności rezygnacji z uregulowania w ramach tej ustawy zagadnienia kontroli przedsiębiorców i stanowienia prawa na potrzeby przedsiębiorców. Obydwa te zagadnienia tylko w niewielkim fragmencie należy wiązać z prawami przedsiębiorców, a dotyczą one głównie realizacji funkcji i zadań organów państwa. Wydaje się nadto właściwe dokonanie stosownych korekt statusu prawnego przedsiębiorcy i objęcie tym statusem rolników prowadzących gospodarstwa rolne (rodzinne), a także rozważenie zmian dotyczących cech prawnych działalności gospodarczej. Zarówno pojęcie przedsiębiorcy, jak i działalności gospodarczej powinny zostać odpowiednio zsynchronizowane z analogicznymi pojęciami usytuowanymi w treści innych ustaw.

Uchwalenie ustawy z 20.07.2017 r. Prawo wodne spowodowało daleko idące zmiany koncepcji zagospodarowana wód opadowych i roztopowych. Dokonując prostego zabiegu legislacyjnego, polegającego na wyłączeniu wód opadowych i roztopowych z definicji legalnej ścieków, ustawodawca spowodował powstanie daleko idących konsekwencji, których w znakomitej większości w ogóle nie przewidział. Przyjmując, iż wody opadowe i roztopowe nie są już ściekami, prawodawca nie określił jednocześnie, czym w takim razie de lege lata są. Określenie statusu prawnego wód opadowych i roztopowych nie jest jednak tylko problemem teoretycznoprawnym, albowiem wskazanie na ten status pociąga za sobą szereg skutków prawnych dla praktyki, jak chociażby w zakresie określenia, czy i jaki podmiot obowiązany jest do odprowadzania i odbierania tychże wód, a także w zakresie opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych oraz charakteru tychże opłat. Dlatego też uzasadnione jest podjęcie rozważań zmierzających do ustalenia de lege lata, jaki jest status wód opadowych i roztopowych, i w jaki sposób determinuje on ewentualne obowiązki określonych podmiotów prawa. W szczególny sposób zostanie przeanalizowana pozycja gminy oraz przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Artykuł jest poświęcony dyferencjacji przedsiębiorców w obszarze prawa prywatnego. Wskazane zagadnienie, choć odgrywa coraz większą rolę w stosowaniu prawa i procesie jego indywidualizacji, nie zostało w prawidłowy sposób wyeksponowane w kodeksie cywilnym. Przysparza to problemów interpretacyjnych i prowadzi do nasilania się różnych niekorzystnych zjawisk w obrocie. Artykuł podejmuje próbę dokonania systematyzacji i klasyfikacji dyferencjacji przedsiębiorców na gruncie prawa prywatnego, ustalenie jej konsekwencji prawnych, a także wyznaczenia kierunków przyszłej regulacji, która w większym stopniu niż dotychczas powinna uwzględniać balans wartości publicznoprawnych.

W ostatnim czasie prawo zatrzymania (ius retentionis) przeżywa swoisty renesans, co wynika z istoty sporów wynikłych na tle umów kredytu powiązanego z walutą obcą (szczególnie z frankiem szwajcarskim) – indeksowanych i denominowanych. Zgłoszenie przez stronę zarzutu zatrzymania skutkować ma wstrzymaniem się ze spełnieniem świadczeń uzyskanych od kredytobiorców do czasu zaofiarowania przez nich zwrotu świadczeń otrzymanych od banków na podstawie umów kredytu albo zabezpieczenia roszczeń o ich zwrot. Niemniej w przypadku wzajemnych świadczeń pieniężnych prawo zatrzymania nie ma zastosowania, gdyż świadczenia obu stron są jednorodzajowe, a więc przysługuje im prawo dalej idące, a mianowicie możliwość złożenia oświadczenia o potrąceniu. Dotyczy to w szczególności wzajemnych świadczeń stron wynikających z nieważnej umowy kredytu, w tym powiązanego z walutą obcą (przy założeniu, że umowa kredytu jest umową wzajemną). Dochodzi tu bowiem aspekt ochrony konsumentów, wynikający z dyrektywy 93/13, bardzo mocno podkreślany w orzecznictwie TSUE.

Celem badawczym artykułu jest zbadanie zakresu dostępu Najwyższej Izby Kontroli do informacji objętych tajemnicą bankową. W literaturze przedmiotu dominuje pogląd o szerokim dostępie NIK do wyżej wskazanych informacji. W niniejszym artykule zostanie przedstawiony pogląd odmienny. Przeprowadzona analiza dogmatyczna przepisów prowadzi bowiem do wniosku, że bank jest zobowiązany udzielić Prezesowi NIK informacji objętych tajemnicą bankową, w sytuacji gdy żądanie Prezesa NIK o udzielenie informacji objętych tajemnicą bankową jest związane z postępowaniem kontrolnym dotyczącym określonego podmiotu. Przekazanie informacji może nastąpić wyłącznie w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia tej kontroli. Do udzielenia informacji objętych tajemnicą bankową w takim zakresie jest zobowiązany każdy bank. Natomiast bank działający w formie spółki akcyjnej, którego akcjonariuszem jest Skarb Państwa, w tym akcjonariuszem mniejszościowym, wyłącznie z powodu zaangażowania Skarbu Państwa w jego kapitał zakładowy, nie może w pełnym zakresie podlegać kontroli NIK, z którą wiązałoby się udzielenie Prezesowi NIK informacji objętych tajemnicą bankową dotyczącą wszystkich jego klientów. Również bank, którego akcjonariuszem (mniejszościowym) jest Skarb Państwa, będzie zobowiązany do udzielenia na żądanie Prezesa NIK informacji objętych tajemnicą bankową wyłącznie w zakresie, w jakim podlega kontroli NIK, czyli w zakresie, w jakim wykorzystuje majątek lub środki państwowe lub komunalne. Omawiany problem naukowy ma także znaczenie praktyczne.

Niniejszy artykuł skupia się na analizie dogmatyczno-prawnej prowadzącej do rozwiązania problemu badawczego, czy dopuszczalne jest przekazywanie wynagrodzenia uczestnikom za udział w badaniu klinicznym w UE. W 2023 r. w polskim prawie zniesiono generalny zakaz przekazywania korzyści dla uczestników badań klinicznych. Obecnie problematyka ta regulowana jest wyłącznie prawem unijnym. Nie zawiera ono generalnego zakazu przekazywania wynagrodzenia uczestnikom za udział w badaniu klinicznym, jeśli nie należą oni do grup szczególnie chronionych ze względu na ryzyko wykorzystania oraz jeśli nie stanowi to niepożądanego wpływu finansowego podczas udzielania zgody. Unijne prawo miękkie potwierdza dopuszczalność przekazywania wynagrodzenia, wskazując, że może ono mieć charakter pieniężny lub rzeczowy. Wynagrodzenie może być zależne od warunku, w tym ukończenia danego etapu badania klinicznego. Nie można żądać od uczestnika zwrotu należnego wynagrodzenia, jeżeli wycofał się on z udziału w badaniu.

Celem artykułu była analiza wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w którym sąd uznał, że na podstawie art. 83 § 1 k.c. istnieje możliwość zmiany stron czynności prawnej, a więc doprowadzenie do sytuacji, w której stroną konkretnej umowy stają się wspólnicy spółki, a nie spółka jako odrębny podmiot prawa. W ocenie autora stanowisko to jest błędne, ponieważ art. 83 § 1 k.c. odnosi się jedynie do przedmiotowych aspektów pozorności, a więc do sytuacji, w której sąd kwalifikuje czynność prawną jako inny typ czynności niż strony pierwotnie wskazały w czynności symulowanej.

W dniu 6.06.2024 r. w Sali Lustrzanej Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się V edycja Energetycznego Forum Nauki i Gospodarki, cyklicznej konferencji organizowanej przez Fundację Mercatus et Civis, Stowarzyszenie Rzeczników Konsumentów oraz Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Tematem przewodnim tegorocznej edycji Forum, nad którym patronat medialny objął „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”, była dywersyfikacja technologii i bezpieczeństwo odbiorców energii.