Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 4/2020

Rozprzestrzeniająca się pandemia COVID-19 stanowi poważny cios dla gospodarki światowej, w tym dla dotychczas stosunkowo stabilnych struktur społeczno-gospodarczych rozwiniętego kapitalizmu. W artykule przedstawiono pierwsze reakcje instytucji i partnerów społecznych. Autorzy zwracają uwagę, że kryzys pandemiczny może doprowadzić do fundamentalnej transformacji znanego nam dziś świata pracy. W opisie wizji świata pracy po pandemii pomóc mają cztery pytania postawione w artykule i dotyczące: przyszłości globalizacji, zmian w środowisku pracy, zapewnienia zabezpieczenia społecznego w szerszym zakresie oraz zmian społecznych w ocenie wartości miejsc pracy.

Celem artykułu jest analiza zagadnień dotyczących sprawiedliwości międzypokoleniowej i równowagi finansowej państwa. Jednym z istotnych elementów decydujących o realizacji zadań państwa jest równowaga finansów publicznych. Natomiast zasada praw nabytych gwarantuje określony poziom emerytur. Z drugiej strony w praktyce, ze względu na czynniki o charakterze demograficznym, ekonomicznym czy też finansowym, mogą powstać trudności w wypłacaniu świadczeń emerytalnych w pierwotnie przyznanej wysokości. Sprawia to, że zmianie może ulec sposób wyliczenia tych świadczeń.

Artykuł poświęcony jest problemom, jakie wiążą się z udzielaniem członkom zarządu ochrony w razie niewypłacalności pracodawcy. Ugruntowana w polskim prawie pracy możliwość zatrudniania członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie stosunku pracy implikuje objęcie ich ochroną w razie niewypłacalności pracodawcy. W obecnym stanie prawnym członkowie zarządów spółek kapitałowych będący pracownikami (lub zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia) są traktowani tak samo jak wszyscy inni pracownicy. Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy w żaden sposób nie uwzględnia ich szczególnego statusu — wpływu, jaki mogli mieć na powstanie stanu niewypłacalności, większych możliwości samodzielnego zabezpieczenia swoich interesów i możliwości wywierania wpływu na swój pracowniczy status. Rodzi to ryzyko wykorzystywania swojej szczególnej pozycji i potencjalnych nadużyć. Szczególnie widoczne jest ono w przypadku członków zarządu będących jednocześnie większościowymi wspólnikami spółki. Autorka zastanawia się, w jaki sposób ustawodawca może uwzględniać szczególny status członków zarządu w ustawie o ochronie roszczeń w razie niewypłacalności pracodawcy, w szczególności w zakresie przeciwdziałania potencjalnym nadużyciom.

Technologia blockchain ma wiele potencjalnych zastosowań (przykładowo rejestr ksiąg wieczystych), jednak podstawowym, czy też najbardziej rozpowszechnionym, na chwilę obecną zastosowaniem są kryptowaluty — na systemie tym oparty jest m.in. bitcoin. Wspomniana kryptowaluta powoli zmienia zasady funkcjonowania systemu finansowego. Bitcoin już dzisiaj jest wykorzystywany w transakcjach handlowych online, przelewach (z uwagi na wyjątkowo niskie koszty transferu dużych kwot), a także jako aktywa inwestycyjne. Zainteresowanie wspomnianą kryptowalutą rośnie. Co prawda zjawisko to jest na razie marginalnie i dotyczy podmiotów z branży fintech, należy jednak podkreślić, że istnieją już na świecie pracodawcy, którzy wypłacają wynagrodzenie w kryptowalutach (wyłącznie w kryptowalutach lub oferując pracownikom wybór między walutami fiducjarnymi a kryptowalutami). Artykuł zawiera analizę dopuszczalności takiej praktyki w krajowym porządku prawnym.

Artykuł jest poświęcony problematyce wykroczenia stypizowanego w art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Autor przedstawia genezę tej regulacji prawnej, a następnie uzasadnia tezę o potrzebie przekształcenia tego czynu zabronionego w przestępstwo, podkreślając między innymi, że interes fiskalny Skarbu Państwa jest chroniony zarówno w prawie podatkowym, jak i na gruncie prawa karnego skarbowego, natomiast ochrona interesów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz ubezpieczonych, w tym systemu ubezpieczeń społecznych, w obszarze prawa karnego nie wydaje się spójna z ochroną gwarantowaną podatkom. Autor proponuje także konkretne zmiany przepisu art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które mają usprawnić ściganie sprawców czynów opisanych na gruncie tej regulacji.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny zajmował się zagadnieniem ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstwa. W wyroku z 26 marca 2020 r. w sprawie C-344/18, ISS Facility Services NV przeciwko Soni Govaerts, Atalian NV, Trybunał rozpatrywał następstwa przejęcia przedsiębiorstwa przez kilku przejmujących dla umów o pracę pracowników zatrudnionych w tym przedsiębiorstwie.

Autorka przedstawia najnowszy pogląd Sądu Najwyższego w odniesieniu do podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu przez osobę, która będąc całkowicie ubezwłasnowolniona jest zatrudniona w warunkach określonych przez art. 22 § 1 k.p.