Praca i Zabezpieczenie Społeczne 03/2021

Artykuł dotyczy prawnej instytucji składania ślubowania przez osoby zawierające pracownicze i niepracownicze stosunki służbowe. Instytucja ta ma długoletnią tradycję, a jej źródłem jest obowiązek wierności. Ślubowanie jest czynnością konwencjonalną o charakterze performatywnym, która dla swej skuteczności powinna spełniać określone wymagania dotyczące formy i treści. Mimo że akty ślubowania spełniają funkcjonalnie podobną rolę, to jednak poszczególne przepisy w bezzasadnie odmienny sposób określają moment powstania obowiązku złożenia ślubowania oraz skutki jego naruszenia (np. nieważność czynności prawnej, zwolnienie ze służby, wygaśnięcie stosunku pracy). Regulacje te mają wpływ na status procesowy pracowników i funkcjonariuszy służb państwowych związany z dochodzeniem ewentualnych roszczeń.

Zawieszenie lub ograniczenie składek do PPE

Employee pension plans (PPE), covered under the third pillar of social security, are a voluntary form of group retirement savings. The subject of this paper are issues of institutions meant to encourage employers to establish employee pension plans. The analysis focuses on the opportunity for unilateral suspension of the payment of basic contributions, reduction of their amount and for the non-financing of obligatory contributions during a period of economic shutdown or reduced work time. With respect to the former, the paper addresses, in particular, the consequences of one-off suspension of basic contributions for a period longer than 90 days, or their reduction to an amount lower than 3.5% of salary of the PPE participant.

Pracownicze programy emerytalne (PPE), objęte trzecim filarem zabezpieczenia społecznego, stanowią dobrowolną formę grupowego oszczędzania na emeryturę. Przedmiotem rozważań autorki są kwestie dotyczące instytucji, które mają zachęcić pracodawców do tworzenia PPE. Analizie poddano możliwość jednostronnego zawieszenia odprowadzania składek podstawowych, obniżenia ich wysokości oraz niefinansowania składek o charakterze obligatoryjnym w okresie przestoju ekonomicznego lub skróconego czasu pracy. W odniesieniu do tych pierwszych w artykule zwrócono w szczególności uwagę na konsekwencje związane z zawieszeniem składek podstawowych jednorazowo na okres dłuższy niż 90 dni lub ich obniżeniem do kwoty niższej niż 3,5% wynagrodzenia uczestnika PPE.

W sprawie C-610/18 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej sformułował autonomiczną definicję pracownika w prawie zabezpieczenia społecznego. Orzekł, że pracodawcą zatrudniającym pracowników, będących kierowcami transportu międzynarodowego, zobowiązanym do odprowadzenia składek na poczet świadczeń ubezpieczeniowych do krajowej instytucji zabezpieczenia społecznego jest — w świetle przepisów rozporządzeń 1408/2004 i 833/2004 — podmiot lub osoba fizyczna rzeczywiście, a nie fikcyjnie, zatrudniająca pracowników faktycznie pozostających do jej dyspozycji na czas nieokreślony oraz jej podporządkowanych. Taki pracodawca ponosi w rzeczywistości stosowne koszty wynagrodzenia zatrudnionych. Przysługują mu pełne uprawnienia do kontrolowania i podejmowana decyzji o rozwiązaniu z pracownikami stosunków pracy. Natomiast fakt zawarcia umowy o pracę przez podmiot albo osobą niespełniającą powyższych kryteriów po stronie zatrudniającego nie wywiera następstw prawnych, nie powoduje bowiem nawiązania stosunku pracy.

Celem artykułu jest nie tylko określenie zakresu podmiotowego nowej dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej, ale przede wszystkim podjęcie refleksji nad pojęciem pracownika (worker) funkcjonującym w prawodawstwie unijnym. W tym celu autorzy dokonali przeglądu występowania pojęcia pracownika na gruncie kluczowych dla tego zagadnienia aktów prawa unijnego oraz wybranych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Na tej podstawie wskazali szereg cech, jakimi charakteryzuje się pracownik w prawie Unii, a następnie zestawili je z przesłankami występującymi w polskim ustawodawstwie krajowym. Wskazali także na niebezpieczeństwo, jakie wiąże się z odmiennym rozumieniem podobnych przesłanek występującym w prawie unijnym i krajowym.

Zarządzanie wiedzą jest kluczowe dla działania nowoczesnych organizacji — przedsiębiorstw i firm. Zespoły zdalne dotychczas były rzadkością. Jedynie sektor IT korzystał z tej metody działania. Nowe warunki pracy podczas wymuszonej izolacji gwałtownie zmieniły tę sytuację. Prawie wszystkie organizacje musiały się zwirtualizować. Jednym z największych wyzwań okazało się zarządzanie wiedzą, ponieważ powstał ogromny popyt na nowe kompetencje. Jest wiele przeszkód do pokonania, jak np. kultura organizacji czy brak kompetencji cyfrowych. Potrzebujemy przyswoić nowe metody szkolenia pracowników i zarządzania wiedzą, by stać się konkurencyjnymi w najbliższej przyszłości i skutecznie prowadzić politykę personalną.

Do sporów i konfliktów dochodzi we wszystkich ludzkich relacjach, w związku z tym nieuniknione są także spory w miejscu pracy. Najprostszą, najmniej kosztowną i w gruncie rzeczy jedną z najskuteczniejszych możliwych reakcji na rodzący się konflikt w pracy jest przeprowadzenie postępowania mediacyjnego. Mediacja w przeciwieństwie do postępowania sądowego nie ma sztywnych ram proceduralnych, jest bardziej elastyczna, mniej sformalizowana. Celem artykułu jest ukazanie mediacji jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów indywidualnych z zakresu prawa pracy, która z powodzeniem powinna być stosowana w przypadku powstania sporu pomiędzy pracownikiem i pracodawcą. Jak dotąd, mediacja często jest niedoceniana zarówno przez pracowników jak i pracodawców, którzy zwyczajowo jako metodę rozwiązania sporu w pierwszej kolejności obierają drogę sądową.

Autorka referuje wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, w którym Sąd dokonał wykładni pojęcia „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej” jako jednej z przesłanek przyznania prawa do wcześniejszej emerytury rolniczej. Wyrok ten ma szczególne znaczenie ze względu na brak definicji legalnej tego pojęcia. W ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników pojęcie „zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej” zostało wyjaśnione w art. 28 ust. 4 na potrzeby częściowego zawieszenia emerytury lub renty rolniczej, a nie przyznania prawa do tego świadczenia. Według autorki na aprobatę zasługuje pogląd Sądu Apelacyjnego, że przesłanka przyznania prawa do wcześniejszej emerytury jest spełniona, gdy rolnik faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Opracowanie zawiera omówienie wyroku Sądu Najwyższego dotyczącego wymagań (okresów) stażowych uprawniających do uzyskania prawa do emerytury wojskowej w kontekście popełnienia przez uprawnionego przestępstwa w okresie pełnienia służby. Problematyczne jest, czy okres ten powinien być zaliczony do tego stażu. Z zagadnieniem tym została powiązana kwestia wiodących zasad (metod) wykładni prawa zabezpieczenia społecznego.